İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin başlıca özellikleri şunlardır:

Sözleşme bireye, bireysel başvuru hakkı yoluyla haklarını çiğneyen devlete karşı İHAM’e başvurabilme imkânı tanınmıştır. Sözleşme ile güvence altına alınan hak ve öz­gürlüklerin korunmasından Sözleşmeye taraf her devlet, diğer taraf devletlerin sözleşme­ye saygılı olup olmadığını denetlemekle yükümlüdür (Ortaklaşa güvence: Devlet başvu­rusu). Sözleşmenin benimsediği düzende, insan haklarının iç hukukta korunması asıldır; uluslararası koruma ikincil niteliktedir. Bu nedenle, bireyin sözleşmenin öngördüğü gü­venceden yararlanabilmesi için iç hukuk yollarının tüketilmesi gerekecektir. Sözleşmenin sağladığı haklardan yabancılar da yararlanır. Sözleşmeye taraf devletler, sözleşmede yer alan hakları yalnızca kendi vatandaşlarına değil, ayrım gözetmeksizin ülkesi (yetki alanı) içinde bulunan herkese tanımakla yükümlüdür. Sözleşme objektif düzen fikrine dayanır. Sözleşmenin objektifliği ile, güvence altına aldığı hak ve özgürlüklerin karşılıklılık (müte­kabiliyet) esasına bağlı bulunmaması kastedilmektedir. Karşılıklılık koşulu aranmaması­nın nedeni, diğer uluslararası belgelerin uluslararası alanı düzenlemesine karşılık, İHAS’in ulusal alanı düzenlemesidir. İHAS iç hukuklarda doğrudan uygulanma özelliğine sahiptir. Sözleşme, taraf devletlerin iç hukuk düzenlerinde, doğrudan uygulanılırlığa sahip bulu­nan, dolayısıyla mahkemeler önünde doğrudan ileri sürülebilecek bir kurallar bütünüdür.