Coğrafi Bilgi Sistemleri Final 10. Deneme Sınavı

Mekânsal düşünme, üç elemanın yapıcı karışımını temel almaktadır. Bunlar: mekânın konseptleri, temsilin araçları ve düşüncenin sürecidir.

Hi po te tik bir ör nek üze rin den, sa na yi te si si yer se çi mi için ya pı la cak ça kış tırma yön te mi ni in ce le ye lim. Bu kap sam da eli miz de ki ve ri ler Şe kil 5.5’de de gö rül dü ğü gi bi şu şe kil de dir; 1. Ve ri Kat ma nı : Top rak ve ri le ri, 2. Ve ri Kat ma nı : Je olo jik ve ri ler, 3. Ve ri Kat ma nı : Yo la ya kın lık, 4. Ve ri Kat ma nı : Eğim

Bu sa na yi te si si yer se çi mi için iz le ye ce ği miz stra te ji; “ta rı ma uy gun alan la rın dı şında olan ve ze min özel lik le ri açı sın dan da ha az risk ta şı yan bir ala nın se çi mi” ola cak tır. Ça kış tır ma yön te min de önem li bir nok ta da kri ter le ri miz i be lir le mek tir. Şe kil 5.6’da ki ör nek ça lış ma da stra te ji mi zi şe kil len di ren kri ter ler şu şe kil de ol sun; Top rak ve ri kat ma nı=Kil li, Je olo jik ve ri kat ma nı=Gra nit, Yo la ya kın lık <250m, Eğim %5­10.

Enterpolasyon, temel olarak, bilinen iki değeri kullanarak bilinmeyen üçüncü bir değeri hesaplama yöntemidir. Kartografya; Bir harita yapmak için, mekânsal veri toplama işleminden, toplanan bu bilgileri işleme, grafik hale getirme ve harita basımına uygun olarak yapılandırmaya kadar tüm aşamalardaki çalışmaları içeren bilim ve sanat dalındır. Jeodezi; Dünyanın şekli ve ölçüleriyle ilgilenen bilim dalıdır. Veritabanı; Bilgisayar ortamında sistematik olarak saklanan ve birbirleri arasında ilişki kurulacak şekilde yapılandırılmış veriler topluluğudur. Mekânsal Veri; Dünya üzerindeki doğal ve insan yapımı özellikler ile sınırların coğrafi konumlarını ve karakteristiklerini tanımlayan bilgileri içeren veridir.

CBS’ nin ortaya çıkışındaki temel taşlara bakıldığında, haritacılık çalışmaları için kullanılmakla birlikte, temelleri ilk kez 1950’li yıllarda Jacqueline Tyrwhitt tarafından ortaya konulan harita çakıştırma (map overlay) mantığı üzerine kurulmuştur.

Verilerin CBS ortamında kullanılabilmesi için organize edilmesi işlemine mantıksal veri modeli adı verilir.

Herhangi bir projede olduğu gibi, CBS projelerinde de tasarımın ilk aşaması proje ile ne amaçlandığının tarif edilmesidir. Diğer işlemler amaç belirlendikten sonra bu amaç doğrultusunda belirlenebilecek olaylardır.

CBS projesi tasarımına yönelik ana başlıkları aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür: 
Proje amaç ve hedeflerinin belirlenmesi,
Mevcut ve oluşturulması gereken verilerin belirlenmesi,
Uygun yöntem, donanım ve yazılım çözümlerinin belirlenmesi,
Veri tabanı tasarımı,
Analiz sonuçları ve sonuçların doğruluğunun değerlendirilmesi,
Sonuçların sunumu.

A seçeneğinde yer alan Rekreasyon alanları planlama, Altyapı planlama, Çöp depolama alanı planlama coğrafi bilgi sistemlerinin çalışma alanına girer.

Uzaktan algılama, en genel tarifiyle herhangi bir obje hakkında ona dokunmadan bilgi edinme bilimidir.

CBS kullanımıyla,
- Mekansal verilerin kolaylıkla toplanması ve düzenli şekilde saklanması,
- Bunların standart formlarda saklanabilmesi,
- Hataların bilgisayar sistemi tarafından bulunması ve düzeltilmesi,
- Verilerin kolaylıkla güncellenmesi,
- Farklı kişilerin elektronik ortamda paylaşılması, verilen kararlarda hata payının son derece az olması,
- Verilere kolaylıkla ulaşılabilmesi ve gerektiğinde analiz edilmesi mümkün olabilmektedir.

Mekânsal düşünme üç amaca hizmet eder;
- Tanımlayıcı fonksiyonu; objelerin görünüşlerini ve aralarındaki ilişkileri yakalamak, muhafaza etmek ve nakletmek; analitik görevi
- Objelerin yapısını anlamayı sağlamak ve sonuç olarak çıkarılabilen bir fonksiyon
- Objelerin evrimi ve fonksiyonları ile ilgili sorulara yanıtlar üretmek şeklindedir.

Coğrafi bilgi sistemleri yardımıyla, bilgisayar ortamına aktarılmış veriler üzerinden; ne, hangi, kimin, nasıl, neresi, nerede vb. soruların sorulması ve bunlara ilişkin yanıtlara hem ilgili yazınsal veri tablosundan ulaşılabilmesi hem de bu yanıtların harita üzerinde işaretlenmesi olası hale gelmektedir.

Grafik verilerle ilişkilendirilebilen ve bu verilere ait tanımsal bilgileri içeren verilere öznitelik verisi adı verilmektedir. Örneğin CBS ortamında polygon olarak gösterilen bir binaya ait binanın yapım yılı, kat adeti, ikamet edenlerin bilgileri vb. söz konusu grafik verilerle ilişkilendirilebilen verilerdir.

Mekânsal analizler genel olarak şu şekilde gruplanabilir:
- Hidrolojik analizler (drenaj ağı tespit edilmesi, su havzaları bulunması vb.)
- Topografik analizler
- 3 boyutlu analizler
- Yüzey analizleri
- Yoğunluk analizleri
- Mekânsal istatistik analizleri 
- Komşuluk, yakınlık ve çakıştırma analizleri gibi konuma bağlı konumsal analizler 
- Ağ analizleri

Coğrafi bilgi sistemlerini kullanarak yapılan kentsel yenileme çalışmalarında göz önünde alınacak kriterler: Yapıların mevcut durumu, yapıların kültürel miras niteliğinde olup olmadığı, mülkiyet durumu, yeni işlev alıp almayacağı durumu, yapı büyüklükleri, yapıların yapılması olası müdahale şekilleri, yapılabilecek değişiklik önerileri göz önüne alınan kriterlerdendir. Yapı sakinleri bu kriterlerden değildir.

Raster veri iki genel kategoriye ayrılır. Bu kategoriler, tematik veri ve görüntü verisidir. Tematik veri arazi kullanımının coğrafi analizi için kullanılır. Görüntü veri ise diğer coğrafi verilere altlık harita oluşturmada ve tematik veri elde etmede kullanılır.

Dünya üzerindeki doğal ve insan yapımı özellikler ile sınırların coğrafi konumlarını ve karakteristiklerini tanımlayan bilgileri içeren veriye coğrafi veri adı verilmektedir.

Coğrafi bilgi sistemleri toplanan verilerin kişiler ve kurumlar arasında veri kaybı ya da veri tekrarı oluşturmaksızın paylaşılabilmesini sağlayan sistemdir.

Raster veri görüntülü veya sürekli veriyi temsil eder. Raster veride her hücre ya da piksel ölçülebilir bir niceliktir. Raster veri için kullanılan en yaygın kaynak uydu görüntüsü veya hava fotoğrafıdır. Ama bir bina fotoğrafı da Raster veri için kaynak oluşturabilir. Raster veri yükseklik, kirlilik konsantrasyonu, ortam gürültü seviyesi gibi sürekli verilerin depolanmasında ve bu verilerle çalışmada diğer veri modellerine göre üstünlük sağlar. Bunun yanında nokta, çizgi, poligon gibi özelliklerle ayrık nesnelere uygulanan şekil ve noktaları raster veri değil vektör veri temsil eder.

Yer bilimciler ve öğrencileri tarafından yapılan mekânsal düşünme, birçok şeyin yanında şunları içerir;
- Bir objenin şeklini kesin ve açık bir biçimde tanımlamak,
- Bir objeyi şeklinden dolayı tanımlamak
- Doğal bir objenin şekline anlam atfetmek, 
- Objelerin sayesinde şekil değiştirdikleri süreçleri kafada canlandırmak,
- Zaman hakkında düşünmek için mekânsal düşünmeyi kullanmak,
- Üç boyutta, boşluk içinde, objelerin ve materyallerin hareketini kafada canlandırmak,
- Eksenlerin uzaklık olmadığı, iki, üç ve dört boyutlu sistemleri dikkate almak, vs.