İkrah altında yani öldürülme veya bir uzvun yokedilmesi baskı ve tehdidiyle zorlanma durumunda, başkasının malını telef etme, baskı altında orucunu bozma, ihramlıyken hac yasağını işleme ve hayati tehlike oluşturan açlık durumunda izinsiz olarak başkasının malından yeme gibi. Bu ruhsat, hakikat anlamında ruhsat denmesini en çok hakeden özelliktedir. Bu tür ruhsatta, yükümlünün önünde azîmeti veya ruhsatı seçmek gibi iki çözüm yolu bulunmakta, ama ruhsat yolunu seçmek bir genişlik sağlamaktadır.  Mükellef, azîmet hükmüne uymak ile ruhsattan yararlanmak arasında serbest bırakılır. Bununla birlikte azîmeti tercih ederek ruhsatın kullanılmaması evlâdır, ecir ve sevap kazandırır.

Haram (azîmet) hükmü ve onun sebebi ortadan kalkan ruhsattır. Şiddetli açlık durumunda hayatî tehlikeyi atlatıp ölümden kurtulmak için domuz eti veya meyte gibi haram gıdaları kullanmak; boğaza takılan bir lokmayı başka bir sıvı bulamayınca şarap içerek hareket ettirmek örnek olarak hatırlanabilir. Buna mecâzî ruhsat da denir. Burada, artık tek seçenek vardır, o da ruhsatı kullanmaktır; ruhsat, azîmet olmuştur.