SORU: Osmanlı’da sivil toplumu canlandırıcı reformlar nasıl bir amaç ve nitelikle taşımaktadır?
CEVAP: Özellikle III. Selim ve II. Mahmut’la başlayan, Islahat Fermanı, Tanzimat Fermanı ve I. ve II. Meşrutiyet’le devam eden reform sürecinde bir takım temel hak ve özgürlüklerin verilmesine bağlı olarak sivil toplumda özerkleşme ve canlanma sağlanmışsa da sivil toplum-devlet ilişkisinin niteliğini reformların toplumun özgürleşmesinden çok devletin kurtarılması için yapılması belirlemiş, devlet sivil topluma vesayet etmiştir.
