Osman Akçokraklı

A şıkkı 1879'da Tiflis'te Ziya Gazetesinde yayınlanmıştır. Cevap a şıkkıdır.

. B. Çobanzade, “Son Devir Kırım Tatar Edebiyatı Tenkit Tecrübeleri” (Akmescit 1928) adlı eserinde Kırım Türk-Tatar edebiyatı hakkında zamanın katı siyasî-ideolojik şartları sebebiyle tam manasıyla objektif, bilimsel bir yorum yapamamıştır. Yine de o dönemin farklı yanlarına, şair ve yazarların bazı karakteristik taraflarına ışık tutar. Doğru cevap B'dir.

Orta Yolak Şivesi; Kırım’ın orta kesimlerine kullanılan ağızlara verilen ad. Güneydeki Oğuz, Kuzeydeki Kıpçak unsurları arasında, her ikisinden de izler taşıyan bir ağız grubudur. Doğru cevap A’dır.

Magrubî, konusu aşk olan Seypelmelik-Methal Cemaal “Melikin Kılıcı – Güzelliğin Övgüsü” adlı bir destana sahip olan önemli bir şairdir. 

Türkmen edebiyatının en önemli şairlerinden olan Aman Kekilov, 1912 yılında Aşkabat’ta doğmuştur. ilk şiiri olan Ooba
Muğallımlarına, Köy Öğretmenlerine adlı şiirini 1928 yılında Sovyet Türkmenistanı gazetesinde yayımlar. Aman Kekilov
1945-1960 yılları arasında yazdığı Söyği “Sevgi” adlı manzum romanı ile 1974 yılında Mağtımgulı ödülünü kazanmıştır. Kekilov’un çağdaş Türkmen şiirinin önemli bir şairi olduğunu, onun yazdığı Goşğular Yığındısı “Şiirler Öbeği” (1932), Goşğular “Şiirler” (1940) ve Saylanan Eserler “Seçme Şiirler” (1951) adlı şiir kitapları ispat etmektedir. Aman Kekilov, ayrıca 1946 yılında Türkmenistan millî marşını da kaleme almıştır. Aman Kekilov’un sanat ve edebiyat ile edebiyat teorisi ve eleştirisiyle ilgili kaleme aldığı çok sayıda makalesi de bulunmaktadır. Kekilov’un bu tarz makaleleri Söz Sunğatı “Söz Sanatı” (1973) ve Söz Sırları (1975) adlı kitaplarda bir araya getirilmiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Lehce-i Osmanî, Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)’nın iki kısım hâlinde hazırladığı sözlüktür. İlk baskısı 1876’da sadece birinci kısmı ihtiva edecek şekilde bastırılmış, 1890’daki ikinci baskıda Arapça ve Farsça kısım da eklenmiştir. Birinci kısmında Türkçe ve Türkçe’ye Arapça ve Farsça’nın dışında girmiş kelimeler, ikinci kısımda ise Arapça ve Farsça sözler bulunmaktadır.

Mirza Kazım Bey. Cevap B'dir.

Rusya’da Kazan’ın düşmesiyle (1552) başlayan Hristiyanlaştırma hareketlerinde mis- yonerler, XVIII. yy.ın ortalarından itibaren  Müslüman olan veya olmayan çeşitli Türk boylarının dillerinde Kiril alfabesini kullanmalarının nedeni dini^ metinleri yazmak ve bastırmak içindir.

Dolayısıyla etkileri ve o dönemin şartları sebebiyle İsmail Gaspıralı’yı bütün Rusya
Türklerinin, tabii bu arada İdil-Ural Türklerinin de ilk hikâye, roman yazarları arasında
kabul etmek gerekir

Rızaeddin Fahreddin'in Selime Yaki İffet eserinde yenilikçi düşüncelere sahip, üniversite öğrenimi görmüş kadın ve erkek tipleri, o dönemde Rusya Müslümanlarının hayatında henüz ortaya çıkmamış tiplerdir. Eserden de açıkça belli olduğu gibi bu tipler belli bir tezi ispat için idealize edilmişlerdir. Eserin ana fikri şudur: “İyi eğitilmiş, iyi öğrenim görmüş bir kadın” erkeklerle eşit olmak bir yana dursun onlardan üstün de olabilir!”. Bu anlamda hikâyedeki aydın genç kız tipi Selime, dış âleme açık, sosyal muhitte de oldukça aktif bir tiptir. Doğru yanıt E’dir.

Hüseyin Feyizhanov. Cevap B'dir.

Tugan Til, Par At, Bir Tatar Şagıyrinin Süzleri, Tugan Cirime, Kitmiybiz, Şüreli gibi şiirlerin şairi Abdullah Tukay'dır.

1930’lu yıllarda da Türkmen edebiyatının büyük bir çoğunluğunu şiirler oluşturmaktadır. Bu yıllarda yazılmış şiirlerin büyük bir kısmında Türkmen yaşam tarzı aşağılanmış, Bolşevik rejimi ve propagandası yüceltilmiş; buna karşılık yeni rejim aleyhinde olan, bu çerçevede şiirler yazan şairler tutuklanmışlar, hatta bir kısmı yok edilmişlerdir.

Klâsik Türkmen şiirinin ilk örneklerini 18. yüzyılda Magtımgulı vermiştir. 18. yüzyıl şairlerinden Magtımgulı (1733-1783), Türkmen dilinin edebî dile dönüşmesinde çok önemli bir mihenk taşı olduğu gibi Türkmen edebiyatının da ilk temsilcisi kabul edilir. Türkmen halk edebiyatı mahsullerinden de önemli ölçüde istifade eden Magtımgulı, şiirlerinde genellikle Türkmenlerin millet ve vatana bağlılıklarını işlemiştir.

Magtımgulı yanı sıra yüzyılın en önemli şairleri şunlardır:
Nurmuhammet Andalıp (1660-1740), Dövletmemmet Azadî (1700-1760), Şeydayı,Şabende (1720-1800), Magrubî (1735-1810). 

Said Halfin [Halfeoğlu] (1732-1785). Kazan’da tercümanlık, mütercimlik ve 1785- 1800 yıllarında “Kazan I. Er Balalar Gimnaziyası”nda Tatar dili öğretmenliği yaptı. Rusya’da Tatar Türkçesiyle basılan ilk alfabe kitabı “Tatar Tili Elfbası”nın da yazarıdır.

Geday: Kırım’da halk şairlerine,
âşıklara verilen isim.

Muhammed Gali Mahmudov, 1864’te Marzubanname’yi Türkçeden Tatarcaya çevirip “Kitab-ı Destur-i Şahî ve fi Hikayet-i Padişahî” adıyla yayımladı.

Sayılan özellikler Hasan Sabri Ayvazof'a aittir. Jön Türkler’in yayın organı olan Muvazene ve Türk’te yazı yazdığı bilinmektedir. 1905 Rus Meşrutiyetinden sonra Kırım’da gizli faaliyetler yürüten milliyetçi “Genç Tatarlar” arasında bulunuyordu. Vatan Hadimi gazetesinde “Umum Lisan-ı Edep Hakkında Fikrim” adlı makalesinde Gaspıralı’nın yolundan giderek “ortak edebî Türk dili”ni savunur. 1908’de Kahire’de çıkan İçtihad dergisinde Rus inkılapçılarıyla Jön Türkleri karşılaştıran “Rusya İnkilab-ı Kebiri” adlı bir makalesinde Jön Türkleri, pasif davranmakla, halkla ilişkilerinin kopuk olmasıyla ve halkın anlayamayacağı bir dil kullanmakla suçlamış, onlara Rus inkılapçılarının fedakârlıklarını örnek göstermiştir. 9 Aralık 1917’de Bahçesaray’da Kırım Tatar Milli Meclisi” (kısa adı Kurultay) toplandı. Kırım Tatar Hükûmeti’nin başına Numançelebi Cihan getirildi. H. S. Ayvazof da Kırım Tatar Milli Kurultay’ının üç eş başkanından biri oldu. 1918’de Kırım’ı Bolşevikler istila eder, ardından 1918’de Almanlar Kırım’ı ele geçirir.General Sülkeviç Kırım Ülke Hükûmeti’ni kurar. H. S. Ayvazof da elçi olarak Osmanlı devletine gönderilir. 1926’da Bakû I. Türkoloji Kurultayı’na gönderilen Kırım delegeleri arasındadır ve Kurultay’da Arap harflerinin yetersizliği hakkında görüş bildirmiştir. 17 Nisan 1938’de rejim düşmanı ithamıyla kurşuna dizilir. Onun Neden Bu Hale Kaldık piyesi Füyuzat dergisinde, (1907, Sayı: 12-22) tefrika edilir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Séyit Azim Şirvanî