ICOMOS’un kuruluşunun arka planında 1964’te Venedik’te yapılan 2.Uluslararası Tarihi Anıtlar Mimar ve Teknisyenleri Kongresi’nin sonuç bildirgesi olan “Venedik Tüzüğü”nün, anıt ve yerleşmelerin korunması konusunda çalışacak uluslararası bir konseyin kurulmasını önermesi ve ilkeleri bulunmaktadır. Konsey mimari ve arkeolojik mirasın korunmasına yönelik kuramlar ve yöntemler geliştirerek bilimsel teknikler uygulanmasını destekler. Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmek üzere aday gösterilen varlıkları değerlendirmek, Dünya Mirası kültürel varlıklarının korunma durumlarını izlemek, Taraf Devletlerin yönelttiği uluslararası yardım taleplerini incelemek, girdi ve destek sağlamak çalışmaları arasındadır. Genel merkezi Fransa-Paris’te olan ve 1965 yılında kurulmuş bir sivil toplum kuruluşudur.

Kültür mirasının korunmasının 1990’lardan sonraki gelişim sürecinde ise çevre ve arkeolojik alanlar hakkında geliştirilen yeni tüzükler ve yorumlar belirleyici olmuştur. Kentleşme ve endüstrileşme tehditleri karşısında çevrenin korunması için 1992 yılında Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen Çevre ve Gelişim Hakkında Rio Deklarasyonu (Rio Declaration on Environment and Development) sürdürülebilir kalkınma kavramının evrensel ölçeğe taşındığı önemli bir belgedir.

1970'lere girerken Avrupa Konseyi'nin kabul ettiği Arkeolojik Mirasın Korunmasına Yönelik Avrupa Sözleşmesi (European Convention on the Protection of the Archaeological Heritage) (Avrupa Konseyi: 6 Mayıs 1969, Londra ve gözden geçirilmiş 16 Ocak 1992 Valetta-Malta) arkeolojik miras alanının düzenlenmesine ilişkin Avrupa çapında ilk geniş kapsamlı sözleşmedir.

Nemrut Dağı Tümülüs’ü 1987 yılında mimarlık ve heykeltraşlık alanında Antik dünyada benzersiz bir örnek olması nedeniyle, Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmiştir.

Anadolu’daki kentsel arkeolojik sit alanlarına en iy öreneklerden biri Side Antik Kentidir.  

“Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi” kapsamında 1978 yılından itibaren Dünya Miras Listesi uygulaması başlatılmıştır

Mimari koruma gerekçelerini Kültürel ve fiziksel değerler olarak tanımlamak mümkündür. Kültürel değerler ,geleneksel olma değeri, süreklilik değeri, tarihsellik değeri, sembol olma değeri, etki ve katkı değeri,  eğitim değer gibi alt değerlerle tanımlanabilir

A,B,C,E seçenekleri koruma projesi kapsamında uygulanan çalışmalardandır. Rölöve çalışması ise  yapının ve yakın çevresinin ölçülmesi ve arazide toplanan verinin işlenerek 2-boyutlu mimari çizime ve 3-boyutlu sayısal modellere dönüştürülmesidir.

B,C,D,E seçeneklerindeki ifadeler Avrupa Mimarisi Miras Tüzüğü amaçları arasında yer almaktadır. A seçeneğindeki ifade Washington Tüzüğü amaçları arasındadır.  

Erken Bronz Çağı’nda (MÖ 3000-2500) belirgin bir biçimde görülen yönetici sınıf ile birlikte, üretimden pay alan bir halk-toplum oluşumu biçimlenmiştir. İlkel toplayıcı düzenden, ilerici yerleşik düzenin ortaya çıkması ile Akdeniz, Ege ve Anadolu topraklarında monarşinin belirgin ilk izleri ortaya çıkar.

Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin kapsamı doğrultusunda bu statüdeki varlıklar iki alt başlıkta tanımlanır. Bunların ilki olan “kültürel miras”ın bileşenleri anıtlar, yapı grupları ve sitlerdir.

Korumanın ilk aşaması korunacak değerlerin belirlenmesi, ikinci aşaması bu belirlenemenin tescil edilerek yasallaşması ve o taşınmazın kültür varlığı niteliği kazanmasıdır.

Bu tür sit alanlarındaki kültür varlığı niteliği taşıyan yapıların işlevleri güncelliğini yitirmiş ve sona ermiştir. Diğer bir deyişle, kentte yaşam sürmemektedir ve yapılar kullanılmamaktadır. Sonuçta arkeolojik sit alanlarındaki bu yapılar, uzun bir süre terkedilmiş olmaktan kaynaklı olarak, doğa şartlarına yenik düşmüş, toprak altında kalmış ya da bitki örtüsünden etkilenmiştir. Yapıların büyük bir bölümü yıkılmıştır. Bu nedenle yasada ‘kent ve kent kalıntıları’ olarak geçmektedir.

Dünya Mirası Komitesi 21 üyeden oluşur ve en az yılda bir kez buluşur. Dünya Mirası Komitesine UNESCO tarafından atanan bir Sekretarya yardımcı olur. Sekretaryanın görevleri, 1992 yılından bu yana özellikle bu amaçla kurulan Dünya Mirası Merkezi (WHC) tarafından üstlenilmektedir. 

MÖ 1200 dolaylarında kuzeyden gelen barbarların Kıta Yunanistan’ı yakıp yıkmaları ve Anadolu kavimleri arasındaki kargaşa ile birlikte Geç Bronz Çağının bitimi ile adına “Karanlık Çağ” denilen ve aşağı yukarı 400 yıl sürdüğü düşünülen yeni bir dönem başlar.

MÖ 6000 yıllarından itibaren uygarlığın kurulduğu ve tarım devriminin yapıldığı Hattuşaş Dünya Miras Alanı Hitit Başkenti Hattuşaş, Çorum’dadır.

Yukarıdaki tanım 5226 sayılı kanunun 11. Bendinde yer alan Yönetim Planıdır.

Arkeolojik sit alanları, Efes Antik Kenti gibi antik bir kent dokusunu, İshak Paşa Sarayı ya da Seyitgazi Külliyesi gibi yapılar topluluğunu ya da Antakya Kalesi gibi büyük ölçekli bir yapıyı kapsar. Bu tür sit alanlarındaki kültür varlığı niteliği taşıyan yapıların işlevleri güncelliğini yitirmiş ve sona ermişltir.

Arkeolojik alanların ziyaret edilmesinin ötesinde buradaki kültür varlıklarının farklı işlevler için kullanım kararlarının doğru alınması önemli olmaktadır. Bu kararlar, kapsamlı bir mimari belgeleme çalışması sonrasında, yapının fiziksel kapasitesinin ortaya konması ile doğrudan ilişkilidir. Yorgun ve yıpranmış bir kültür varlığının bir de yoğun bir biçimde kullanılması, bu yapının kaybedilmesi anlamına gelmektedir. Bu duruma en çarpıcı iki örnek, Efes Antik Tiyatrosu ile Aspendos Antik Tiyatrosu’dur. Her iki tiyatro da kültür ve sanat festivalleri kapsamında, konser etkinlikleri için kullanılmıştır. Ses titreşimlerinin mimari elemanlar üzerindeki olumsuz etkisinin yanı sıra, kapasitesinin üzerinde bir seyirci kitlesi de oldukça zarar vermiştir.

Türkiye’de taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına ilişkin uygulamalar 21.07.1983 tarihinde yürürlüğe giren ve günümüze kadar 12 kez değifliklik yapılan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ve bu kanuna bağlı yönetmelikler, ilke kararları ve genelgeler ile uluslararası tüzükler ve genel koruma prensipleri kapsamında sürdürülmektedir.