Mali Yanılsama: Vergi mükellefi olan seçmenlerin devlet tarafından sunulan mal ve hizmetlerin kendilerine olan maliyetlerini fark etmemelerinden dolayı, kamusal mal ve hizmetlere olan taleplerini sürekli arttırmalarıdır.

Kamusal Tercihler Kuramı: Bu yaklaşıma göre kamu harcamalarının artışı politik süreçle ilişkilendirilmektedir. Politik süreç içerisinde yer alan aktörler (seçmenler, politikacılar, bürokratlar, baskı gruplar) kamu harcamalarını arttırmaktadır.

D. Mueller, devletin büyümesine ilişkin beş temel öge öne sürmektedir. Bu ögeler şunlardır: Çıkar grupları, devlet bürokrasisinin çıkarları, kamusal malların üretilmesi, gelirin yeniden dağılımı ve devletin gerçek hacmi hakkında mali yanılsamadır.

Mali yanılsama arttıkça, devlet sektörü de o kadar geniş ve etkinsiz olacaktır.

Hesap Verilebilirlik: Bir kurumdaki görevlilerin, yetki ve sorumluluklarının kullanılmasına ilişkin olarak, ilgili kişiler karşı cevap verebilir olma, bunlara yönelik eleştiri ve talepleri dikkate alarak bu yönde hareket etme ve bir başarısızlık, yetersizlik ya da hilekârlık durumunda sorumluluğu üzerine alma gerekliliğidir.

Mali Saydamlık: Hükûmetin yapısının ve işlevlerinin, uygulayacağı maliye politikası konusundaki niyetlerinin, kamu kesimi hesaplarının ve mali hedeflerinin kamuya açık olmasını ifade eder.

Performans Saydamlığı: Nihai mal ve hizmet sunumunda etkinliğin (yani mümkün olan en az maliyetle sunulup sunulmadığının veya amaçlanan toplumsal hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının) değerlendirilmesine yarayan veya bu değerlendirmeyi kolaylaştıran bilgilerin sunulmasıdır.

Maliye politikasını iktisat politikasından ayıran temel farklılık sürecin siyasi karar alma süreci çerçevesinde belirleniyor olmasıdır.

Kamunun ekonomide gelinen noktada kullandığı kaynak miktarının önemli oranda artması, kamusal müdahale alanlarının ekonomilerin, nüfusun ve kentlerin gelişmesiyle birlikte geçmişten çok daha farklı şekilde çeşitlenmesi hem merkezî yönetimlerde hem de yerel yönetimlerde saydamlığı temel kamusal politika alanlarından bir tanesi yapmıştır.

IMF Yönetim Kurulu Geçici Komitesi’nin üye ülkeler için 16 Nisan 1998 tarihinde yaptığı toplantısında ele aldığı, saydamlık ilkesi bakımından ideal kuralları düzenleyen “Mali Saydamlık İyi Uygulamalar Tüzüğü” olarak görülebilir. Getirilen bu yeni düzenleme ile uzun vadede makro istikrarın güçlendirilmesi amacıyla mali sürdürülebilirliğin doğru değerlendirilmesi kısa vadede ise mali risklerin de kavranmasıyla üretilen bilginin düzeyini artırarak etkin bir bütçe sistemine geçiş amaçlanmıştır.

IMF tarafından mali saydamlığın ölçülmesi amacıyla geliştirilen Mali Saydamlık İyi Uygulamalar Tüzüğü’nde dört temel standart bulunmaktadır:

• Rollerin ve Sorumlulukların Açık Olması
• Bütçe Sürecinin Açık Olması
• Bilginin Kamuya Açık Olması
• Denetimin ve İstatistiki Veri Yayınlarının Bağımsız Olması

Rollerin ve Sorumlulukların Açık Olması
- Kamu sektörü ekonominin geri kalan kısmından açık bir şekilde ayırt edilmeli ve kamunun politika ve yönetim rolleri açık ve net bir biçimde ortaya konulmalıdır.
- Mali yönetim için açık ve net bir yasal, düzenleyici ve idari çerçeve oluşturulmalıdır.

Bütçe Sürecinin Açık Olması
- Bütçenin hazırlanması belirli bir takvime göre ve çok iyi tanımlanmış makroekonomik ve mali politika hedeflerinin rehberliğinde yapılmalıdır.
- Bütçenin uygulanması, izlenmesi ve raporlanması için açık ve net prosedürler bulunmalıdır.

Bilginin Kamuya Açık Olması
- Kamuya geçmiş, şimdiki ve geleceğe yönelik planlanmış mali faaliyetlere ve temel mali risklere ilişkin kapsamlı bilgi sağlanmalıdır.
- Mali bilgiler hesap verilebilirliğin geliştirilmesine yönelik ve politika analizlerini kolaylaştıracak yöntemlerle sunulmalıdır.

- Mali bilgilerin zamanında yayımlanması konusunda taahhüt olmalıdır.

Denetimin ve İstatistiki Veri Yayınlarının Bağımsız Olması
- Mali veriler kabul edilmiş kalite standartlarını karşılamalıdır.
- Mali faaliyetler etkili iç gözetim ve koruma önlemlerine tabi olmalıdır.
- Mali bilgiler dış denetime tabi tutulmalıdır.

2005 yılından itibaren TEPAV bünyesinde yapılan çalışmalarda; Türkiye’de mali saydamlığı değerlendirmeye yönelik olarak belirlenen ilkeler beş başlık altında toplanmaktadır. Bunlar:
• Kamu Sektörünün ekonomide sahip olduğu rol ve sorumlulukların açık olması,
• Kamuoyuna bilgi sunma ve raporlama düzeyi,
• Bütçenin hazırlanma ve onaylanma sürecinde açıklık,
• Kesin hesapların parlamento tarafından onaylanması ile mali sonuçların dış denetiminde ve değerlendirilmesi sürecinde açıklık,
• Mali istatistiklerin raporlanmasındaki kurumsal bağımsızlık ve güvenilirlik.

Türkiye’de devlet hesaplarının saydamlığı uluslararası uygulamalarla beraber 2000 sonrası dönemde önem kazanmaya başlamıştır. Bu gelişmede; yaşanan krizler, uygulanmakta olan ekonomik programlar içinde yer alan taahhütler ve diğer dönemsel faktörler belirleyici olmuştur.

Mali saydamlık, odağında bütçe olan maliye politikasının uygulanmasında hükûmetlerin kredibilitesinin artması dolayısıyla risklerinin azaltılmasıyla birlikte özellikle finansman maliyetlerinin düşmesine yol açar. Bu ise siyasi yönetimin bir başarısı olarak ortaya çıkar.

Saydamlık ve hesap verilebilirlik gibi kavramların bugün giderek daha çok konuşuluyor olmasının arkasında belli başlı iki neden bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, uluslararası kuruluşlar tarafından uluslararası finansal mimarinin son 5-6 yıldır yaşanan finansal krizlerden sonra yeniden yapılandırılması çalışmalarında mali saydamlığa giderek artan şekilde vurgu yapılması. İkincisi ise biraz da bu uluslararası atmosferin etkisi ile ulusal düzeyde de kamu hesaplarının saydamlığı konusunun tartışılmaya ve bu konuda toplumsal talebin bir ölçüde
de olsa artmaya başlamasıdır.

Mali saydamlığın belirlenen uluslararası kriterler çerçevesinde artması bir ülkede kamu yönetimine olan güveni artıracaktır. Toplumun ve diğer aktörlerin devletin politikaları ve mali işlemleri konusunda yeterli bilgiye zamanında sahip olması çeşitli şekilde kamu tarafından açıklanan programlara olan inancın çok daha kolay oluşmasına yol açar. Bu ise devlete olan güvenin artmasıyla risklerin azalmasına dolayısı ile başta borçlanma maliyeti olmak üzere finansal maliyetlerin düşmesi ve uygulanan programlara olan toplumsal desteğin artmasına dolayısı ile etkinlik artışına neden olur.