Derbentler dört tarafı duvar ile çevrili küçük bir kale şeklindedir.

Müştemilatında yer alan han, cami, mektep ve dükkânlar ile küçük bir kasaba özelliğindedirler.

Derbentçiler kadı, naib ve bölgenin ileri gelenlerinin görüşleri dikkate alınarak yalnızca Müslüman tebaadan seçilmekteydi.

Derbent mahiyetindeki kaleler, vakıf şeklindeki derbent tesisleri, derbent olarak kullanılan han ve kervansaraylar olarak tasnif edilmektedirler.

Büyük, tehlikeli ve askerî geçit derbentlerdeki derbentciler belli vergilerinden kısmen veya tamamen muaf tutulabilmekteydi.