SORU: Nicolai Hartmann’a göre değerler etiği nasıl açıklanabilir?
CEVAP: Fenomenolojiyle yolları kesişen, ama sonraları Fenomenolojiyi “tek yanlılığı” bilmede yalnızca bilince ağırlık vermesi- nedeniyle kıyasıya eleştiren N. Hartmann, Scheler’in Kant eleştirilerinin ve etik-değer görüşlerinin izinden giderek yeni bir görüş ortaya koyar. Onun etik ve değer görüşlerinde, Kant’ın eleştirisi kadar Scheler’in Eleştirisi de önemli bir yer tutar. Ama Hartmann’ın görüşleri kuşkusuz Kant’tan ziyade Scheler’e yakındır, bu nedenle etik görüşleri “Değerler Etiği” başlığı altına yerleştirilir. Her ikisi de, Fenomenolojiden yararlanarak, değerler alanında öznelcilik ve göceciliğe karşı çıkarlar; değerlerin; • “Mutlak”, • “İdeal”, • “Kendi başına varlıklar” olduklarını dile getirirler. Hartmann, Scheler’den farklı olarak değer(ler) sorununu ontolojik bakışla ele alır. “Hartmann etiğinde, değerin ve değerlerin a prirori bilinmesi anlamına gelen değer duygusunun sınırını, değer bilincinin darlığı yasasıyla birlikte “değer körlüğü” ve “değer yanılsaması” oluşturur. Hartmann’ın değerle, değerlerin kişiyle ilişkisiyle, onları bilmesi ve yaşanmasıyla ilgili olarak karşımıza çıkardığı ana kavram “değer duygusu” ya da “değer bilinci”dir. Kişiye değer sıradüzeninin “bilgisini” veren, değer çeşitliliği ve değer çatışmaları karşısında yol gösteren, seçim yapmasını sağlayan bu duygu ya da bilinçtir. Daha yüksek değeri görmemizi sağlayan da odur.
