SORU: Francis Hutchesona göre eylemlerdeki istemeyi belirleyen şey nedir?
CEVAP: Francis Hutchesona (1694-1747) göre eylemlerdeki istemeyi belirleyen şey akıl değil, duygudur. Tıpkı evrendeki uyumun güzelliğini içduyuyla algılamamız gibi erdemli olmayı ve eylemleri tanıyıp onaylamamızı sağlayan etik bir duyu vardır. Hutcheson da insanda doğal olarak bulunan bir duy(g)unun erdem sorunuyla bağlantılı olduğunu düşünür. Ahlâk duy(g)usu dediği bu duy(g)u diğer duy(g)ulardan farklıdır: bir eylemi veya bir karakteri onaylayan ya da reddeden özel bir duy(g)udur. Shaf-tesburyde olduğu gibi estetik duy(g)uya benzeyen bu duy(g)u, eylemler ve kişilerle ilgili yargıda bulunan yeti gibidir. Arat bu duy(g)uyu şöyle ifade etmektedir: İnsanlarda doğal olarak bir güzellik duyusu vardır. İnsanlar, doğal olduklarını herkesin kabul ettiği dış duyuları gibi biçimleri beğenmelerinde de büyük bir uyuşma içindedirler. Haz ve acı, hoşlanma ya da iğrenme onların algılamalarına doğal olarak bağlıdır... İnsanlarda doğal olan, onların eylemler, özyapılar ve duygulanımlardan hoşlanmalarını belirleyen ikinci bir üstün duyuyu kavramak güç olmayacaktır. İşte bu, ikinci denemeye konu olan, Ahlaksal Duyudur. Beş dış duyu ile benzerlik kurarak etik bir duyudan söz eden Hutcheson, kişilerde bu altıncı duyunun nesneleri olan güzelliğin ve erdemin daha sonra geliştiğini iddia eder. İnsanda dış algı ve iç algının yanında üçüncü bir algılama türü olan etik duyu (etik duyarlık) vardır. Bu duy(g)u, Shaftesburyde olduğu gibi, bütün insanlar için iyi olanın, bütün insanların mutluluğunun, tek insan için iyi olandan daha önemli olduğunu söylemektedir. İnsanda erdem ve güzelliğe ulaşmayı sağlayan ve kişileri herkes için iyi olanı seçmeye yönelten işte bu etik duy(g)udur.
