SORU: İslâm hukukunda mülkiyet kazanım şekilleri nelerdir?
CEVAP: • Aslen kazanma bir eşya üzerinde ilk olarak mülkiyetin kurulmasını sağlayan yolları içine alıp en tipik türü istilâ denilen sahipsiz (mubah) malın ele geçirilmesidir. İslâm alimleri mülkiyet ilişkisinin başlamadığı ve her şeyin herkese ait olduğu teorik bir ibaha döneminden hareket ederek mülkiyet müessesesinin, malik olmak kastıyla bu mubah nesnelerin ele geçirilmesiyle başladığını belirtirler. İstila bu şekilde mülkiyetin fiilen doğmasının sebebi olarak teorik ve tarihi bir ilke niteliğine sahiptir. Aynı zamanda av, ihya edilen arazi, su vb. mubahları ele geçirme de istilanın bir türü olup sürekli ve pratik bir mülkiyet sebebidir. İstila, işgal ve ihraz terimiyle de aynı anlamda kullanılabilmektedir. • Mülkiyetin naklen kazanılması ise temel olarak satım akdi, hibe vb. hukuki işlemler yoluyla mevcut mülkiyetin bir başkasına nakledilmesidir. İslâm hukukunda satım akdinde satılan mal (mebî) üzerindeki mülkiyet akitle alıcıya geçmektedir. Hukuki tağyir yoluyla mülkiyetin kazanılması da naklen kazanma içinde ele alınır. Mesela gasıbın gasp ettiği malı, niteliği değişecek şekilde tağyir etmesi durumunda ona malik olması böyledir. • Halefiyet (yerini alma) ise başlıca bir şahsın miras ve vasiyet yoluyla diğer bir şahsa halef olması, yani onun yerine geçmesidir. İslâm hukukunda mirasın vârislerin mülkiyetine intikali, mûrisin ya da vârislerin (verese) rızasına bağlı olmaksızın gerçekleşmektedir.
