Julius'un ölümü üzerine ordunun müdahaleleri ile bir dizi general imparator olmuştur. Ancak bu dönemde Hunların batıya doğru ilerlemesi ile Orta Avrupa'daki kavimler yerlerinden edilerek Roma sınırlarına yüklenmeye başlamıştır. İmparator I. Valentinianus, Tuna ırmağını aşan kabilelere karşı bir dizi savaş yapsa da, sefer sırasında M.S. 375 yılında ölmüştür. Oğlu Valens, Visigot ve Ostrogotlarla Trakya'da karşılaşmış, ancak M.S. 378 yılında Hadrianopolis (Edirne) yakınlarındaki savaşta yenilerek öldürülmüştür. Ordunun isteği ile Augustus ilan edilen I. Theodosius, bu artan tehditlere karşı başarılı savaşlar yaparak imparatorluğun kurtarıcısı olmuştur. Theodosius M.S. 395 yılında  Roma İmparatorluğu'nu Batı ve Doğu olarak kalıcı bir şekilde oğulları arasında bölmüştür. 

Batı Roma İmparatorluğu, halkı ağırlıklı olarak Latince konuşan bölgelerde kurulmuştur. Ancak kavimler göçünün etkisi ile Germen kabileleri M.Ö. 2.yy. ortalarından başlayarak bu bölgelere yerleşmelere başlamıştır. Bu bölgenin idari olarak ayrılması M.Ö. 286 yılında Diocletianus tarafından gerçekleşmiştir. Bölgenin ayrılması M.Ö. 395 yılında bölünme ile kesinleşmiştir. Başkenti Roma'dan daha korunaklı ve kuzey sınırına daha yakın bulunan Medialanum (Milano) idi, ama M.Ö. 402 de başkent Raven'e taşındı. Doğu Roma İmparatorluğunun başkenti Constantinpolis (İstanbul) olmak üzere, imparatorluğun Yunanca konuşulan bölgelerinde kurulmuştur. Latince, hukuk, kanun metinlerinde resmi dil olarak kullanılmaya devam etse M.S. 6. yüzyılda resmi dil dokümanlardan çıkarak yerini tamamen Yunancaya bırakmıştır.