Laiklik kavramı sistemsel, yapısal, ilkesel ve kurumsal bir anlam ifade eder. Sekülerlik kavramı ise daha çok dini hayattaki bir dönüşüme, dinin toplumsal alandaki  rolündeki bir değişime ve bir tür dünyevileşmeye işaret eder. 

Hilmi Ziya Ülken ve Mehmet Karasan Cumhuriyet Dönemi’nin din sosyolojisi hakkında eserler veren kişileridir. Gazali, Farabi ve İbn Haldun İslam dünyasında tanınan düşünürlerdendir. İbn Haldun’un Mukaddime adlı eseri de daha sonra birçok aydın tarafından ele alınacak temel bir eser olma özelliği göstermektedir. 

Eflatun, uygun bir devlet ve anayasa planını çizdikten sonra, koyduğu kanunların sadece maddi yaptırımlarla tutunamayacağını, asıl manevi yaptırımlar gerektiğini, bunu da ancak dinin verebileceğini söylemektedir. Toplumda rastlanan her türlü bozukluğun dinsizlikten, inançsızlıktan ileri geldiğini, dolayısıyla iyi bir toplum düzeninin kurulabilmesi için, ilkin dinsizlikle savaşmak ve bunun için de birçok devletin yaptığı gibi, dinsizlik aleyhinde kanunlar çıkarmak gerektiğini ifade etmektedir. Ona göre, dinsizliği önlemek için kanun çıkarmak da yeterli değildir. Çünkü dinsizliğin asıl sebebi maddi değil, manevidir. Ayrıca, dinsizliğe götüren materyalist felsefeye karşı, spiritualist bir felsefe kurmak gerektiğini ekler. 

A.Cevdet Paşa, tarihi sosyolojik açıdan ele alan ilk tarihçidir.

Emile Durkheim'in belirttiği üzere din, bütün insan toplumlarında karşılaştığımız evrensel sosyal bir fenomendir. K. Davis'e göre din, toplumda öyle evrensel, devamlı ve her şeye nüfuz eden bir olgudur ki eğer onu hakkıyla anlayamazsak toplumu da doğru kavrayamayız. E. Norbeck ise dinin kültürel olarak evrensel olduğunu söylemektedir. Burdaki tanımlara göre din yerel değil evrensel bir olgudur. 

Din sosyolojisi, adından da anlaşılacağı gibi, din ve toplum sorunsali ile ilgilenir. Din ve toplum ilişkileri, karşılıklı etkileşimi yani dinin/dini hayatın toplum üzerindeki etkileri ile toplumun/ toplumsal hayatın din ve dini hayat üzerindeki etkileri, dini gruplaşmalar/ cemaatler, dini kurumlar/örgütlenmeler, din sosyolojisinin en temel konularıdır. 

Max Weber’in çalışmalarından etkilenen ve 1960-70’li yıllarda David Martin, Brian Wilson ve Peter L. Berger gibi toplumbilimcilerin sözcülüğünü yaptığı“Rasyonalizm ve inanç kaybı” argümanını savunanlardan Wilson’a (1982:149) göre “sekülerleşme dinin toplumsal öneminin azalmasını ifade eden” bir süreçtir. Aydınlanma bilimsel bilgiye, evrenin teknolojik kontrolüne ve deneysel kanıtlama ölçütlerine dayalı rasyonel bir dünya görüşü ortaya çıkarmıştır. 

A yükseliş ve çöküş kuramlarıyla ilgilidir, C ve E modernleşmeci kuramlarla ilgilidir, D diyalektik kuramıyla ilgilidir. B ise evrimsel kuramla ilgilidir. Çünkü, evrimci kuramlar, insanlık tarihini, genellikle kendi içinden meydana gelen birikimler sonunda ortaya koyduğu gelişmenin bir sonucu olarak görürler. Bu kuramlar, genellikle doğrusal bir yönde daima daha fazla karmaşıklık ve uyum yeteneği doğrultusunda gelişen, düzgün ve birikimsel bir değişim ana fikrinde ifadesini bulur. 

Sanayileşmiş toplumlarda iş yaşamındaki profesyonelleşme, mesleki farklılaşma kilise ve din adamlarının uzun süredir yapmakta olduğu işleri ve yetkileri ellerinden almıştır. Steve Bruce reformasyon’la başladığını ve modernitenin geleneksel dini hayatı zayıflattığını savunmaktadır. Ona göre bireysellik veya bireycilik dini inanç ve hayatın cemaat/grup temelini zedelemiş, rasyonalite ise dinin kutsal amaç ve öğretilerine inanmayı ortadan kaldırmıştır. 

Halkın çoğunluğunun Müslüman olduğu Cezayirde 1963 yılında çıkarılan Cezayir Anayasasında devletin sosyalist olduğu ve resmi dininin de İslam olduğu ilan edilmiştir. 

‘Din Sosyolojisi’ terimini ilk defa Emile Durkheim 1899’da bir yazısında kullanmıştır.

Din ve devlet ilişkilerini düzenleyen siyasi bir anlayış ve hukuki bir ilke olarak yorumlandığında, laikliliğin, yaygın ve belirgin özellikleri olarak şunları saymak mümkündür: Laiklik, devlet yönetiminin dini esaslara göre yönetilmemesi, yasaların dini kaynaklar esas alınarak çıkarılmaması, devletin dinler ve dini gruplar arasında ayırım yapmaması, bütün inanç gruplarına eşit mesafede bulunması, din ve vicdan özgürlüğünü koruması ilkelerini içerir. 

Dinin sosyolojisi, dini sosyolojik zaviyeden ele almayı; anlamayı, tasvir etmeyi, yorumlamayı; dinin toplumsal gerçekliğini; sosyal bir fenomen olarak dini, din ile toplumun karşılıklı ilişkilerini, olduğu veya gerçekleştiği gibi, sosyolojik perspektiften, ampirik verilere dayanarak, ama onu büsbütün sosyal ve sosyolojik olana indirgemeden anlama ve yorumlama çabalarını ihtiva etmektedir.  Ancak  farklı toplumların kültürlerini inceleme antropolojinin çalışma alanıdır. 

Anayasada laiklik ilkesi açıkça belirtilmeyen (laik) model: Bu modeli benimseyen ülke anayasalarında, laiklik ilkesinin, devletin temelini oluşturduğu belirtilmemiştir. Bununla beraber din ve devlet işlerinde karşılıklı karışmazlık siyaseti benimsenmekte ve uygulanmaktadır. Almanya, Avusturya, ABD ve Hollanda’nın da içinde yer aldığı bu modeldeki ülkelerde, her ülkenin siyasi ve tarihi birikimlerine bağlı farklılıklar görülmektedir. 

Ziya Gökalp, başlangıçta Türkleşmek, İsla^mlaşmak, Muasır- laşmak gibi farklı eğilimlere işaret eden üç tarz-ı siyasetin birbiriyle uyuşa- bileceğini düşünüyordu. Zira modern Türkiye’nin manevi yapısını kuran etkenler arasında bu öğelerden her birinin kendine özgü bir yeri vardı. Ona göre Türkler, Batı medeniyetinden yalnız maddi başarılarıyla bilimsel yönte- mi almalıdır. İsla^miyet’ten ise dini inançları almalı, siyasi, hukuki ve toplum- sal gelenekleri bir yana bırakmalıdırlar. Kültürün bütün öğeleri, özellikle duygusal ve ahlaki bütün değerler Türk mirasından devşirilmelidir. Ancak, değişen dış konjonktürel olaylar sonucunda Gökalp, Türkleşmek, İsla^mlaşmak, Muasırlaşmak üçlemesinden vazgeçerek, Türkleşmek ve Mua- sırlaşmakta karar kılacaktır. Osmanlı Devleti’nin sorunları karşısında sentezci bir tutum içinde olan Gökalp, Cumhuriyet’in kurulmasıyla birlikte tamamen Batılılaşmayı ve milliyetçiliği öne çıkaracaktır.

Emile Durkheim'in belirttiği üzere din, bütün insan toplumlarında karşılaştığımız evrensel sosyal bir fenomendir. K. Davis'e göre din, toplumda öyle evrensel, devamlı ve her şeye nüfuz eden bir olgudur ki eğer onu hakkıyla anlayamazsak toplumu da doğru kavrayamayız. E. Norbeck ise dinin kültürel olarak evrensel olduğunu söylemektedir. Burdaki tanımlara göre din yerel değil evrensel bir olgudur. 

K. Marx dini, toplumun iktisadi hayatının bir sonucu olarak algılamıştır. 

Din; bir tanımda ampirik olmayan değer koyucu bir inanç sistemi (T. Parsons); bir tanımda tek başına bireyin kendisini ilahi kabul ettiği şeyle münasebet halinde mülahaza ettiği durumdaki duyguları, hal ve hareketleri ve tecrübelerinden ibarettir. 

Max Weber’in çalışmalarından etkilenen ve 1960-70’li yıllarda David Martin, Brian Wilson ve Peter L. Berger gibi toplumbilimcilerin sözcülüğünü yaptığı“Rasyonalizm ve inanç kaybı” argümanını savunanlardan Wilson’a (1982:149) göre “sekülerleşme dinin toplumsal öneminin azalmasını ifade eden” bir süreçtir. Aydınlanma bilimsel bilgiye, evrenin teknolojik kontrolüne ve deneysel kanıtlama ölçütlerine dayalı rasyonel bir dünya görüşü ortaya çıkarmıştır.