Dil Felsefesi Final 1. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Doğrudan Gönderim kuramına aşağıdakilerden hangisi de söylenmektedir?
Betimlemeci Gönderim Kuramı |
Tarihsel Gönderim Kuramı |
Nesnel Gönderim Kuramı |
Güncel Gönderim Kuramı |
Öznel Gönderim Kuramı |
Örneğin “Aristoteles” adı ile Antik çağın meşhur bir filozofuna gönderme yapabilmemiz için bu adı belirli bir bağlamda kullanmamız ile o meşhur filozofun ilk adlandırılması arasında bir nedensellik bağı olmalıdır. Bu zincir tarihsel bir süreci kapsadığı için bu kurama bazıları “Tarihsel Gönderim Kuramı” da der. Doğru cevap B'dir.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Russell'ın savunduğu düşüncelerden değildir?
Anlam ile gönderme arasında fark vardır |
Zihnimiz dışındaki tüm dünya hakkındaki bilgimiz dolaylıdır |
Özel adlar olağan ve mantıksal olarak ikiye ayrılır |
Bir şeye hiçbir betimleme içermeden doğrudan gönderme yapmamız için o şeyle tanışık olmamız gerekir |
Varlık ya da yokluk tümceleri görünüşte basit özne/yüklem formunda görünmelerine karşın, derin sentaksları çok farklıdır |
Frege’nin kuramı ve özellikle anlam ile gönderme arasında Frege’nin yaptığı ayrım değişik kılıklarda günümüz dilbiliminde ve dil felsefesinde sıklıkla kullanılmaya devam ediyor. Ancak bu ayrımı reddeden dil kuramları da bulunur. Bunlar arasında en önemlisi ve felsefe tarihinde en fazla etki bırakmış olanı Bertrand Russell’ın dil kuramıdır. Doğru yanıt A şıkkıdır.
3.Soru
Doğrudan gönderim kuramına göre “Eskişehir”in anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
Eskişehir kelimesi |
Eskişehir kavramı |
Eskişehir'in göndergesi olan şehir |
Eskişehir olma fonksiyonu |
Eskişehir'in tüm eşanlamlılar kümesi |
Doğrudan Gönderim Kuramına göre özel ad türündeki basit tekil terimler için sloganımız şudur: Anlam ile Gönderge aynı şeydir.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Russell'ın bilgi üzerine yaptığı genel ayrıma göre "şeylerin bilgisi" ne örnek olarak verilebilir?
Ahmet Ece'yi tanıyor |
Elif 25 yaşında |
Pelin Ankara'yı seviyor |
Murat İzmir'de yaşıyor |
Onur İstanbul'da okuyor |
Russell bilgi üzerine daha genel bir ayrım yapar: “şeylerin bilgisi” ve “doğruların bilgisi”. Bir insanı bilmek ya da bir şehri bilmek “şeylerin bilgisi”ne örnek olabilir. Türkçe’de genellikle bunu dile getirmek için “bilme” yerine “tanıma” fiilini kullanıyoruz. Örneğin “Ayşe Ali’yi tanıyor” tümcesinde bilinen ya da tanınan “şey” Ali’dir. Diğer yandan Ayşe Ali hakkında birçok doğru önerme de bilebilir: “Ali mühendislik okuyor”, “Ali 25 yaşında”, “Ali Eskişehir’i çok seviyor” türünde bilgiler Ali hakkındaki doğru önermelerdir. Bu tür doğru önermelerin bilgisine de Russell “doğruların bilgisi” diyor.
5.Soru
I. “Kaplan yırtıcı bir hayvandır” dediğimizde kullandığımız “kaplan” terimi bir doğal türe, yani bir hayvan türüne doğrudan gönderme yapar.
II. “Su” ve“H2O” adı farklı doğal türe gönderme yaparlar.
III.“Su H2O ile özdeştir” tümcesi zorunlu olarak doğru olan bir önermedir.
Yukarıda verilen bilgilerden hangisi/hangileri doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
I-II |
I-III |
II-III |
“Kaplan yırtıcı bir hayvandır” dediğimizde kullandığımız “kaplan” terimi bir doğal türe, yani bir hayvan türüne doğrudan gönderme yapar.
Özel adlar kişi ya da nesnelere doğrudan gönderme yapma araçlarıyken, doğal tür adları ise soyut türlere doğrudan gönderme yapmaya yararlar.
Hem “su” hem de “H2O” adı aynı doğal türe gönderme yaparlar. Aynı özel adlar gibi ikisi de zorunlu imleyicidir; tüm olanaklı dünyalarda aynı türe gönderme yaparlar. Bundan dolayı da “Su H2O ile özdeştir” tümcesi zorunlu olarak doğru olan bir önermedir.
6.Soru
- Tepkisöz edimi
- Düzsöz edimi
- Dolaylısöz edimi
- Edimsöz edimi
- Etkisöz edimi
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Austin'in belirlediği üç ayrı söz edimi parçası arasında gösterilmektedir?
I, II ve III |
I, III ve V |
II, IV ve V |
III, IV ve V |
Yalnız V |
Austin edimseller ile saptayıcılar arasında keskin bir ayrım olmadığı ve aslında her söz ediminde ikisinin de bulunduğu sonucuna varır. Bundan dolayı söz edimleri arasında bir ayrım yapmak yerine, bir söz ediminin içinde yer alan üç ayrı söz edimi parçasından söz eder; düzsöz edimi (locutionary act), edimsöz edimi (illocutionary act) ve etkisöz edimi (perlocutionary act).
7.Soru
Aşağıdaki konulardan hangisi pragmatik dil felsefesi ile doğrudan ilişkili değildir?
Austin’in dil edimleri |
Anlam ile gönderge arasındaki ilişki |
Konuşan kişinin dinleyiciler üzerinde bırakmak istediği etki |
Dilin dünya görüşü oluşturmaktaki rolü |
Wittgenstein’ın dil oyunları |
Dil felsefesinin bir alt alanı olan sentaks tümce yapısını araştırırken, diğer bir alt alanı olan semantik ise tümcenin içindeki terimlerin anlamları ve göndergeleri aracılığıyla doğru ya da yanlış bildirimlerde bulunmasını açıklamaya çalışır.
8.Soru
“Hesperus ile Phosphorus özdeştir”
"5+7=12"
"Su H2O’dur."
Kripke'ye göre yukarıdaki önermeler aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla doğru verilmiştir?
A posteriori-a priori-a posteriori |
A posteriori-a pastoriori-a posteriori |
A posteriori-a priori-a priori |
A priori-a priori-a priori |
A priori-a pastoriori-a posteriori |
• Tüm a priori önermeler zorunludur. • Tüm a posteriori önermeler olumsaldır.
Bir önermenin a priori olması demek o önermenin duyu deneyimine başvurmadan bilinebilir olması demektir.
“Hesperus ile Phosphorus özdeştir”
Bu tümce Kripke’ye göre a posteriori bir önerme dile getirir. Bu önermenin doğru olduğunu ancak gökyüzüne yönelik gözlemlerimiz sayesinde öğrenebildik. Salt akıl yoluyla, duyu deneyimine başvurmadan bu önermeyi bilemezdik, dolayısıyla a priori olamaz.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi "şeylerin bilgisi"ne bir örnektir?
Ayşe mühendistir. |
Ali Samsun'u bilir. |
Ali 35 yaşındadır. |
Ali Eskişehirli'dir. |
Ayşe elmayı sever. |
Russell’a göre sözcüklerin bir araya gelerek oluşturdukları bir tümceyi anlamak için çok özel türde bir bilgiye sahip olmamız gerekir. Bu bilgi türü “tanışıklık yollu bilgi”dir. Bunu açıklamak için Russell bilgi üzerine daha genel bir ayrım yapar: “şeylerin bilgisi” ve “doğruların bilgisi”. Bir insanı bilmek ya da bir şehri bilmek “şeylerin bilgisi”ne örnek olabilir. Türkçe’de genellikle bunu dile getirmek için “bilme” yerine “tanıma” fiilini kullanıyoruz. O¨rneğin “Ayşe Ali’yi tanıyor” tümcesinde bilinen ya da tanınan “şey” Ali’dir. Diğer yandan Ayşe Ali hakkında birçok doğru önerme de bilebilir: “Ali mühendislik okuyor”, “Ali 25 yaşında”, “Ali Eskişehir’i çok seviyor” türün de bilgiler Ali hakkındaki doğru önermelerdir. İşte bu tür doğru önermelerin bilgisine de Russell “doğruların bilgisi” diyor. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.
10.Soru
Tümcelerin kullanımıyla ilgili felsefi sorulara yoğunlaşan alan aşağıdakilerden hangisidir?
Semantik |
Sentaks |
Pragmatik |
Epistemoloji |
Ontoloji |
Tümcelerin kullanımıyla ilgili felsefi sorulara yoğunlaşan alan pragmatiktir. “Bir tümceyi kullanarak düşünce dile getirmenin koşulları nelerdir?”, “Tümcenin anlamı ile, o tümceyi kullanarak dile getirmek istediğimiz düşünce ve o tümceyi duyan dinleyicinin kavradığı düşünce arasındaki ilişki nedir?” türünde dil kullanımı, dili kullananın içinde bulunduğu bağlam, kullanıcının niyetleri gibi konuların tartışıldığı bir alandır.
11.Soru
Frege, özne konumunda kullandığımız terimlerin göndergelerine ne der?
Frege, özne konumunda kullandığımız terimlerin göndergelerine ne der?
zamir |
tümce |
sıfat |
zarf |
nesne |
Frege, özne konumunda kullandığımız terimlerin göndergelerine nesne der.
Doğru cevap e'dir.
12.Soru
Tikeller arasındaki benzerliklerden bir tümelin bilgisine varmaya Russell ne ad vermiştir?
Somutlama |
Açımlama |
Soyutlama |
Keşfetme |
Tümelleme |
Tikeller arasındaki benzerliklerden bir tümelin bilgisine varmaya Russell “soyutlama” (abstraction) der. Bu zihnimizin en önemli işlevlerinden biridir. Bu sayede bazı tümeller ile çok küçük yaşta tanışık hale geliriz. Bunun sonucu olarak da bir dili anlayıp konuşmamız olanaklı hale gelir. Doğru cevap C'dir.
13.Soru
Frege’nin aksine Russell, bir terimin hangi iki özelliği arasında ayrım yapmaz?
Gönderge ile bilgi |
Anlam ile gönderge |
Diziliş ile anlam |
Anlam ile öğe |
Gönderge ile diziliş |
Russell ise, Frege gibi, bir terimin “anlam”ı ile “gönderge”si arasında ayrım yapmaz . Ona göre anlam göndergedir. Yani bir terimin anlamı ile gönderme yaptığı şey aynı şeydir. Buradan Russell şu sonuca varır: bir tümcenin anlamını kavramak için, o tümcenin parçalarının göndergelerini bilmek gerekir. Bu bilgi de doğrudan tanışıklık yoluyla elde edinilmiş bilgi olmalıdır.
14.Soru
Wittgenstein’ın “Dil, dünyanın bir olgusunu resmeder” ifadesi ile hangi felsefi akımdan etkilendiği görülür?
İdealizm |
Kritisizm |
Pozitivizm |
Pragmatizm |
Determinizm |
Wittgenstein’ın Tractatus döneminde açık bir biçimde savunduğu bu görüşe göre dil dünyayı betimlemek için
bir araçtır. Doğru bir önerme, Wittgenstein’a göre bir “resim”dir; dünyanın bir olgusunu resimler. Bu şekilde dil dünyayı açıklar, onu betimler, ve gerçekliği bize yansıtır. Bu görüş o dönem yaygın kabul gören pozitivist akımın bir uzantısı olarak da görülebilir. Doğru cevap C'dir.
15.Soru
Wittgenstein "soru sormak" eylemini nasıl tanımlar?
söz dizimi |
söz edimi |
dil çerçevesi |
dil oyunu |
dil yapısı |
Birbirinden farklı çok sayıda dil oyunu bulunur. Wittgenstein’ın kendi verdiği birkaç örneğe bakalım: metrik dizgede ölçüm yapmak, bir olayı bildirmek, emir vermek, emri yerine getirmek, soru sormak, teşekkür etmek, şaka yapmak, tahminde bulunmak, bir nesneyi betimlemek, bir nesneye ad vermek, bir nesnenin adını sormak, öykü uydurmak, problem çözmek, bir dilden diğerine çeviri yapmak, dua etmek, vb. Bu örneklerden de anlaşılacağı gibi bir dil oyunu geleneksel anlamda “dil” dediğimiz şey değildir. Doğru cevap D'dir.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Kripke'ye göre genel terim değildir?
Su |
Kaplan |
Yıldız |
Fonksiyon |
Orhan Veli |
Su, kaplan, yıldız, maymun, fonksiyon, kesir gibi “doğal tür adları” birer genel terimdirler.
Bu terimlerin hepsinin ortak olan özellikleri birden çok nesneye uygulanabilir olmalardır.
Orhan Veli özel addır.
17.Soru
Dış dünyanın tüm nesneleri için bilgi edinmek isteyen birinin yapması gereken nedir?
Tikel düşünme |
Betimleme |
Duyu verilerini kullanma |
Bilgi oluşturma |
Dili kullanma |
Dış dünyanın tüm nesneleri için bilgi edinmek istiyorsak betimleme yapmalıyızdır.
18.Soru
Doğrudan tanışıklılık yoluyla bilemediğimiz dış dünyanın nesnelerini ancak dolaylı olarak bilebilmemize ne denir?
Mantıksal bilgi |
Doğruların bilgisi |
Betimleme yollu bilgi |
Şeylerin bilgisi |
Tanışıklık yollu bilgi |
Doğrudan tanışıklık yoluyla bilemediğimiz dış dünyanın nesnelerini ancak “dolaylı” olarak bilebiliriz ve bunun için de dil bir temel oluşturur. Buradan yola çıkarak Russell şeylerin bilgisine ulaşmanın ikinci bir yolu olduğunu savunur. Buna da “betimleme yollu bilgi” der.
19.Soru
I.Özel ad, kişi ve işaret zamirleri türünde basit tekil terimler bir tümce içinde kullanıldıklarında, o tümceye yaptıkları semantik katkı anlamsal bir içeriğe sahip olmalıdır.
II.Bu içerik bir tekil betimleme tarafından dile getiriliyor olabilmelidir.
III.O özel adın ya da zamirin tümcenin kullanım bağlamındaki göndergesi bu tekil betimlemeyi sağlayan şeydir.
Yukarıda verilen Betimlemeci Gönderim Kuramı ile ilgili hangisi/hangileri doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
I-II |
II-III |
I-III |
Betimlemeci Gönderim Kuramını üç temel ilke ile özetleyelim:
(1) Özel ad, kişi ve işaret zamirleri türünde basit tekil terimler bir tümce içinde kullanıldıklarında, o tümceye yaptıkları semantik katkı kavramsal bir içeriğe sahip olmalıdır.
(2) Bu kavramsal içerik bir tekil betimleme tarafından dile getiriliyor olabilmelidir.
(3) O özel adın ya da zamirin tümcenin kullanım bağlamındaki göndergesi bu tekil betimlemeyi sağlayan şeydir.
20.Soru
An Essay on Metaphysics (Metafizik Üzerine Bir Deneme) adlı eserinde farklı dillerin farklı “önkabulleri” (presuppositions) olduğunu savunan düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
Wittgenstein |
Russell |
Carnap |
Frege |
Collingwood |
Collingwood, An Essay on Metaphysics (Metafizik Üzerine Bir Deneme) adlı eserinde farklı dillerin farklı “önkabulleri” (presuppositions) olduğunu savunur. Doğru yanıt E seçeneğidir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ