Osmanlı İmparatorluğu’nda 15. ve 16. yüzyıllarda Batılı ülkeleri gezerek, gerek askerî gerekse sivil alandaki en son bilimsel ve teknolojik gelişmeleri öğrenerek Bab-ı Âli’ye rapor vermekten sorumlu bir bilim insanı ve kâşif grubu bulunmaktaydı. “Taife’i Efrenciyan” adı verilen bu grubun üyelerinin raporları yardımıyla, Avrupa ülkelerindeki en yeni bilimsel ve teknolojik gelişmeler Osmanlı İmparatorluğu’nun yürüttüğü askerî ve sivil faaliyetlere uyarlanıyordu. Doğru cevap C’dir.

Son yıllarda güvenlik politikalarının oluşturulmasında ve uygulanmasında önem kazanan kavramlardan biri, “Nesnelerin İnterneti” (Internet of Things, IoT) kavramıdır. Nesnelerin
interneti, dünya üzerindeki her tür nesnenin üzerlerindeki sensörler yardımıyla birbirleriyle veri paylaşabilmesi ve bu verilere dayalı olarak eşgüdümlü kararlar alınabilmesine olanak vermesidir.

Konu ile ilk ilgilenen akademisyenlerde biri olan Sadioğlu (2008), Türkiye’de meclis düzeyinde e-Devlet uygulamalarının durumunu incelemiştir. Yazar, hem TBMM web sitesinin içeriğini analiz etmiş, hem de TBMM’yi ziyaret edip veri toplayarak bazı değerlendirmeler yapmıştır. Vardığı en önemli sonuç, gerek altyapı gerekse de vatandaşlara sunulan hizmetlerin çeşitliliği ve kalitesi bakımından TBMM’nin performansının küresel ortalamanın üzerinde olduğudur. Yazarın zayıf bulduğu ve giderilmesini yararlı gördüğü en temel eksiklik ise, vatandaş-milletvekili etkileşiminin tek yönlü ve yetersiz oluşudur

Uygulama düzeyinde ise; kameralar yoluyla elde edilen verilerin kötü niyetli kişilerin eline geçmesi, vatandaşların kameraların varlığından dolayı rehavete kapılarak gerekli güvenlik önlemlerini savsaklaması ve suçun kamerasız bölgelere kayması gibi olasılıklardan söz edilebilir.

Türkçe’ye “kayıt zinciri” ya da “blokzincir teknolojisi” olarak çevrilen İngilizce blockchain kavramı, son yıllarda gerek özel sektörde gerekse de kamu sektöründe kullanımı katlanarak artan bir teknolojidir. Kayıt zinciri, merkezi değil, dağıtık bir teknolojidir; çünkü tek bir merkez tarafından yönetilmez ve kaydedilmez. Şeffaflık sağlar; çünkü kayıt sisteminin içeriği ve işleyişi tüm taraflara açıktır. Kayıt işleminin tüm taraflarına kaydın bir kopyası verilir. Kayıt/veri tahrifatı yoluyla sahtecilik yapılmasını önler. Dolayısıyla güvenlik düzeyi yüksektir. Tüm bu özellikleri nedeniyle blokzincir teknolojisi alternatif kayıt yöntemlerine göre daha basit, hızlı ve düşük maliyetli bir veri kayıt yöntemidir.

Literatürde önerilen bir diğer finansman mo­deli ise, bazı e-hizmetler için kullanım ücreti alı­nırken diğer bazı e-hizmetlerin ise ücretsiz olduğu bir çapraz finansman modelidir. Böylece ilk grup hizmetten elde edilen kaynaklar, ücretsiz olan e-hizmetlerin ihtiyaç duyduğu kaynakları sağlarlar. Bu tür modellerdeki temel bir kabul, e-Devlet uy­gulamasına geçiş öncesi ücretsiz olan hizmetlerin ücretli hâle getirilemeyeceğidir. 

E-Devlet Temel Kanunu’nda e-Devlet faaliyetlerinin performansını izlemeye, ölçmeye ve gerekirse ödüllendirmeye veya cezalandırmaya yönelik düzenlemeler yapılmalıdır. Örneğin; E-Devlet faaliyet ve projeleri hakkında (i) projelerin var olmasının ortaya çıkardığı katma değer (fayda) ve maliyetler; (ii) bu projelerin var olmamasının getireceği “bilişimsizlik maliyeti” ve (iii) kurumsal ve ulusal stratejilerle uyumluluk gibi hususların toplu hâlde ve periyodik olarak ölçüldüğü değerlendirme süreçleri işletilebilir. Doğru cevap E’ dir.

Deloitte’nin TÜSİAD ve Türkiye Bilişim Vakfı için hazırladığı “E-Devlet Yolunda E-Belediye Kıyaslama Çalışması 2009” başlıklı raporunda çalışmaya katılan 54 belediyeye “e-Devlet girişiminde başka hangi kurumlar ile birlikte çalışıyorsunuz?” sorusu yöneltilmiştir. Belediyeler yanıtlarında e-Yerel Yönetim ekosisteminde birlikte çalıştıkları kurumları; bakanlıklar ve kamu kurumları  (% 54), diğer belediyeler (% 48), valilikler (% 48), sivil toplum örgütleri (% 13), büyük ölçekli girişimciler (% 7) ve yerel küçük ve orta ölçekli girişimciler (% 7) olarak saymışlardır (Deloitte,2009: 12).

Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’nin örgütsel yapılanmasını ortaya koyan 10 Temmuz 2018 tarihli ve 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde (Madde 6) Cumhurbaşkanı adına iç ve dış güvenlik ile terörle mücadele konusunda eş güdümün sağlanması için gerekli çalışmaları yapmak görevi Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığına verilmiştir (T.C. Resmî Gazete, 2018). Bu amaçla İdari İşler Başkanlığı bünyesinde Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur (Madde 6).

Çok gelişmiş seviyedeki hizmetlere örnek olarak; etik olmayan davranışları şikâyet edebilme, yeni açık veri setleri önerebilme, gelişmiş arama özellikleri (Örneğin; cümle tamamlama, geçmiş aramalardan hareketle yeni arama hakkında tahmin veya önerilerde bulunma, vb.), gerçek zamanlı ve/veya gruba özel (Örneğin, engellilere özel, vb.) gelişmiş yardım masası hizmetleri verilebilir.

Kitle gözetim fikrinin ve bu amaçla üretilen sistemlerin ilk örneklerinden biri, Jeremy Bentham’ın 1785 yılında tasarladığı “modern” hapishane modelidir. Bentham’ın “Panopticon” (“pan”=bütünü, “opticon”=gözlemlemek) adını verdiği bu hapishane modelinin birkaç katlı tek odalı hücrelerden oluşan bir halka üzerine kurulu olması öngörülmüştü.

E-Devlet kapılarında sunulan bilgi ve hizmetler sınıflandırılmak istenirse, “temel, gelişmiş ve çok gelişmiş” seviyedeki özellikler/hizmetler şeklinde bir sınıflandırma yapılabilir.

Gelişmiş seviyedeki hizmetlere; yardım, sıkça sorulan sorular, geri bildirim seçenekleri, sosyal medya bağlantıları ve herhangi bir cihaza web sitesi içeriğinin otomatik olarak uyarlanması gibi örnekler verilebilir.

Çok gelişmiş seviyedeki hizmetlere örnek olarak; etik olmayan davranışları şikâyet edebilme, yeni açık veri setleri önerebilme, gelişmiş arama özellikleri (Örneğin; cümle tamamlama, geçmiş aramalardan hareketle yeni arama hakkında tahmin veya önerilerde bulunma, vb.), gerçek zamanlı ve/veya gruba özel (Örneğin, engellilere özel, vb.) gelişmiş yardım masası hizmetleri verilebilir.

E-Devlet alanında vatandaşların nitelik ve nicelikçe artan, çeşitlenen rolleri, vatandaştan vatandaşa (C2C) gibi yeni e-Devlet etkileşim kategorilerini ortaya çıkarmıştır.

Türkiye’de bugüne kadar gerçekleştirilen e-Devlet projelerinin planlama, uygulama ve değerlendirme safhalarında elde edilen idari, yasal, teknik ve mali deneyim ile iyi uygulama örnekleri, dikkatli bir planlama ve ürün hâline getirme süreci sonrasında başka ülkelere ihraç edilebilir.

Merkezî hizmet sunumu seçeneğinin muhtemel olumsuz sonuçlar (veya dağıtık sistemlerin avantajları);
(i) Belediyelerin seçmenleriyle iletişiminin zayıflaması,
(ii) Yerel yönetimlerin hizmetin gereğini yöre
şartlarına ve halkın özgül ihtiyaçlarına göre
belirleme şansının azalması ve
(iii) Sistem hatalarına yerel yönetim yetkilisinin
müdahale etme şansının olmaması olarak
sıralanabilir (Ölmez, 2019).

Bu iki bağlantılı kavramdan ilki olan büyük veri, veri üretim kaynaklarının artması ve çeşitlenmesi sonucunda uygarlık tarihinde görülmemiş mik­tarlara ulaşan, karmaşık, birçok veri türünü (yazı, rakam, görüntü, ses, vb.) içeren ve ancak gelişmiş bilgisayarlar/yazılımlar vasıtasıyla hakkıyla analiz edilebilen veriler için kullanılan genel isimdir.