Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri Ara 9. Deneme Sınavı

Osmanlıcılık akımının temel hedefi parçalanmayı önlemek için Osmanlı İmparatorluğundaki bütün unsurların din, dil, ırk ayırımı gözetmeksizin eşitliğini sağlamaktır.

Hecenin II. Kuşağı diye adlandırılması gereken öbeğin en önemli temsilcileri Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962), Ahmet Kutsi Tecer (1901-1967), Necip Fazıl Kısakürek (1905-1983), Ahmet Muhip Dıranas (1908-1980), Cahit Sıtkı Tarancı’dır (1910-1956). İkinci öbek Memleket Edebiyatı başlığı adı altında ele alınacak olan şairler, üçüncü öbek ise Ercüment Behzat Lav (1903-1984) ve Nazım Hikmet gibi hem biçim bakımından yenilikler getiren hem de içerikte döneminin eğilimlerinden ayrılan şairlerden oluşur.

Orhan Veli ile birlikte Oktay Rifat ve Melih Cevdet, 1941 yılında yayınladıkları Garip adlı ortak kitapla ve bu kitabın Orhan Veli tarafından yazıldığı bilinen “Önsöz”üyle şiirde değişiklik yapmak konusundaki tutumlarını kesin bir biçimde ortaya koydular. B ve C seçeneklerindeki ifadeler üçlünün, lisede ve sonraski zamanlarında ilk ürünlerini yayımladıkları dergilerdir. D ve E seçeneklerindeki ifadeler şiir isimleridir. Garip adlı kitabın ilk şiiri “Kuş ve Bulut” ile son şiiri “Ağaç”, Orhan Veli ile Oktay Rifat tarafından ortaklaşa yazılmıştır (Sazyek, 1996:56). Doğru cevap A'dır.

Attilâ İlhan şiirine genel olarak üç dönem halinde yaklaşmak mümkündür: Toplumcu gerçekçi dönem (Duvar ve Sisler Bulvarı kitaplar›), bireyselliğin varoluş içinde algılanılmaya çalışıldığı dönem (Yağmur Kaçağı, Ben Sana Mecburum, Bela Çiçeği ve Yasak Sevişmek kitapları), Divan şiiri birikimine yöneldiği dönem (Tutuklunun Günlüğü ve daha sonraki kitapları). Bütün bu şiirler toplamıyla Attilâ İlhan, Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde çağdaş kentli bireyin duygularını yansıtan lirizmi ile ve gelenekten özellikle müzikal değerler bakımından kendine özgü yararlanma tarzıyla özel bir yer edinmiştir.

Birçok şiir, oyun, roman, senaryoya gibi farklı türlerde eserlere imza atmış Nazım Hikmet'in "Bir Ölü Evi" adlı ederi oyundur. 1933-38 yılları arasında da "Portreler, Taranta Babu’ya Mektuplar, Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedrettin Destanı, Yolcu" gibi kitaplarını yazıp yayımlamıştır.

Öncülüğünü Ömer Seyfettin, Ali Canip ve Ziya Gökalp’ın yaptığı Genç Kalemler dergisinde yayımlanan “Yeni Lisan” makale dizisine dayanılarak söylenen “Yeni Lisan Hareketi”, aynı zamanda millî edebiyat akımının bu ilk dönemdeki özel adı gibidir. ilerlemenin millî bir edebiyat oluşturmakla, millî edebiyatın ise millî bir dil ile mümkün olabileceğini savunan “Yeni Lisan” yazıları özellikle yazı dilinde sadeleşmenin, yazı ve konuşma dilini birleştirmenin çabası içerisinde olmuştur.

Yirminci yüzyıl modernizmin çağıdır. Kaynaklarda pek çok ve farklı özellikleri ile tanımlanan modernizmin sanat ve edebiyatta Sembolizm sonrası akımları karşılamak için kullanıldığı görülüyor. Dadaizm, Empresyonizm, Ekspresyonizm, Sürrealizm, Fütürizm vd. Sembolizm sonrası sanat akımlarının ilk belirgin özelliği ise genellikle iki dünya savaşı arasındaki bunalım dönemine ait olmanın getirdiği eleştirel tutumdur. Bunlar arasında yukarıda kısaca tanıttığımız Sürrealizm, Garipçilerle ilişkilendirilmiştir. Ancak Garip şairlerinin bütün şiirlerinde bu akımın bütün özelliklerini izledikleri söylenemez. Bununla birlikte özellikle ilk çıkışlarındaki geleneğe tümüyle karşı olan tavırları onları Türk edebiyatında modernist atılımın öncüsü yapmaktadır.

Mehmet Akif Ersoy’un şiirlerinin baskın niteliklerinden birisi topluma mesaj verme kaygısıdır. Ayrıca şair, konuşma dili edasını, yaşayan Türkçenin, argodan deyim ve atasözlerine ?kadar geniş bir söz varlığı ile ve bütün özellikleriyle şiirde kullanmıştır.

Cumhuriyet dönemi Türk düşüncesi, Meşrutiyet’ten itibaren belirginlik kazanan üç ana çizginin üzerinde akmıştır. Türkçülük, İslâmcılık, Batıcılık akımları başlangıçta salt siyasal bir nitelik, devletin çöküşünü durdurmak gibi pragmatist bir amaç taşımakla birlikte, Cumhuriyet döneminde bir medeniyet görüşü, ahlâk anlayışı, insan ve değer tasarımı sunan bu akımların siyasal, felsefî, sosyolojik, psikolojik, dinî izdüşümleri görülmektedir.

Yarım yüzyıldan fazla zamandır Kafkaslardan, Balkanlar’dan Anadolu’ya yapılan kitlesel göçlere bu savaşlar sırasında ve sonrasında daha büyük ölçekte yenilerinin eklendiği görülür. Ulus kimliğinin yeniden inşası ve milliyetçi duyguların yükselmesine zemin hazırlayan bu göçler ve göçler sırasında yaşanan saldırılar, acılar edebiyatımızın tematik niteliğini de belirleyen öğeler arasındadır. 93 Harbi’nden beri artan bir eğilimle edebiyatımıza yansıyan ulus inşası kavramı, kaynağını yaşanılan zamanın içerisinde gözlemlenebilen bir destanı, ilk defa Çanakkale zaferi dolayısıyla geniş bir şekilde işleme imkânına kavuşur.

1924 sonlarında gizlice Türkiye’ye gelir. Aydınlık ve Orak-Çekiç dergilerinde çalışmaya başlar. Yasadışı Türkiye Komünist Partisi’ne üye olur. Parti üyelerinin tutuklanmaya başlaması üzerine Haziran 1925’te yeniden Moskova’ya gider. İstiklâl Mahkemesi tarafından gizli örgüt üyesi olmak suçlamasıyla gıyabında yargılanıp on beş yıl hapse mahkûm edilir. 1926’da Viyana’da Komünist Parti Kongresi’ne katılır. İlk şiir kitabı Güneşi İçenlerin Türküsü Bakü’de (1928) basılır. Aynı yıl Cumhuriyet’in beşinci yılı için çıkarılan aftan yararlanmak üzere gizlice Türkiye’ye giriş yapar. Hopa’da tutuklanır ve İstanbul üzerinden Ankara’ya götürülür. Üç ay hapse mahkum olur.

Attilâ İlhan 1946 yılında CHP şiir yarışmasında “Cebbar Oğlu Mehemmed” adlı şiiriyle ikincilik (birinci eser Cahit Sıtkı’nın “Otuzbeş Yaş”, üçüncü eser ise Fazıl Hüsnü’nün “Çakır’ın Destanı” adlı şiirleri olmuştur) kazanmış olmakla edebiyat ortamına adeta ünlü bir şair olarak giriş yapar. Aslında 1941’den beri toplumcu kuşak içerisinde ve o niteliği taşıyan şiirler yazmakta idi. Onun şiirinin ilk kaynaklarından birisi Nâzım Hikmet’tir. Bu yıllarda yazdığı şiirlerde folklordan gelen öğeleri sıklıkla kullanan, dizelerin ses özelliklerine dikkat eden öyküleyici bir anlatım biçimini benimsemiştir.

Necip Fazıl Kısakürek, gerek fliirde Nazım Hikmet’in materyalist şiirine karşı oluşturduğu metafizik duyarlılık; gerek Yahya Kemal ve Ahmet Hâşim’in temsil ettiği saf şiir anlayışına bireyin varoluş sorunlarını katarak geliştirdiği etki alanı oldukça geniş duyuş tarzı ile kendine has bir yer edinmiştir.

Sürrealizm,  biliçaltının dışa yansımasıdır. Garip şiir akımının da en önemli özelliği bilinçaltının dışavurumudur. Doğru yanıt: A'dır.

Garip önsözünde “Mümkün olsa da ... lisanı bile atsak.” ifadesiyle açıklanan saflık, basitlik, doğallık arzusunun bir sonucudur.