Bir fiziksel büyüklüğün miktarını, şiddetini ölçmek ve karşılaştırma yapabilmek için bir
takım fiziksel birimler kullanılır. Örneğin; işimiz ile evimiz arasındaki mesafeyi kilometre
ile, bir uçağın hızını knot ile veya bir cisme uygulanan kuvveti Newton ile gösteririz.
Peki, sesi nasıl ölçeceğiz veya karşılaştıracağız? Günlük hayatımızda veya televizyonlarda ses ve gürültü ile ilgili kavramlar açıklanırken sıklıkla decibel birimi ile birlikte
kullanıldığını görmüş veya duymuşsunuzdur. Ancak decibel teriminin anlamı sıklıkla
karıştırılmaktadır.
Decibel, yukarıda bahsedilen fiziksel büyüklüklerden biri değildir. Yani sesin veya gürültünün mutlak değerini ölçmez. Bir oranın logaritmik ifadesi şeklinde açıklayabileceğimiz decibel’e özellikle güç ile ilgili değerlerde, iki farklı güç değeri arasındaki ilişkiyi
gösteren bir terim olarak kullanımına rastlarız. Bazı durumlarda herhangi iki değer birbirlerinden çok farklı olabilmektedir. Örneğin en küçük çaplı molekül olan Hidrojenin (H2
)
çapı 7.4x10-8 mm iken, içerisinde bol miktarda hidrojen bulunan güneşin çapı 1.4x1012
mm’dir. İki sayı arasındaki bu farkın çok büyük olduğu ve akılda anlamlı bir farkındalık
yaratamadığı için bu iki sayının birbirlerine göre oranlarının logaritması alınarak daha

anlamlı bir şekilde ifade etmemiz mümkün olabilir. Bu sayede istenildiğinde bu iki değer
bir grafik içerisinde daha net bir şekilde gösterilebilmektedir. Bu örnekteki değerler birbirlerine bölünüp logaritması alındığında 19.2 şeklinde bir sayı elde edilir. Bu değer “bel”
olarak tanımlanır. Ondalıktan kurtulmak için bu sayıyı 10 ile çarparak decibel karşılığını
buluruz. Eğer çarpım yapılmazsa bu durumda decibel yerine bel terimini kullanmak gerekecektir ki bel terimi pek yaygınlaşmamıştır. Örneğe geri dönecek olursak, elde ettiğimiz
bu sonuca göre güneşin çapının hidrojen molekülünün çapından 192 decibel (veya 19.2
bel) daha fazla olduğunu söyleyebiliriz.

Yukarıdaki paragraflarda sesin bir ortamda basınç dalgası şeklinde yayıldığından bahsedildi. Bu dalganın basıncı değişken olup, yayılımı esnasında ortamın basıncını da değiştirir. Bu basınç değişimlerinin bir saniyedeki sayısı, sesin frekansı olarak tanımlanır ve
Hertz adı verilen bir birim ile ölçülür.
İnsan kulağı 20 Hz ile 20.000 Hz arasındaki frekansları duyabilmektedir. Bu nedenle
bu aralık, duyulabilir frekans aralığı olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte insan kulağı
1000 Hz (1 kHz) ile 4000 Hz arasındaki seslere daha fazla duyarlıdır. Bu sebeple gürültünün şiddeti, dBA adı verilen ve insan kulağının daha hassas olduğu frekans aralığına
ağırlık veren bir sistem ile ölçülmektedir. Örneğin, buna göre 1000 Hz’nin altındaki düşük
frekanstaki seslerin decibel değerleri düşürülerek gösterilmektedir.
Yukarıda bahsedilen decibel teriminin kullanımı, konuyu sese getirdiğimizde daha net
anlaşılacaktır. İnsan kulağının sese karşı son derece hassas olduğu bilinen bir gerçektir.
Bilimsel literatüre göre kulağın duyabileceği en hafif sesin gücü 10-12 Watt/m2
olarak verilmektedir. Kulağımızda sesten dolayı bir rahatsızlık hissettiğimiz ses eşiği ise genellikle
1 W/m2
olarak kabul edilmekte olup, bu değerin decibel karşılığı 120 decibel’dir. Ayrıca
deniz seviyesi atmosfer koşulları altında mümkün olabilecek (teorik) en yüksek şiddetli
ses 191 decibel olarak hesaplanmıştır. Tablo 7.1’de karşılaştırma amacıyla bazı seslerin
decibel karşılıkları verilmiştir.