Coğrafi Bilgi Sistemleri Final 15. Deneme Sınavı

Coğrafi bilgi sistemleri yardımıyla, bilgisayar ortamına aktarılan veriler üzerinden ne, hangi, kimin, nasıl, neresi, nerede vb. soruların sorulması ve bunlara ilişkin yanıtlara hem ilgili yazınsal veri tablosundan ulaşılabilmesi hem de bu yanıtların harita üzerinde işaretlenmesi olası hale gelmektedir.

GRASS coğrafi verilerin yönetimi ve analizi, uzaktan algılama, harita ve grafik üretimi, mekânsal modellemelerin ve görselleştirilmelerin yapılması için kullanılan ücretsiz bir CBS yazılımıdır. Diğer seçenekte yer alan yazılımlar CBS ile doğrudan ilgili olmayan yazılımlardır.

Coğrafi bilgi sistemleri, planlama alışmalarında birden fazla harita ile çalışma gereksinimi sonucu ortaya çıkarmıştır. Amaç doğrultusunda; analizlerin yapılabilmesi ve kararların üretilebilmesi amacıyla, gerekli haritaların katmanlama ve farklı katmanların üst üste çakıştırılması mantığı üzerine oturtulmuştur.

Vektörel veri, hava fotoğrafları, uydu verileri, veri kütükleri CBS’nin mekansal veri bileşenlerindendir. Yazılım CBS’nin bilgisayar sistem bileşenlerindendir.

Amaç; genel olarak elde edilmek istenen sonucu anlatan ve proje ile ulaşılmak istenen genel kapsamı ortaya koyan ifadedir. Çoğunlukla tek bir amaç olur. Hedefler, amaç belirlendikten sonra o amacın yerine getirilmesini sağlamak üzere oluşturulan spesifik, gerçekçi, ulaşılabilir ve somut anlatımlardır. Plan daha çok geniş kapsamlıdır. İlke; fikir odaklı ve gerçeğe dayalıdır.

CBS ortamındaki veriler temel olarak 4 farklı şekilde sunulmaktadır. Bunlar;
- Nokta, çizgi ve poligon geometrilerden oluşan vektör veriler
- Görüntüler, gridli yapıdaki tematik veriler ve yüzeyleri temsil eden raster veriler
- Yüzey özelliklerinin temsiliyetinde kullanılan TIN’lar
- Adres ve konum bilgileri gibi grafik olmayan verilerden oluşan sözel verilerdir.

Canlı varlıkların meydana getirdiği çevre biyolojik çevredir.

Nesne yöneliminin üç anahtar kavramı vardır: Çok biçimlilik, kapsülleme ve kalıtım.

Verilen seçeneklerden "Amaçta geniş bir plan söz konusudur. ", "Hedefte dar kapsamlı bir eylem söz konusudur.", "Hedefler somut olmalıdır." ve "Amaçlar uzun vadelidir." seçenekleri doğrudur. "Amaçlar, kesin bir biçimde ölçülebilir olmalıdır." seçeneğinden verilen ifade yanlıştır. Amaçlar kesin bir biçimde ölçülebilir veya somut olmak zorunda değildir.

Nesneleri bağlı olduğu grup, sınıf, üyelik, cinsiyet, kategoriye göre tanımlayan sıralama yapılması mümkün olmayan verilere nominal veri adı verilir.

Kanal için uygun güzergâh seçimi sorunu: alandaki gölün su seviyesinin yükselmesi sonucu göl ve çevresinde yaban yaşamın ve vejetasyonun zarar görecek olmasıdır. Bu nedenle, gölden denize giden bağlantı kanalları inşa edilmesi gerekmektedir. Yapılacak çalışmada kanalın inşası için göl ile deniz arasındaki olası en kısa hatlar, mevcut kullanımlar (turizm ve golf alanları, plajın kullanılamaması), eğim (%10’dan küçük), nehire olan uzaklık (taşkın riskinin önlenmesi için kanal, nehire 1.000 m’lik bir zon dışında olabilir) gibi kriterlerin değerlendirilerek, bu kriterlerin çakıştırılmasıyla bulunacak ve en uygun güzergâha karar verilecektir.

Aşağıda veri temin etmede belli başlı yöntemler yer almaktadır;
- Mevcut sayısal verilerin temini ve dönüştürülmesi
- Tarama
- Sayısallaştırma
- Arazi Ölçümü
- Uzaktan Algılama
- GPS

CBS’de analiz ve yorumlama tekniklerinin başında çakıştırma analizleri gelmektedir. Bu teknikler uygun güzergah seçimi, kentsel yenileme çalışmaları, risk yönetimi, uygun yer seçimi vb. planlama çalışmalarında kullanılabilmektedir.

‘’Ne’’ amaçla kullanılıyor? (alan kullanımı). Dikkat edilirse D seçeneği dışındaki sorular belli bir arazi üzerindeki sadece bir niteliğin cevabını ararken D seçeneğindeki soru belli bir bölgedeki birçok niteliği aynı anda sorguluyor.

Bu kapsamda tarım alanları ve orman alanlarının çakıştırılması neticesinde ekolojik hassasiyet içeren alanlar bulunacaktır ve 1. derecede ekolojik hassasiyete sahip bu alanlardan kanal geçmesi istenmeyecektir. Bu alanlar 1.derece tarım alanları, 1.derece orman alanları ve ekolojik yönden hassas kumul vejetasyon alanlarıdır. 2.derecede hassasiyet gösteren alanlar ise 2.derece tarım alanları ve 2.derece orman alanlarıdır. 3.derecede ekolojik hassasiyet gösteren alanlar; 3.derece orman alanları ile 3.derece tarım alanlarıdır. Ekolojik açıdan hassasiyet göstermeyen alanlar ise rekreasyon, ticaret, turizm ve golf amaçlı kullanımlardır.

CBS ortamında hem verilerin, hem de haritaların sayılarla temsil edilmesi gerekmektedir. Bu yüzden veriler bilgisayarın hafızasına fiziksel veri yapısı (dosyalar ve klasörler olarak yerleştirilir. Dosyalar binary veya ASCII metinlere yazılabilir.

Arazi Kullanım Planlama süreci;
- Alandaki mevcut durumun değerlendirilmesi, 
- Arazide karşılaşılan kullanım sorunlarının ve fırsatlarının bulunması, 
- Sorunların çözümü, 
- Optimal (uygun) alanın seçilmesi, 
- Alternatif alanların tespiti bölümlerinden oluşmaktadır.

Çakıştırma paftası bir bölge ile ilgili farklı veri katmanlarının çakıştırılarak üzerinde birleştirilen belgedir.

Raster piksel değerleri, parsel haritası, imar planı gibi taranmış altlık haritalar için ayrık veri kullanılır. Bir hücreden diğerine değer değişimi ya özdeş ya da çok keskindir. Sürekli verilere kıyasla veri büyüklükleri daha azdır. Sürekli veriden farklı olarak hücre değeri hücrenin tam alan değeriyle temsil edilir.

Konum bilgisinin veritabanında saklanması ilk olarak topoloji kavramı ile gündeme gelmiş, Open Geospatial Consortium - OGC (CBS konusunda çeşitli firma, kurum ve üniversitelerin katılımı ile kurulan uluslararası bir kuruluş) tarafından konumsal verinin veritabanı ortamında saklanabilmesi için standartlar ve formatlar belirlenmiştir. Buna göre WKT (Well-Known Text) ve WKB (Well-Known Binary) formatları kabul edilmiştir. WKT ve WKB vektör formattaki konumsal geometrik objeleri tanımlamak için kullanılmaktadır.