Sosyal sigortalarda devlet kurucu ve garantör, özel sigortalarda ise düzenleyici ve denetleyicidir. Sosyal sigortalara katılmak zorunlu, özel sigortalara katılmak isteğe bağlıdır. Sosyal sigortalarla kapsama alınanlar arasındaki ilişkiler kanunla belirlenir. Özel sigortalar ise tamamen sözleşme serbestîsi ilkesine göre çalışırlar. Sosyal sigortalarda sigortalının yanısıra işverenler ve bazı durumlarda devlet de prim öderken özel sigortalarda esas olarak sigortalı prim öder. Sosyal sigortalarda koruma birimi olarak aile iken özel sigortalarda ise fertlerdir. Sosyal sigortalar durumu ne olursa olsun herkesi kapsama alırken ve gelirine göre aynı miktarda prim alırken, özel sigortalar gelir-gider dengesini dikkate alarak riski yüksek olan grupları kapsama almaz veya çok yüksek primle sigortalı yapar. Sosyal sigortalarda iş kazaları ve meslek hastalıkları ve sağlık sigortalarında sigorta kolları için ödenen primlerle sağlanan haklar arasındaki ilişki son derecede zayıf iken (geliri yeniden dağıtma ilkesi) özel sigortalarda ödenen primlerle sağlanan haklar arasında bire bir ilişki vardır.