Karar Modelleri Ara 1. Deneme Sınavı

Doğal durumlar, karar probleminde karar vericilerin kontrolü altında olmayan faktörlerdir. Karar probleminin içinde yer aldığı çevrenin farklı durumlarını ortaya koyarlar. Doğal durumlar, gelecekte ortaya çıkması beklenen gerçek olaylar olmakla birlikte nasıl gerçekleşeceği kesin olarak bilinmeyen olaylardır.

Risk ortamında kullanılan karar ölçütleri; En iyi beklenen değer ölçütü, En büyük olasılık ölçütü, Hırs düzeyi ölçütü olarak sıralanır.

Risk ortamında karar vermede doğal durumlar için olasılıkların belirlenmesi süreci çok önemlidir. Ortaya çıkma olasılığı düşük olan bir durum için yüksek bir olasılık değerinin atanması, karar vericinin kararının yanlış olmasına neden olacaktır.

En iyi beklenen değer ölçütünde, j’inci doğal durumun ortaya çıkma olasılığı P_j ile gösterilirse, i’inci karar alternatifinin (A_i) uygulanması durumunda beklenen kazanç/maliyet şu eşitlikle hesaplanır:

Kazanç yapılı karar problemlerinde, her bir karar alternatifi için tespit edilen değerlerinden en büyüğüne sahip olan karar alternatifi en iyi karar olarak belirlenir.

Buna göre cevap C'dir.

Doğal durumların ortaya çıkışlarına ilişkin karar vericinin herhangi bir olasılık değerine sahip olmadığı duruma belirsizlik adı verilir.

Bir karar vericinin bir karar
probleminde kabul edebileceği en
düşük katkı ya da katlanabileceği
en yüksek maliyet değerine hırs
düzeyi denir.

Karar Ağacı oluşturulurken yatay doğrultuda soldan sağa doğru bir yön izlenir. İlk düğüm genellikle bir karar düğümüdür. Karar düğümü ağaca yerleştirildikten sonra bu düğüme ilişkin karar değişkeninin alabileceği tüm olası değerler, düğümden sağ tarafa çıkan dallar biçiminde çizime eklenir. Doğru cevap A'dır.

Benzin fiyatının Irak'ta düşük, Türkiye'de yüksek olacağı konusunda bir belirsizlik yoktur. Bu nedenle konu olan karar, belirlilik ortamında alınmıştır. Doğru cevap A'dır.

Ticari işletmelerin nihai hedefi kâr etmektir. Bu nedenle bu işletmelerde alınan kararların hepsi kârı maksimize etmeyi amaçlar. Doğru cevap C'dir.

Belirsizlik ortamında karar verme durumunda bulunan bir karar vericinin kullanabileceği ölçütler; iyimserlik, kötümserlik, uzlaşma ve eş olasılık ölçütleri biçiminde sıralanır.

Doğal durumlar, karar vericinin kontrolünde olmayan ancak sonucu etkileyen karar problemi elemanlarıdır. Doğru cevap C'dir.

Eş olasılık ölçütüne göre doğal durumların ortaya çıkma olasılığı eşittir.

Karar verme durumunda karar vericinin ortaya çıkabilecek olayların eşit şansa sahip olduğu varsayımı ile hareket ettiği ölçüt, eş olasılık ölçütüdür.

Programlanamayan kararlar standart bir yaklaşımla verilemeyen, tekrarlanmayan (rutin olmayan), özgün kararlardır. Bu tür kararlar daha önce karşılaşılmamış nitelikte oldu- ğundan karar verme sürecinin hiçbir aşamasında daha önceden belirlenmiş, izlenebilecek standartlaştırılmış bir yol yoktur

Bayes teoreminin bir karar probleminin çözümünde kullanılmasında iki aşama söz konudur. İlk aşamada, elde olan subjektif ve objektif bilgilere göre tahmin edilmek istenen parametrelere ilişkin bilgi öncesi (başlangıç) olasılık dağılımı belirlenir. İkinci aşamada ise örnekten elde edilen ek bilgilere göre parametrelerin bilgi sonrası dağılımı belirlenir ve bu dağılıma göre maksimum kâr ya da minimum maliyet değerini veren hareket şekli belirlenerek sonuca gidilir. Doğru cevap B'dir.

PLUNGER tarafından geliştirilen bu ölçüt, iyimser bir tutuma sahip karar vericinin yaklaşımını yansıtır. Bu ölçüte göre karar verici her zaman şanslı olduğu ve gelecekte ortaya çıkabilecek doğal durumlar içinden hep en iyisi ile karşılaşacağı varsayımı ile hareket eder.

Belirsizlik ortamında karar verme durumunda bulunan bir karar vericinin kullanabileceği ölçütler; iyimserlik, kötümserlik, uzlaşma ve eş olasılık ölçütleri biçiminde sıralanır.

İşletmeler söz konusu olduğunda karar probleminde amaçlar sıklıkla, performans amaçları (kalite, kapasite kullanımı, verimlilik, pazar payı vb.), finansal amaçlar ( kâr, yatırımın getirisi, likidite vb.) ve sosyal amaçlar (çalışan memnuniyeti, kurumsal sorumluluk vb.) olarak karşımıza çıkmaktadır.

HURWICZ, karar probleminin doğasına ve karar vericinin içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranması amacı ile iyimserlik ve kö- tümserlik ölçütlerini bir arada kullanmasına imkan tanıyan bir ölçüt önermiştir. Uzlaşma olarak tanınan bu ölçütte, karar vericinin iyimserlik düzeyini belirten bir katsayıdan yararlanılır.

Bu tutumu sergileyen karar vericiler kötümserlik ölçütünü kullanmaktadır. Doğru cevap B'dir.