OYS, yönetim merkezinin ve yöneticilerin olay yerinde, olayın merkezinde olacağı öngörüsü ile geliştirilmiştir. Bu yönetim sistemi, uzaktan ya da masa başından uygulanamaz. OYS için tüm acil yardım ekipleri eğitilmiş olmalı, sorumluluk ve görevleri tanımlanmış olmalı, olayın çeşidi ve niteliğine göre komuta yapacak kişi ve kurumlar, yedeklenerek belirlenmiş olmalıdır. Eğitim başta olmak üzere yapılan tüm hazırlık çalışmaları, tatbikatlarla sınanmalıdır. OYS’deki tüm süreçler resmi olarak tanımlanmış olmalıdır. OYS, olayın büyüklüğüne göre yukarıdan aşağıya doğru genişleyebilen bir modüler yapı barındırır. OYS, organizasyon ve faaliyetleri kolaylaştırmak ve hızlandırmak için genellikle beş ana işlevsel alanda yapılandırılır. OYS’nin bileşenleri;

• Olay yeri yöneticisi,

• Planlama birimi,

• Operasyon birimi,

• Lojistik birimi,

• Finansman birimi.

Olayın büyüklüğüne göre, OYS’de yer alan bileşenlerin her birinin alt organizasyon yapıları oluşturulabilir, genişletilebilir ve birim içerisinde yetki devri sağlanabilir. Doğru yanıt E'dir.

Spirgi’ye göre afet safhaları 4’e ayrılmaktadır: Afetin meydana geldiği etki safhası, hayat kurtarıcı önlemlerin alınması gereken acil müdahale safhası, geçici olarak temel hizmetlerin sunulduğu rehabilitasyon (iyileştirme) safhası ve normal
yaşam şartlarına geçişi ifade eden yeniden inşa safhası.

Türkçe’ye “Acil durum” olarak çevrilebilecek olan “Emergency” kavramı sözlükte “Ani olarak ortaya çıkan güç durum, yardım veya kurtarmayı gerektiren acil durum, beklenmeyen, öngörülemeyen olaylar kombinasyonu”(REDHOUSE Sözlüğü, 1997: 310; Webster’s Dictionary, 1990: 407) olarak açıklanmaktadır.

Waugh, Jr.’nin belirttiği aşamalardan “karşılık verme (response)” aşaması acil yardım, ikinci bir tehlike olasılığını azaltma ve koruma faaliyetlerinde meydana gelebilecek problemleri minimize etme faaliyetlerini kapsamaktadır (WAUGH, Jr., 1990: 15 - 16). Dolayısıyla ikinci ayrımda yer alan “kurtarma ve ilk yardım (relief and first aid)” aşaması ile benzerlik göstermektedir. Waugh, Jr.’nin belirttiği “Koruma (recovery) aşaması” ise olayın meydana gelmesinden hemen sonraki devrede başlayıp, toplumsal yaşamın normale dönmesinden sonraki dönemde de devam eden destek faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu yüzden önceki ayrımda yer alan “kurtarma ve ilk yardım (relief and first aid)” ve “iyileştirme (rehabilitation)” aşamaları ile benzerlik göstermektedir (Waugh, Jr.,1990: 16).

Kriz, Burnett'e göre, bir sistemi fiziksel olarak etkileyen ve temel varsayımlarını, öznel benlik bilincini, varoluşsal özünü tehdit eden bir karmaşadır.

Depremler, seller, fırtınalar ve kontrol edilemeyen yangınlar gibi doğal afetler,nükleer santraller için ciddi riskler oluşturmaktadır.

Ulusal tatbikatlar; ulusal kuruluşların ve tüm aktörlerin katılımı sağlanarak, gerçekleşebilecek senaryolar üzerinden yürütülen tatbikat çalışmalarını kapsamaktadır. Doğru cevap D'dir.

Acil durum yöneticisi, hiç beklenmedik anda karşılaşabileceği acil durumlar için eğitimli ve deneyimli olmalıdır. İyi bir acil durum yöneticisinin özellikleri şu şekildedir:

• İleriye dönük senaryoları görebilmeli, proaktif kararlar alabilmelidir.

• Güçlü sezgilere sahip olmalıdır.

• Çok yönlü olmalı, birden fazla alanla ilgili bilgi donanımına sahip olmalıdır.

• Ek sorumluluklardan kaçmamalıdır.

• Açık ve net düşünebilmeli, kararlar üzerinde yorumlar geliştirebilmelidir.

• Kararlı olmalıdır.

• Baskı altında sakin kalabilmeli, stresi yönetebilmelidir.

Doğru yanıt C'dir.

Nükleer olaylar oluşturdukları riske göre “Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği Sistemi (INES)” ile değerlendirilirler. INES, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ve OECD Nükleer Enerji Ajansının işbirliği ile geliştirilmiş ve 1989 yılında başlatılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Schramm’a göre, afet anı ve sonrasında gerçekleştirilen çalışmaların en etkin düzeyde gerçekleşebilmesi için dikkate alınması gereken hususları şunlardır:

1. Mevcut kurum ve kuruluşların tam kapasite ile çalıştırılması, yeni örgütlerin oluşturulması yoluna gidilmemesi;
2. Afetin türüne ve niteliğine göre değişik mekanizmaların oluşturulması ve mevcut sistemin bu mekanizmalar doğrultusunda çalışması (Afetin yol açtığı zarar çeşitli sektörleri etkilemişse kurumlar arası bir örgütlenme, zarar sadece bir sektörü etkilemişse bu kez kurum içi bir örgütlenme yoluna gidilmelidir);
3. Afet yönetimi faaliyetlerini yürütecek birim veya koordinasyon komitesinin başkanı karar verme yeteneği yüksek ve bölge yöneti­cilerinin benimseyeceği biri olmalı;
4. Afete ilişkin kurumsal düzenlemeler olabildiğince basit ve anlaşılır olmalı;
5. Afet sonrası gerçekleştirilecek çalışmalarda yoğunlaşma kısa ve orta vadeli hedeflere yoğunlaştırılmalı, anlık veya çok uzun vadeli hedeflerin gerçekleştirilmesine çalışılmamalıdır.

Doğru cevap D’ dir.

Acil durumlarda etkin müdahalenin yapılabilmesi için bazı araç-gereçlere ve yardım malzemelerine ihtiyaç bulunmaktadır. Gerekli olabilecek malzemelerin sürekliliğinin sağlanması da önem taşımaktadır. Bu malzemelerin istenilen zamanda, istenilen yerde bulundurulabilmesi için ulaşım ve depolama organizasyonunun önceden yapılmış olması gerekir. Acil durumlarda kullanılabilecek malzemelerin çeşidi, miktarı, nerede, ne zaman bulundurulması gerektiği daha önceden belirlenmiş olmalı ve yapılan planlarda prosedürler ve sorumlular tanımlanmış olmalıdır. Acil Durum Yönetim Organizasyonunun oluşturulması kapsamında yer alan Lojistik ve Tedarik unsuru, yukarıda bahsi geçen bütün bu süreçleri içermektedir. Doğru yanıt E'dir.

Acil durum izleme sistemi, nükleer tesislerden, radyoaktif madde veya radyasyonun anormal düzeyde serbest bırakılması durumunda, çevredeki
radyasyon hakkında zamanında bilgi edinmek adına, anlık çevre dozunun izlenmesi için kurulur. Acil izleme aktiviteleri olan, havadaki doz oranının
ölçümü, radyoaktif maddelerin havadaki konsantrasyonunun ölçümü, çevresel numunelerin toplanması ve ölçümü gibi faaliyetleri yürütecek, eğitimli personelin olması gerekir.
Acil durum izleme sisteminin eylemleri;
• Nükleer tesis çevresinde havadaki doz hızı ve radyoaktif madde konsantrasyonu ölçülmeli ve yaklaşık değerler belirlenmelidir.
• Yakın çevrede yaklaşık radyasyon dozu süratle değerlendirilmelidir.
• Etkilenme olasılığı olan çevreden alınan örneklerde radyoaktif maddelerin konsantrasyonu ölçülmeli ve yaklaşık değerleri belirlenmelidir.
• Havada ölçülen değerlerde radyo nüklitlerin detaylı olarak değerleri belirlenmelidir.
• Çevreden alınan örneklerde radyoaktif maddelerin konsantrasyonunda radyo nüklitlerin detaylı olarak değerleri belirlenmelidir.
• Yakın çevrede ki halkta yapılan fiziki ölçümlerde doz değerleri belirlenmelidir
(Roche, 2005: 3)

Afet Öncesi safhası; “zarar azaltma (mitigation)”, “önceden hazırlık (preparedness)” ve “erken uyarı (early warning)” olmak üzere üç başlık altında ele alınmaktadır.

Nükleer kaza nedeniyle oluşan iç maruziyette, tiroid bezi vücudun radyasyondan zarar görmesi muhtemel en hassas organıdır. Tiroitte biriken radyoiyot, tiroit kanseri gibi geç ortaya çıkan sağlık etkilerine neden olabilir. İyot kullanımında amaç, tiroitte radyoaktif iyot birikiminin önlenmesidir.

Seviye 1 –Bozukluk: Olay sonrası, bölgede yaşayan halktan biri yıllık izin verilen radyasyon dozunun üzerinde etkilenmiştir. Zararın oluşmadığı, güvenlik bileşenlerindeki küçük sıkıntılar ya da düşük aktiviteli kaynak, cihaz ya da taşıma paketinin kaybolması bu olaylara örnek verilebilir.

Hangi afet türü için olursa olsun, ülke genelinde oluşturulacak erken uyarı sistemleri aşağıdaki sorulara cevap verebildiği ölçüde etkili olacaktır (Drabek, 1999: 519 – 520):
a. Kim ya da hangi kurum uyarıyı yapacaktır?
b. Hangi afet türü toplumu tehdit etmektedir?
c. Tam olarak hangi coğrafi bölge tehlike ile karşı karşıyadır?
d. Afetin meydana gelme olasılığı nedir? Meydana gelmesi konusunda kesin belirtiler varsa, ne zaman meydana gelecektir?
e. Özel önlemlerin alınmasını gerektiren yüksek afet riski taşıyan bölgeler var mıdır?
f. Hangi spesifik koruyucu önlemler alınmalıdır?

Dünya genelinde bulunan 438 nükleer enerji tesisi, sınırları tam olarak kestirilemeyen önemli bir küresel risk oluşturmakla birlikte, kendi sınırlarımıza yakın komşu ülkelerde, doğrudan tehdit oluşturabilecek, çoğu eski Sovyet teknolojisi ile yapılmış 55 (Ermenistan 1, Bulgaristan 2, Romanya 2, Ukrayna 15, Rusya 31, Macaristan 4) nükleer enerji tesisi bulunmaktadır.

Gerek parasal gerekse maddi yardımlarla ilgili olarak aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekir: a. Toplanan yardımların afet bölgeleri dışında başka yerlere kaçırılmasına engel olunmalıdır. b. Afet bölgesine ulaştırılan yardımların gerçek ihtiyaç sahiplerine dağıtılmasına çalışılmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Nükleer olaylar oluşturdukları riske göre “Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği
Sistemi (INES)” ile değerlendirilirler. INES, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ve OECD Nükleer Enerji Ajansının işbirliği ile geliştirilmiş ve 1989 yılında başlatılmıştır.