Meteoroloji 2 Ara 2. Deneme Sınavı

Meteorolojistlerin buzlanma için kullandığı sınıflandırmaya göre:

<0.1 gr/cm3 = çok az

0.11 ile 0.6 = hafif

0.61 ile 1.2 = orta

>1.2 = şiddetli

cTk hava kütlesi ile karasal (c), tropikal (T) ve soğuk (k) hava kütlesi tanımlanmaktadır. Türkiye'yi etkileyen hava kütleleri ise cPk, cPw, mPk, mPw, mTw ve cTw olarak ifade edilmektedir. cTk hava kütlesi bunlar arasında yer almadığından dolayı Doğru Cevap C seçeneğidir. 

Hava kütleleri hareket ederlerken hareket ettikleri bölgelerin sıcaklık ve nem karakterine bağlı olarak kendileri de değişikliklere uğrarlar. Hava kütlelerinin maruz kaldığı bu değişimleri iki grupta inceleyebiliriz; Termodinamik ve Mekanik değişimler.

Cephe iki farklı karakteristikteki hava kütlesini ayıran ve dar bir bölgede sıcaklık,
nem, rüzgâr yönü ve hızı gibi meteorolojik parametrelerde ani ve şiddetli değişimlerin
olduğu geçiş zonuna verilen isimdir.

Soğuk cephe soğuk bir hava kütlesinin sıcak bir hava kütlesinin yerini aldığı geçiş zonudur. Soğuk cepheler genellikle kuzeydoğudan güneydoğuya doğru hareket eder. Sembolik olarak soğuk cepheler cephe hattı üzerinde mavi üçgenlerden oluşur. Üçgenlerin yönü soğuk cephenin hareket yönünde olup sıcak havaya doğrudur. Bu nedenle Doğru Cevap A seçeneğidir. 

Olgunlaşma safhasında oraj bulutu en şiddetli hâlindedir. Bulutun üst kısmı kararlı atmosfere yani stratosfere ulaşmıştır ve yukarı seviyedeki rüzgârlar bulutun üst kısımlarındaki buz kristallerini yatay yönde sürükledikçe örs şeklini almaya başlar. Bu safhada bulut 12 km ve üstünde bir yüksekliğe ulaşmıştır, taban kısmında ise birkaç km çapındadır. Yukarı yönlü akımlar ve aşağı yönlü akımlar bulutun orta kısmında en büyük şiddete ulaşırlar ve bulutun bu kısımlarında türbülans oluştururlar. Yıldırım ve gök gürültüsü bu aşamada görülür. Şiddetli yağmur ve bazen küçük çaplı dolu, buluttan aşağı düşer. Oraj fırtınasının altındaki çevre havanın bağıl nemine göre yağmur yer yüzeyine ulaşabilir veya ulaşamayabilir. Buluttaki kuvvetli yukarı yönlü hava akımlarının yağmur damlalarının yeryüzüne düşmesine engel olduğu safha oluşma safhasıdır.

Buluttan yere oluşan yıldırım bulutun orta kısmından bulut tabanına ve yere doğru akan elektron akımıdır. Buna elektron boşalması diyoruz. Bu elektron boşalması bir kaç adımda meydana gelir. Her bir elektron boşalması sırasında elektronlar 50 m ilerler. Sonra bir saniyenin 50 milyonda biri kadar duraklar. Sonra tekrar 50 m ilerler. Bu akıma “ilerleyen rehber akım” denilir. Ancak ilerleyen rehber akımı çok donuk renklidir ve gözle görülmez. İlerleyen rehber akımının uç kısmı yere doğru yaklaştığında yerdeki pozitif yüklerin bir kısmı, onunla buluşmak üzere yukarı havaya doğru hareket eder. Karşılaştıklarında çok büyük miktarlarda elektronlar yere doğru hareket eder. Ancak çok daha büyük ve parlak bir boşalmanın tersine, yerden buluta doğru, buluttan gelen elektronların açtığı yol üzerinde hareket eder. Buna “geri boşalım” denilir. Bu boşalma bir saniyenin 10.000’de biri gibi çok kısa bir zaman süreci içerisinde gerçekleşir. Yıldırım ve takiben gök gürültüsü bu safhada görülür.

Soğuk cephe ile ilişkili sağanak hatlarında kümülüform tipi bulutlar oluşur. Buzlanma bu sağanak hatları ile bu bulutlar içerisinde meydana gelir. Sıcak cephe durumunda ise buzlanma çoğunlukla cephe önündeki stratiform tipi bulutlarda görülür ve daha küçük aşırı soğumuş su damlacıkları nedeni ile yavaş yavaş oluşur. Sıcak cephe zonları çok daha geniş alana yayılırlar. Oklüzyon cephelerinde oluşan buzlanma zonunun derinliği 6000 metre olup yaklaşık olarak diğer buzlanma tiplerine göre iki kat daha sık oluşur. Doğru cevap E’dir.

Hava kütlesi oraj fırtınalarının gelişimi üç safhada olur: Oluşma (Kümülüs) safhası, Olgunlaşma safhası ve Dağılma safhası. Doğru cevap C'dir.

Rüzgâr kayması, atmosferde dar bir alan içerisinde rüzgâr şiddeti ve/veya yönünde meydana gelen ani ve hızlı değişimlere verilen isimdir.

Aşağı yönlü akımların yere değdiklerinde yanal olarak yayıldıkları görülür. Bu soğuk aşağı yönlü akımlarla yüzeydeki yukarı yönlü ve sıcak nemli akımları birbirinden ayıran zon “fırtına zonu” (gust front) olarak adlandırılır. Fırtına zonu yerdeki bir gözlemcinin üzerinden geçtiğinde, soğuk bir cephenin geçişi gibi hissedilir. Fırtına zonunun geçişi sırasında rüzgâr kayması meydana gelir, rüzgâr şiddeti 45 knot’ı aşacak şekilde artar, ve fırtına oluşur. Sıcaklık hızlı bir şekilde düşer ve soğuk ve ağır havanın yer aldığı aşağı yönlü akımların olduğu kısımda basınç yükselir. Soğuk hava, oraj fırtınası geçtikten sonra birkaç saat daha devam eder. Fırtına zonu boyunca hava çok türbülanslıdır. 

Cephe farklı yoğunluklara sahip iki hava kütlesini ayıran geçiş zonudur. Yoğunluktaki farklılıklar genelde sıcaklıktaki farklılıklardan kaynaklandığı için cepheler aynı zamanda farklı sıcaklıklardaki hava kütlelerini ayırırlar. Çoğu zaman farklı neme sahip hava kütlelerini de ayırmaktadırlar. Cepheler bu geçiş zonunun hareketi ve üzerinde hareket ettikleri bölgelerin özellikleri ile ayrıştırılırlar. Bir hava haritasında cepheleri:

1. Çok kısa mesafe içerisinde sıcaklıkta çok hızlı bir düşüş (I. öncül Doğru olur.)
2. Nem içeriğinde değişiklik (II. öncül Doğru olur.)
3. Rüzgâr yönünde hızlı değişmeler
4. Basınçta değişiklikler
5. Bulut ve yağış paternleri (III. öncül Doğru olur.)

özellikleri ile tanıyabiliriz. Bu bilgilere göre tüm öncüller doğrudur. Dolayısıyla Doğru Cevap E seçeneği olur.

Her bir elektron boşalması sırasında elektronlar 50 metre ilerler. Sonra bir saniyenin 50 milyonda biri kadar duraklar. Sonra tekrar 50 metre ilerler. Bu akıma ilerleyen rehber akım denilir. Ancak ilerleyen rehber akımı çok donuk renklidir ve gözle görülmez.

Seçeneklerin tamamı yapısal ve aletsel buzlanmanın meydana getirdiği hasarlardır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

İki farklı karakteristikteki hava kütlesini ayıran ve dar bir bölgede sıcaklık, nem, rüzgâr yönü ve hızı gibi meteorolojik parametrelerde ani ve şiddetli değişimlerin olduğu geçiş zonuna verilen isim cephedir. Cephenin oluşması için bir sıcak ve bir de soğuk hava kütlesi karşı karşıya gelmesi gerekir. Ancak oklüzyon cephe gibi bazı cepheler durumunda iki soğuk hava kütlesi arasında da olabilir. Eğer soğuk hava sıcak havaya doğru yaklaşıyorsa geçiş bölgesinin ön kısmı soğuk cephe olarak tanımlanır. Bunun tersi ise sıcak cepheyi oluşturur.

Buzlanma sonucunda uçakta oluşan fazla yük yakıt tüketiminin azalmasına değil artmasına neden olur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

En şiddetli buzlanma kümülüform tipi oraj üreten kümülonimbüs (Cb) bulutlarının içinde olur. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Dağ dalgalarının birkaç özelliği aşağıdaki gibidir:
1. Rüzgâr ne kadar kuvvetli ise dalgaların dalga boyu o kadar uzundur. Tipik olarak
dalga boyu (w) 4,5-24 km arasında değişir.
2. Dalga tepelerinin pozisyonu sabittir ve rüzgâr içlerinden akıp gider.
3. Tek bir dalganın genliği (A) 900 metreyi aşabilir.
4. Dalgalar dağın tepe ucundan yukarıya doğru 1200-1800 metre mesafeye kadar
uzanabilir. Çoğu zaman daha da yükseklere erişir.
5. Rüzgâr hızı dalga tepelerinde en şiddetli, dalga çukurlarında/vadilerinde zayıftır.
6. Dağa en yakın dalga tepesi en şiddetli olandır. Dağdan uzaklaştıkça mesafeye bağlı
olarak diğerleri gittikçe zayıflar.
7. Her dalga tepesinin altında rotor oluşur.
8. Rüzgâraltı tarafında dalgalarla ilişkili aşağı yönlü akımlar tipik olarak 10 m/sn’ye
ulaşabilir. Bazen çok daha kuvvetli, (25 m/sn) aşağı yönlü akımların oluştuğu görülmüştür.
En kuvvetli aşağı yönlü akımlar dağın tepesine yakın bir bölgede oluşur
ve eğer bir uçak buna yakalanırsa dağa çarpması kaçınılmaz olur.