Din Sosyolojisi Final 9. Deneme Sınavı

“global” ve “local” (yerel) kelimeleri bir anlamda kaynaştırılarak “glokalleşme” kavramı elde edilmiştir. 

Kamusal alanla ilgili agonistik görüşü benimseyen Arendt’e göre kamusal alan homojenleştirilmiş¸, birbirleriyle ayrıştırılmış¸ bireyler toplamını ifade etmediği gibi, kurumsallaşmış¸, önceden kalıplaştırılmış¸ mekanlara da işaret etmez. Arendt, kamusal alanda her şeyden önce özgürlükleri temel zemine yerleştirir. Bu, bireyler arasındaki rekabetin, yarışın kendisini göstermesinin, sunumlamasının temel bir zemini olarak görünmektedir. Dolayısıyla farklılıklar bu doğal süreç¸ içerisinde ortaya çıkarlar. Kişiler kendilerini bu ortamda rahatlıkla ifade edebilirler. Bu, aynı zamanda ortak ve aleni diyalogların gerçekleştiği mekandır. Bu nedenle yukarıdaki tanım Hannah Arendt’e aittir.

Devletçi yaklaşım, medyatik yaklaşım, akademik yaklaşım ve şiddet yanlısı muhaliflerin yaklaşımı terör kavramının tanımı ve açıklaması ile ilgili dört ana söylemdir.

OrtaçağAvrupa’sından çizgi olarak bir kırılmayı ifade eden Aydınlanma, esas itibarıyla Tanrı merkezli bir evren ve insan anlayışından, insan merkezli bir evren anlayışına geçişi anlatmaktadır. Bu, Ortaçağ’da hâkim olan kilise egemenliğinin sona ererek, insanın Tanrı’ya müracaat etmeden yeni bir dünya kurma teşebbüsünü anlatmaktadır. 

İnsan davranışlarındaki etkisi yadsınamaz olan psikolojik eğilim ve potansiyelleri, sosyo-politik ve sosyo-kültürel bağlamdan soyutlayarak şiddet ve terör olaylarını anlamak ve yorumlamak ancak çok sınırlı bir çerçevede mümkün olacaktır. 

Daha önceki sömürgeci politikalardan dolayı Fransa’da ağırlıklı olarak Cezayir, Fas, Tunus; İngiltere’de Pakistan, Hindistan ve Afrika’dan Müslümanlar yaşamaktadır. Öte yandan Müslümanlar da farklı dinden insanlarla hayatın içinde karşı karşıya gelmişlerdir. Bu durum hem karşılıklı tecrübeleri arttırmış hem de dinin gittiği yeni coğrafyalarda o bölgenin şartları içinde yeniden yorumlanmasına sebep olmuştur. Meselâ, “İslam’ın batılılaşması” ya da “Euro İslam” (Avrupa İslam’ı) gibi kavramlar ve tanımlar böyle bir sürecin sonucudur. Buna göre Müslümanlar Batı’da yaşadıkları son elli-altmış̧ yıllık süre içerisinde Batı kültürü, siyaseti vb. koşullar içinde İslam’ı kendi yaşamlarında yeniden tecrübe etmişlerdir. 

Toplumsal temellere ilişkin bilgilerin yetersiz oluşu (tarihsel, ortamsal, siyasal) terör hakkında genellemeler yapılmasına neden olmaktadır. 

Din her şeyden önce toplumun zihniyetini belirler. Zihniyet bir toplumun kendine mahsus biçimdeki ortalama düşünme şeklidir.  Din kurumu birey, kültür ve toplumsal yapı üzerinde geniş bir söyleme sahip olduğundan zihniyeti belirleyen en önemli faktör olarak karşımıza çıkar. 

Dinlerin en önemli sosyal işlevlerinden biri, inananlarına çeşitli toplumsal durumlarda, değişik toplumsal olaylar karşısında takip edecekleri tutum ve tavırları belirleyen bir zihniyet ve ideoloji kazandırma işlevidir. Her din temel bir bilişsel yöne sahip olup insanlara belirli bir zihniyet ve dünya görüşü sağlar. 

Küreselleşmeyi daha çok “etki” ve “etkileşim” anahtar kavramları etrafında algılayan Bauman, bir karmaşıklığa vurgu yapmaktadır. Bauman’a göre, küreselleşme kavramından çıkan en derin anlam; dünya meselelerinin belirsiz, kuralsız ve kendi başına buyruk doğasıdır. Bir merkezin, bir kontrol masasının, bir yönetim kurulunun, bir idari büronun yokluğudur. Küreselleşme bu yönüyle yeni dünya düzensizliğidir. 

İlk sistematik din sosyolojisi eserinin yazarı Joachim Wach'tır. 

Agonistik kavramı, Cumhuriyet ve sivil yaşamın erdem üzerine oturduğu geleneklerde ortak olan kamu anlayışı için kullanılmaktadır. 

Immanuel Wallerstein, küreselleşme kavramını “modern dünya-sistemi” ile tanımlamaktadır. Ona göre, modern dünya-sistemi 16. yüzyılda, öncelikle Avrupa’da vücuda gelmiştir. Kendi içerisinde bir dizi süreç sayesinde, bu dünya sistemi kesintisiz olmasa da devamlı bir şekilde 19. yüzyılın orta veya sonlarında yerkürenin bütün coğrafi bölgelerine yayılmıştır. Bu coğrafi bölgeleri kendi toplumsal iş bölümüne eklemiştir. Böylelikle tarihsel bakımdan yeni bir durum yaratmıştır. İnsanlığın tarihinde ilk defa olarak, yeryüzünde sadece bir tek tarihsel sistem bulunmaktadır. 

Liberal Kamu Yaklaşımda önemli olan, kamuda neyin iyi ve ahlâkî olduğunu ortaya koymak değildir. Fakat kamusal düzenin nasıl sağlanacağı önemli bir sorundur. Bu bağlamda, toplumda yaşayan insanlar neyin “iyi” olduğu konusunda ortak bir noktada buluşmasalar da, önemli olan birlikte yaşama sorununu akla uygun nasıl çözecekleri hususunda bir araya gelmeleridir. Dolayısıyla liberal kamu yaklaşımında neyin iyi ve ahlâkî olduğu sorusu yerine, ortak yaşamın akla uygun olarak nasıl gerçekleştirileceği problemi ikâme edilir.

Bazen toplumda, toplumun yapısında öyle bir değişim gerçekleşir ki bu değişim, dinin lehine işlevsel olabilir. Dinin toplumsal değişimden olumlu etkilenmesine örnek olarak; demografya, göç ve şehirleşme ile kendini gösteren değişimin, Türkiye’de ve Ortadoğu’da dindarlaşma, cemaatleşme, dini örgütlenme, dini gruplaşma, yönünde etkili oluşudur.

Terör kavramının tanımı ve açıklaması ile ilgili genel olarak dört ana söylemin varlığından bahsedebiliriz: akademik/bilimsel yaklaşım, devletçi/resmi yaklaşım, medyatik yaklaşım ve şiddet yanlısı muhaliflerin yaklaşımı. 

Dinin kültür belirleyici gücünü artıran özellikler; bireylere anlam dünyası sunması, objektifleşmek ve bütünleştiriciliktir.

Ortaçağ Avrupa’sından çizgi olarak bir kırılmayı ifade eden Aydınlanma, esas itibarıyla Tanrı merkezli bir evren ve insan anlayışından, insan merkezli bir evren anlayışına geçişi anlatmaktadır.  Modern dünya, böyle bir anlayış temelinde ortaya çıkmıştır. Modernitenin dayandığı öncüller vardır. Bunlar; bireyselleşme, sekülerleşme, ilerleme, kentleşme, modern ulus-devlet gibi unsurlardır. İmparatorlukların dağılmasının ardından, modern dünyanın siyasi yapılanması, ulus-devlet modeli temelinde ortaya çıkmıştır. Ulus-devlet yapıları toprağa bağlı ve milliyetçi duygulara yaslanmıştır. Aslında ulus-devletin bu karakteri, modernitenin özünü oluşturan yapının bir yansımasıdır. Modern dünyaya eşlik eden bir diğer süreç de sanayileşme, akabinde kapitalizmdir. Kapitalizm her yönüyle ulus-devletlerin sınırları dışında yeni arayışları gündeme getirmiştir. Böylece ulusaşırı şirketler dünya ölçeğinde boy göstermiş ve küreselleşme, postmodernizm başlamıştır. 

Sosyolojinin isim babası Auguste Comte, pozitif yöntemin bilimler için zorunlu olduğunu, gözleme, deneye ve yasaların tespitine dayanan bu yöntemin, teolojik ve metafizik alanlara da yayılması gerektiğini söyler. 

Şiddet ve çatışma kuşakları, kendilerini bir mağdur/kurban olarak algılamaya başlamakta ve içinde yaşadıkları çatışmanın sorumlusu olarak başkalarını görmektedir. Böyle bir kurban edilmişlik algısı, mağdurun hayatta kalmak ve varlığını sürdürmek için özel haklarının olduğu ve bunları kullanabileceği inancını doğurmaktadır.