Erken dönem Bizans tarihinde imparatorun has odasından sorumlu kişi manasında kullanılan Kuvikularios unvanı daha sonra imparatorun sarayının teşrifatından sorumlu kişiler için kullanılmıştır.

Tarihçilerin bir kısmı Bizans’ın başlangıç tarihi olarak Dioklitianos’un 284 yılında tahta çıkmasını, 324 yılında İstanbul’un inşasına başlanmasını, 330 yılında İstanbul’un resmi başkent olarak ilan edilmesini, 395 yılında imparatorluğun Doğu ve Batı Roma olarak ikiye ayrılmasını ya da 476 yılında Roma şehrinin Cermenler tarafından ele geçirilmesini kabul ederler. Bu tarihleri kabul etmeyen Bizantinistlere de rastlanır. Onlara göre 7. yüzyıldan önceki tarih Roma devletinin tarihidir ve bu dönem ancak protobizans yani Bizans öncesi olarak adlandırılabilir. Bundan dolayı onlar için Heraklios’un 610 yılında tahta çıkışı ya da 711 yılında III Leon’un imparator olması olayı Bizans’ın başlangıç noktası olarak kabul edilebilir. Bizans devletinin başlangıç noktasıyla ilgili enteresan bir görüş de 1204 yılı olduğudur. Çünkü 1204 yılında gerçekleşen Haçlı seferiyle Roma devleti yıkılmış ve bu olayın ortaya çıkarttığı İznik devleti ve onun 1261 yılında İstanbul’u ele geçirerek şehri tekrar başkent haline getirmesi Bizans’ın başlangıç noktasıdır.

İlk defa İmparator I. Konstantinos tarafından 309-10 yılında bastırılan ve Bizans İmparatorluğu’nda 10. yüzyıl’a kadar kullanılmış olan altın sikkenin adı solidustur. Bu sikke Roma İmparatorluğu’nun ana altın parası olan aureus’la yer değiştirmiştir. Solidus ismi İmparator Diocletianus tarafından 284-305 yılları arasında bastırılan ve Konstantinos’unkilerden farklı olan altın sikke için de kullanılmıştır.

Geçmişi Roma’ya dayanan dimoslar (lat.factio) ilk başlarda hipodromda at yarışları düzenlemek amacıyla kurulmuş olan ve günümüzdeki spor kulüplerine benzeyen, üyeleri ve liderleri olan halk örgütlenmeleriydi. Amblemlerinin renklerine göre Maviler (Veneti), Yeşiller (Prasini), Beyazlar (Lefki) ve Kırmızılar (Kokkini) olmak üzere dört gruba ayrılmaktaydılar.

Bizans gümüş sikkeleri, altın ve bakır sikkelere göre daha az basılmıştır. 6. yüzyılda seyrek olarak ticari amaç ve tören sikkeleri olarak gümüş karşımıza çıkar.

Haçlı Seferleri, doğurduğu sonuçlar itibarıyla insanlık tarihindeki en önemli olaylar arasında yer almaktadır. Kutsal toprakların kâfirlerin işgalinden kurtarılması sloganıyla başlayan bu hareketin, dinî amaçlarla yapıldığı vurgulanmaya çalışılmıştır. Oysaki 638 yılında Hz. Ömer’in Kudüs’e girdiğini düşünürsek kutsal topraklar 450 yıldan fazla bir süredir Müslümanların elinde bulunuyordu ve bunca yıldır harekete geçmeyen Hıristiyan dünyası şimdi ne olmuştu da doğudaki din kardeşlerini kurtarmak için bir şeyler yapma gereğini duymuştu. Bu açıdan bakıldığında Haçlı Seferleri düşüncesinin doğuşunda siyasî, sosyal ve ekonomik sebeplerin çok daha etkili olduğu anlaşılmaktadır.

Aydınoğlu Mehmed Bey’in oğlu Umur Gazi, 1329’da İzmir’in liman kalesini de alarak şehrin fethini tamamlamıştır.

Balkanlar’da Türklerin ilerleyişleri I. Kosova savaşıyla farklı bir niteliğe büründü. Büyük bir kısmını Sırpların oluşturduğu Balkanlı Hıristiyanların Haçlı ordusu 15 Haziran 1389’da Kosova’da ağır bir mağlubiyete uğratıldı. Bu zaferle Türklerin Balkanlarda kalıcı oldukları ve burayı yurt edindikleri tescillenmiş oldu. Balkanlı tüm Hıristiyan güçler Osmanlı egemenliğini tanımak zorunda kaldılar.

Tarihlenenebilen ilk bazilika, Konstantinos’un Roma piskoposu için 313 yılında Roma’da yaptırdığı Salvator Kilisesi (S. in Laterano)’dir.

II. Murat’a karşı ittifak kurulan Osmanlı devlet büyüğü, II.Murad’ın amcası Düzmece Mustafa’dır.

Erken Hıristiyanlık döneminde kiliseler, mezarlar, sivil ve resmi yapıları freskolar ile süslenmiştir. Bu döneme ait en eski örnek aynı zamanda Erken Hıristiyanlık dönemi mimarisinin de ilk örneği olarak tanımlanan Suriye’de Dura Evropos’taki ev kilisesinin vaftiz odasında bulunan Tevrat ve incil’den konuların işlendiği freskolardır.

Bahsi geçen antlaşma 1274’te Lyon’da yapılmıştır.

Bitinya, İstanbul’un doğusunda kalan ve Bizans döneminde başlangıçta Kadıköy, İznik, İzmit, Bursa illerini kapsarken daha sonra bunlara ilaveten Bilecik, Sakarya, Düzce, Bolu, Zonguldak ve Bartın yerleşimlerini de içine alan bölgenin adıdır. Uygun iklim koşullarıyla yıl boyunca yağış alan bölgede tarım yapmaya elverişli verimli vadi ve ovalar mevcuttu. Başta Sakarya nehri olmak üzere akarsu bakımından da zengin olan bölgede irili ufaklı birçok göl de bulunuyordu.

Dioklitianos’un sistemine göre vergi olarak zirai kazancın yüzde 10’u alınıyordu. Bu vergi oranının, köylünün ödeme gücü sınırları içinde kalması sistemin uzun ömürlü olmasını sağlamıştır.

Klasik Sonrası Hukuk Dönemi (MS. 250-MS. 527) Roma’nın hukuk dönemlerinden birisidir.

A seçeneği dışındaki tüm seçenekler olumsuz sonuçlar doğursa da donanmayı lağvetmesi Bizans imparatorluğu için diğerlerinden daha vahim bir sonuç doğurmuştur. Bizans, Ceneviz’in müttefiki olduğu savaşta Venedik ve Ceneviz’in barış antlaşması yapması üzerine, 1299 yılında Venedik karşısında ağır bir mağlubiyete uğrayınca 1302’deki barış anlaşmasıyla Venedik’e hem güçlü bir savaş tazminatı hem de ticari büyük ayrıcalıklar vermek zorunda kaldı.

Dördüncü evre olarak adlandırılan 12. yüzyıl sonu- geç Bizans dönemi, seramik üretiminde bölgesel üslupların hâkim olduğu dönemdir.