Kırgız edebiyatının en büyük ismi, Cengiz Aytmatov’dur. Aytmatov, dünyanın en büyük romancılarından birisi olarak kabul edilmektedir. Aytmatov’un eserleri yetmiş ülke diline çevrilmiştir. Cemile adlı hikâyesiyle ünlenen Aytmatov’un; Yüzyüze, Selvi Boylum , İlk Öğretmen, Deve Gözü, Toprak Ana, Gülsarı, Beyaz Gemi, Gün Olur Asra Bedel, Dişi Kurdun Rüyaları gibi hepsi şaheser niteliğinde olan birçok roman ve hikâyesi bulunmaktadır.

Kırgız edebiyatının en büyük ismi, Cengiz Aytmatov’dur. Aytmatov, dünyanın en büyük romancılarından birisi olarak kabul edilmektedir. Aytmatov’un eserleri pekçok ülke diline çevrilmiştir.

Dulat Babatayulı (1802-1871) Kazak halkının, bütün Türkî halkların eski şeciresinden haberdar, eski akın ve cıravların mirasını iyi tanıyan, onun özelliklerinden ilham alan bir akındı. Medrese eğitimi almış dindar biriydi ve Türkçe yazıyı tanıyabiliyordu. Rus işgalcilerinin baskıcı siyasetini yiğitçe ortaya koyan Dulat akın, ülkenin işgal ediliş sebeplerini ve sonuçlarını şiirlerinde dile getirdi. Ömrü boyunca hakikati savunan Dulat Babatayulı, Buhar Cırav’ın milliyetçi fikirlerini benimsedi ve onları şiirlerinde işledi.

XX. yy. Karakalpak edebiyatı, Ekim devriminin şekillendirdiği bir edebiyattır. Bu devir edebiyatı için Karakalpak Sovyet edebiyatı tabiri yaygın şekilde kullanılır. Karakalpak Sovyet edebiyatının ortaya çıkışı ve gelişmesi devri, Karakalpak halkının hayatındaki en önemli tarihî olgulardan biridir. Sovyet Komünist Partisi siyasetinin bir sonucu olarak Karakalpak halkı, kendi tarihinde ilk kez özerk ülke oldu. Bu durum, Karakalpak ekonomisi ve kültürü için yeni, farklı bir başlangıçtı. Çünkü Karakalpaklar, yine Sovyet hükümetinin siyaseti gereği konuştukları dili (lehçeyi) yazı dili hâline getirdiler; yazdıklarını basma imkânına sahip oldular, kendi edebiyat ve sanatlarını bu yolla geliştirme çabası içine girdiler. Sözlü ve kısmen de yazılı halde bulunan Karakalpak edebiyatı, Ekim devriminden sonra (1917), devrimin ideolojisi doğrultusunda şekillendi. Sosyalist edebiyatın temel fikir ve sanat anlayışı, Karakalpak Sovyet edebiyatının da fikir ve sanat görüşü olarak benimsendi. Karakalpak Sovyet edebiyatını temsil eden yazarların eserlerinde Rus Sovyet edebiyatçılarının (M. Gorki, V. Mayakovski ve diğerlerinin) fikir ve sanat anlayışlarının etkisi açıkça görülür. Bunun sonucu olarak Karakalpak Sovyet edebiyatında siyasî lirik şiirlerle sosyal manzumeler gelişip çoğalır; drama ve tiyatro sanatı teşekkül edip gelişir. Karakalpak Sovyet Edebiyatı ile Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatı arasında herhangi bir ilişki bulunmamaktadır.

Abduhalik Uygur’un Sen Kimni? Oglisen, Oylisa?çu “Sen Kimin Oğlusun, Düşün Lütfen” adlı şiiri 1933’te meydana gelen Hoten ayaklanmasında marş olarak okunmuştur.

Ter Bilen Ehmed Ziyai'nin eseridir.

Halkla doğrudan doğruya yakınlaşmak, sade insanın yaptığını kendisi de yaparak, onun mutluluğunu da, kederini de paylaşarak yaşamak, Akmulla’ya manevî bir güç ve coşku verdi. Başkurt, Kazak ve Tatar halklarının sözlü yaratıcılığını iyi bilmek, doğunun şiir geleneklerini yaratıcılığı ile özümsemek, ona mükemmel eserler yaratmada yardımcı olmuştur. “Başkorttarım Ukıv Kirek” (Başkurtlarım Okumak Gerek) adlı şiiri, yalnızca şiir olarak kalmayıp bir millî nasihat olarak günden güne Başkurt edebiyatında ve Başkurt halkı arasında kendini bulmuştur.

2006 yılında bağımsızlığını kazanan Kosova’da, Mamuşa halkı belediye başkanı Arif Bütüç’ün önderliğinde ısrarlı bir mücadeleden sonra Kosova parlamentosun özel kararı ile Mamuşa belediyesinin resmi dilinin Türkçe olmasını sağladılar. Mamuşa belediyesi bu gün Kosova’da ve Avrupa ülkelerinde resmi dili Türkçe olan tek belediyedir.

Uçkunlar İttifakı'nı (Kıvılcımlar Birliği) kuran Uygur edebiyatçısı Lutpulla Mutellip'tir.

Möhemmetselim Ömötbayev XIX. yüzyılın ikinci yarısında ön plana çıkan Başkurt şairlerinden biridir.

Uçkun Nazarov Bağımsızlık Dönemi Özbek Edebiyatı yazarlarındandır. Dolayısıyla eserlerini 1990’lı yıllarda yazmıştır.

Seketbay aşk şiirlerinde kızın güzelliği anlatılır.

1782-1833 yıllarında yaşayan Kargalı’nın en önemli eseri, “Tercüme-i Hacı Ebilmelih El-Biste-i Es-Segidi”dir. Bu eser, geleneksel dinî öğretiyi amaçlayan bir eser olmaktan çok, din büyükleri, evliyalar üzerine anlatılan hikâyelerle kendi döneminin aksaklıklarını dile getirmesiyle değer kazanmaktadır. Kargalı’nın geleneksel aşk ve doğa temalarını işlediği manzum eserlerinde de Başkurt halkının sevinç ve üzüntülerini yansıttığı görülmektedir. Geleneksel edebiyatın mazmunlarını, Başkurt halkının dünya görüşü ile birleştiren şair, buna ilaveten, çeşitli sözlü edebiyat unsurlarını da yazılı edebiyatın içerisinde yoğurmuştur.

Bu devirdeki şairlerin ana teması, sosyal adaletsizliktir. Fakat bu konuya her şair, kendi tercih ve yöntemiyle yaklaşmıştır. Şairleri bu temalarda yazmaya sevk eden şey, gerçek hayat tablolarıdır.

Çin yönetiminin baskısı altında kalan Uygurlar, 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında dünyada meydana gelen gelişmelerden etkilenerek tekrar bağımsızlık mücadelesine girmişler ve bu mücadele sonucunda çağdaş Uygur edebiyatının temelini atmışlardır. Bu bakımdan 20. yüzyıl, bu millî mücadeleyi konu alan eserlerin yoğunlaştığı bir dönemdir.

Ceditçilik (Reformizm) hareketi, İdil bölgesi ve Türkistan’da 19. yüzyılın ortalarında ortaya çıkmış; İsmail Gaspıralı’nın 1884’te şahsen açtığı ilk Cedit okuluyla gelişmeye başlamıştır. Bu hareket, Münevver Kari’nin 1901’de Taşkent’te ilk Usul-i Cedit okulunu açmasıyla Türkistan’a yayılmıştır. Ceditçilikte ilk hedef, millî eğitim kurumlarının Avrupalılaştırılması idi. Gaspıralı İsmail Bey’in çalısmalarından ilham alınarak, 20. yüzyılın ilk yıllarında Fergana ve Semerkand’da yine Usul-i Cedit okulları açılmış ve bu okullarda Avrupa tarzında eğitim-öğretim yapmak amaçlanmıştır. Daha sonra bu okullar bütün Türkistan’a yayılmış ve Ceditçiler, fikirlerini daha iyi yaymak için 1906’dan itibaren çesitli gazete ve dergiler çıkarmışlardır. Ceditçilik, kültürel ve siyasî bir hareketti.

Verilen parça Leyli-Mecnun eserinden alınmıştır.

Mümin Hatip ve Ali Derviş ikinci dönem, Ali Tiryaki ve Haşim Semerci ise üçüncü dönem edebiyatçılarıdır.

Dünya edebiyatının en ünlü destanıdır. Beyit sayısı 500.000’den fazladır. Keldibek, Maymanbay, Timbek, Sagımbay Orazbakoğlu, Sayakbay Karalayoğlu önemli manasçılardır.Manas destanı sayesinde, Kırgız halkı ahlaklı, namuslu, dürüst ve saygın olmuştur. Bu destanın ilk nüshalarını yazıya geçiren Kazak araştırmacı Şokan Velihanov’dur.