İslâm bilimi, felsefesi ve kültürünün Batı’ya geçiş yolları:
-Endülüs İslâm medreseleri (Kurtuba, Sevilla, Toledo, Gırnata),
-Sicilya Müslümanları,
-Yahudi tercümanlar,
-Hint ticaret yollarının aranması (coğrafya kitaplarının tercümesiyle),
-Haçlı seferleri,
-Balkanlara yerleşen Osmanlı müesseseleri vb