Çağdaş Türk Dünyası Ara 5. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Sovyetler Birliği’nde 1930’ lu yıllarda Rusça yanında anadilde eğitim alan okullara sahip olan halklardan biri değildir?
Çuvaşlar |
Tatarlar |
Yakutlar |
Tuvalar |
Başkurtlar |
Kalabalık sayıda oldukları için Tatarlar, Başkurtlar, Tuvalar, Yakutlar ana dilde eğitim olanaklarından diğer halklara göre nispeten daha çok yararlanmışlardır. Fakat Çuvaşlar bu kadar şanslı değillerdir. 1930 ‘ lu yılların sonunda Çuvaş özerk cumhuriyetinde Çuvaşçanın devlet dili statüsü kaldırılır. Rusça eğitimde ve kamusal yaşamda Çuvaşçanın yerini alır, Çuvaşçanın kullanım alanı daraltılır, Çuvaşça eğitim veren okullar giderek azaltılır. Çuvaş cumhuriyetinin dışında yaşayan Çuvaşlar için ise ana dillerinde kültürel etkinlik olanakları ortadan kalkar. Sovyet döneminin sonunda kaybolmaya yüz tutmuş diller arasında yer alır.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Azerbaycan'ın sınır komşularından birisi değildir?
Gürcistan |
İran |
Ermenistan |
Rusya |
Özbekistan |
Azerbaycan Cumhuriyeti Transkafkasya’da yer alır. Komşuları kuzeyde Rusya, doğuda Hazar Denizi ötesinde olan Türkmenistan, güneyde İran, batıda Ermenistan, kuzeybatıda Gürcistan’dır.
3.Soru
Azerbaycan'da 1929-1939 yılları arasında kullanılan Latin alfabesinden sonra hangi alfabe kullanılmıştır?
Kiril alfabesi |
Gürcü alfabesi |
Göktürk alfabesi |
Yunan alfabesi |
Arap alfabesi |
Azerbaycan'da 1929-1939 yılları arasında Latin alfabesi kullanıldı. Türkiye ile Azerbaycan’da Latin alfabesinin kullanılması, Sovyet idarecilerin hedefine aykırı idi. Bu sebeple, 1939’da, Sovyetler Birliğine tabi olan bütün Türk cumhuriyetlerinde Moskova’da alınan merkezi^ bir kararla alfabeler bir kere daha değiştirildi ve yeni alfabe Rusların kullandığı Kiril alfabesi temelinde her Türk lehçesi için ayrı ayrı düzenlendi.
4.Soru
1918 – 1920 yıllarında birçok ülkenin üzerinde hak ilan ettiği bölge, aşağıdakilerden hangisidir?
Batum bölgesi |
Karabağ bölgesi |
Kars bölgesi |
Erivan bölgesi |
Nahçıvan bölgesi |
Nahçıvan bölgesi, 1918-1920 yıllarında tartışmalı bir alandı. Halkının büyük çoğunluğu Türk olan bu bölge üzerinde İran, Ermenistan, Azerbaycan ve Türkiye hak iddia etmekteydi.
5.Soru
Ermenistan aşağıdaki hangi tarihte bağımsızlığını ilan etmiştir?
1954 |
1968 |
1976 |
1988 |
1990 |
Ağustos 1990'da Ermenistan bağımsızlığı ilan etti ve Karabağ'ı Ermenistan toprağı saydı. Doğru cevap E'dir.
6.Soru
Azerbaycan halkının ana gövdesini aşağıdakilerden hangisi teşkil eder?
Lezgiler |
Ruslar |
Talışlar |
Türkler |
Ermeniler |
Azerbaycan halkının ana gövdesini Türkler teşkil eder.
7.Soru
Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 1. başkanı aşağıdakilerden hangisidir?
Haydar Aliyev |
Ebulfez Elçibey |
İlham Aliyev |
Ayaz Niyazi Mutallibov |
Suret Hüseynov |
Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 1. başkanı Ayaz Niyazi Mutallibov'dur. (1991-1992)
8.Soru
“Emekçi ve Sömürülen Halkın Haklar Bildirgesi” ne zaman ilan edilmiştir?
25 Ekim 1917 |
16 Kasım 1917 |
20 Aralık 1917 |
4 Ocak 1918 |
12 Ocak 1918 |
12 Ocak 1918’de ilan edilen “Emekçi ve Sömürülen Halk›n Haklar› Bildirgesi”nde “milli egemenlik” kavramı Sovyet iktidarını destekleyen işçi ve köylü kitlesinin egemenlik hakkı olarak yorumlandı.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 1991’de bağımsız olan Türk cumhuriyetlerinden biri değildir?
Kırgızistan |
Tacikistan |
Özbekistan |
Türkmenistan |
Kazakistan |
Tacikistan, 1991’de bağımsız olan Türk cumhuriyetlerinden biri değildir.
10.Soru
Ünlü Kırgız destanı ‘’Manas’’ la ilgili akademik anlamdaki ilk çalışmayı yapan bilim adamı, tarihçi aşağıdakilerden hangisidir?
Ahmed Baytursunov |
Çokan Velihanov |
Mambet Koygeldiev |
Alihan Bökeyhanov |
Sancar Asfendiyarov |
Bağımsızlığını kazandıktan sonra Kazakistan’da Kazakların ve Kazakistan’ın tarihi neredeyse yeniden yazılmıştır. Tarih yazımında yeni yaklaşımlar ortaya çıktı. Sovyetler Birliği döneminde yasaklanan ve araştırılmayan pek çok konu ele alındı. Alaş hareketi, Rusya İmparatorluğu’nun sömürge siyaseti, Rus idaresine karşı Kazak ayaklanmaları gibi konular ele alındı. Bir bakıma Kazakistan Tarihi değil, Kazak halkının tarihi yazıldı. Kazaklar, Rus işgalinden önce yani XVIII. yüzyılda sözlü bir edebiyat ve tarih geleneğine sahipti. Tarih çoğu kez edebiyatla karışık bir halde destanlarda karşımıza çıkmaktadır. Bu konuda ilk çalışmaları Çokan Velihanov yapmıştır. Velihanov, Kazak tarihi, edebiyat ve kültürü hakkında yaptığı çalışmalar ve yayınladığı eserlerle ünlüdür. Ünlü Kırgız destanı Manas’la ilgili akademik anlamdaki ilk çalışmayı da o yapmıştır.
11.Soru
1813 yılında yapılan Gülistan Anlaşması hangi devletler arasında imzalanmıştır?
Avarlar - Ermeniler |
Azerbaycan - Türkiye |
Çarlık Rusyası - Fransa |
Azerbaycan - İngiltere |
Çarlık Rusyası - Kaçar Hükümeti |
C¸arlık Rusyası ile Kaçar Hükümeti (İran) arasında imzalanan 12 Ekim 1813 ta- rihli Gülistan Anlaşmasıyla Kafkasya’nın güneyi İran, kuzeyi ise Rus çarlığı arasında bölüşülmüştür.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulduktan sonra yaşanan gelişmelerden biri değildir?
Azerbaycan'ın çeşitli yerlerinde isyan çıkması |
Mehmet Emin Resulzade ve diğer birçok Azerbaycanlı'nın yurt dışına kaçması |
Petrole dayalı burjuvazinin sona erdirilmesi |
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti zamanında yer alan mevcut sistemin kaldırılması |
Zengezur bölgesinin Azerbaycan'a bağlanması |
Azerbaycan’da Sovyet iktidarı ülkedeki mevcut sistemi ortadan kaldırdı; iki yıl boyunca elde edilen kazanımların birçoğunu yok etti. Mehmet Emin Resulzade ve diğer birçok Azerbaycanlı Türk aydın ve siyaset adamı yurt dışına kaçmak zorunda kaldı. Kaçamayanlar ise büyük baskılara maruz kaldılar. Azerbaycan Ordusu’na mensup askerlerin bir kısmı Anadolu’ya geldi ve Kurtuluş Savaşına katıldı. Komünizmin özel mülkiyete karşı olması nedeniyle Bakü’de oluşan ve petrole dayalı burjuvazi bir anda yok edildi. Dolayısıyla onların desteklediği kültürel ve ekonomik yapılar da sona erdi. Bağımsızlığın bir anda sona ermesi ve gelen rejimin sert yapısı yüzünden, Nahçıvan’da ve başka yerlerde isyanlar çıktı; bu ayaklanmalar birkaç yıl devam etti. Tartışmalaı alanlardan Zengezur 1923 yılında Moskova tarafından Ermenistan’a verildi. Doğru yanıt E'dir.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Sovyetler Birliği’nin dağılmasında etkili olan bir faktör değildir?
Ağustos 1991 ‘de Gorbaçov’a yapılan bir darbe girişiminin başarısız olmasına karşın zaten zayıflayan devlet otoritesinin daha da güçsüz hale gelmesi |
Dünya genelinde yaşanan ekonomik durgunluk ve ABD’nin soğuk savaşta üstün duruma geçmesiyle ekonomik önlemlerin yetersiz ve başarısız olması |
Ekonomide yeniden yapılanma ( perestroyka ) ve toplumsal hayatta açıklık ve serbestlik ( glasnost ) politikalarının cumhuriyetleri yeniden bir araya getirmesi |
Batı ve Doğu Almanya’yı ayıran Berlin Duvarı’nın yıkılmasıyla Doğu Almanya’nın Batı’ya katılması |
Gorbaçov’un milli ve kültürel değerleri hesaba katmadan bazı politikaları uygulamaya koymasının verdiği memnuniyetsizlik ve Varşova Paktı’ndaki birçok ülkede yönetimlerin devrilmesi |
Ekonomide yeniden yapılanma ( perestroyka ) ve toplumsal hayatta açıklık ve serbestlik ( glasnost ) politikaları, ülkedeki yolsuzlukların ve verimsizliğin önüne geçmek için olsa da, milli ve kültürel değerler hesaba katılmadığı için başarısız olmuştur. Bunun yanı sıra dünyadaki ekonomik çalkantılar, milliyetçi hareketler cumhuriyetleri birleştirmekten uzaktır.
14.Soru
Türklerin ‘’Turan Federal Sosyalist Halk Cumhuriyeti’’ çatısı altında toplanarak emperyalizmle savaşa katılabileceğini ve yeni komünist sisteme entegre olabileceğini savunan aydın düşünür, aşağıdakilerden hangisidir?
Zeki Velidi Togan |
Ahmed Baytursunov |
Miryakup Dulatov |
Mustafa Çokay |
Mir Sayid Sultangaliyev |
Tek ve birleşik Türkistan fikri Mir Sayid Sultangaliyev’e aittir. Ancak bu fikir Sovyet yönetimi tarafından kabul görmemiştir. Hâlbuki halkların tümü, özerk olma hatta bağımsız olma düşüncesiyle birliğe katılmışlardır. Bunda Lenin’in halkların kendi kaderlerini tayin etme hakkı sözü önem taşımaktadır.
15.Soru
12 Aralık 1945 günü Azerbaycan Milli Hükümetini kurar. Resmi dilin Türkçe olduğunu ilan eder; Tebriz’de bir üniversite kurar; ziraat, sanayi, toprak reformu alanlarında önemli adımlar atar. Rusların petrol işletme hakkını elde ederek İran’dan çekilmeleri üzerine desteksiz kalır, Türkiye’den de aradığı desteği bulamaz ve Aralık 1946’da Amerikalıların desteğiyle başlatılan çok büyük bir askerî harekât sonucu kurduğu hükümet dağılır.
Yukarıda sözü edilen kimdir?
Pişeverî |
Mir Cafer Bağırov |
Ebulfez Elçibey |
Haydar Aliyev |
Mehmed Emin Resulzade |
Pişeverî 12 Aralık 1945 günü Azerbaycan Milli Hükümetini kurar. Resmi dilin Türkçe olduğunu ilan eder; Tebriz’de bir üniversite kurar; ziraat, sanayi, toprak reformu alanlarında önemli adımlar atar. Rusların petrol işletme hakkını elde ederek İran’dan çekilmeleri üzerine desteksiz kalan Pişeverî Hükümeti, Türkiye’den de aradığı desteği bulamaz ve Aralık 1946’da Amerikalıların desteğiyle başlatılan çok büyük bir askerî harekât sonucu kurduğu hükümet dağılır.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Kazakistan'daki siyasi gelişmelerden değildir?
Dünyadaki en düşük nüfus yoğunluğuna sahip ülkeler arasındadır. |
Zengin yer altı kaynakları vardır. |
Petrol bakımından zengindir. |
Doğal gaz kaynakları gelişmiştir. |
Ekonomide çöküş yaşanmıştır. |
Kazakistan zengin yer altı kaynaklarına sahip olduğu için ekonomi gelişmiştir, ekonomi çökmemiştir.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 1920’li yıllarda uygulanan yerelleştirme politikasının kapsamında yer almaz?
Yerel dillerde kültürel etkinliklerin düzenlenmesi ve desteklenmesi |
Yerel etnik topluluk mensuplarından yönetici ve aydın kadroların yetiştirilmesi |
Sovyetler Birliği’ni oluşturan bütün halkların kendi kaderlerini belirlemesi |
Yerel dillerin eğitim ortamında ve resmi işlerde kullanımının yaygınlaştırılması |
Rus olmayan halklar için topraksal birimlerin kurulması |
Sovyet yönetimi 1920 ‘ li yıllarda ülkedeki bütün halkları komünist öğretinin toplumsal gelişmişlik anlayışına göre sınıflandırdı ve halklar arasında farklı kategoriler tanımladı. Kavramsal düzeyde oluşturulan bu hiyerarşik düzen, siyasal yapıya da yansıdı. Kurulan etnik topraksal birimler dört farklı seviyeye ayrıldı. Sovyet ülkesinin sınırlarında olanlara birlik cumhuriyeti syatüsü verildi. Sadece birlik cumhuriyetlerine SSCB’ den ayrılma hakkı tanındı. Onlardan daha düşük düzeydeki özerk cumhuriyetler, birlik cumhuriyetlerinin içinde ve idari açıdan onlara bağlı olarak kuruldu. Özerk cumhuriyetler kendi sınırları içindeki idari meselelerle ilgilenebiliyor, ayrıca ilgili birlik cumhuriyetinin idari kurumlarında ve SSCB Yüksek Sovyetinin Milletler Şûrasında temsil edilebiliyorlardı. Statü olarak onlardan da aşağıda özerk bölgeler ve özerk alanlar kuruldu, bunların hakları daha da kısıtlı oldu. Bazı halklar için topraksal birimler kurulmadı.
18.Soru
Son SSCB lider Mihail Gorbaçov'un belirlediği açıklık ve yeniden yapılanma politikaları aşağıdakilerden hangisine yol açmıştır?
Azerbaycan'da bağımsızlık hareketine |
Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin ideolojisine bağlılığın artmasına |
Sovyet Millletleri'nin yeni bir birleşme sürecine girmesine |
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kuruluşuna |
Merkeziyetçi düşüncenin artmasına |
SSCB’nin son lideri Mihail Gorbaçov’un 1985 yılından itibaren uygulamaya koyduğu glasnost (açıklık) ve perestroyka (yeniden yapılanma) politikaları, bütün ülkede Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin temsil ettiği ideolojiye körü körüne bağlılığın sorgulanmasına yol açtı. Glasnost politikasının getirdiği özgürlükler milliyetçi düşüncenin Sovyetler Birliği’nde güçlenmesinde önemli rol oynadı. Gorbaçov’un belirlediği ve uyguladığı açıklık ve yeniden yapılanma politikaları, kısa sürede Azerbaycan’da da kendisini hissettirdi. Ebulfez Elçibey’in önderliğinde 16 Haziran 1989’da Azerbaycan Halk Cephesi oluşturuldu. Azerbaycan Halk Cephesi’nin kurulmasından sonra aynı yılın Eylül ayında, Azerbaycan Yüksek Sovyeti’nin Azerbaycan’ın egemenliği hakkındaki bildirgeyi kabul etmesi için Moskova’ya müracaatta bulunması, Moskova’yı rahatsız etti. Bu durum üzerine Sovyetler Birliği, Ermenileri kışkırtarak bir Ermeni-Azeri çatışmasının başlamasında etkili oldu. Doğru yanıt A'dır.
19.Soru
I. Azerbaycan 1918 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir. II. Azerbaycan Cumhuriyeti, şarktaki ilk Müslüman cumhuriyet olmuştur. III. İlk başkent olarak Şirvan seçilmiştir. Yukarıdaki bilgilerden hangisi ya da hangileri doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I ve II |
II ve III |
Azerbaycan'ın ilk başkenti olarak Gence seçilmiş, başkent Eylül 1918'de Bakü'ye taşınmıştır.
20.Soru
Azerbaycan’da “proleter edebiyat”ın ilk örneklerini ortaya koymuş, 1920’de Azerbaycan Komünist Partisi’nin başkanlığına getirilmiş yazar ve devlet adamı aşağıdakilerden hangisidir?
Celil Mehmed Kulizade |
Bahtiyar Vahabzade |
Mikail Muşfik |
Ahmet Cevat |
Neriman Nerimanov |
Azerbaycan’da “proleter edebiyat”ın ilk örneklerini ortaya koymuş, 1920’de Azerbaycan Komünist Partisi’nin başkanlığına getirilmiş yazar ve devlet adamı Neriman Nerimanov'dur. Doğru cevap E'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ