Toplumsallaşmanın ürettiği değerleri geri dönüşü olmayan bir süreç olarak tanımlayan ve buna “demir kafes” adını veren sosyolog Max Weber’dir.

Batıda Latince “Religio” kökünden religion (din), bağlanma, korkma anlamlarına gelirken Arapçada din, yargı, yol, ödev, borç karşılıklarında kullanılmaktadır.

Eğitim, bir olgu olarak daha genel ve kapsayıcı bir biçimde “ebeveyn, hoca ve ustaların, çocukları sosyal hayata hazırlamak için yaptıkları, sosyal içerikli planlı-bilinçli faaliyetler” şeklinde tanımlanabilir.

Durkheim’in geniş tanımına göre din,“Kutsal şeylere, yani bir kenara ayrılmış ve yasaklanmış şeylere ilişkin birleşik bir inançlar ve davranışlar sistemi - Kilise diye anılan bir tek ahlaki toplulukta birleştiren inanç ve pratikler, onlara taraftar olanların tümü” olarak ifade edilir.

Yeniden Doğuşçular, kıyametin tüm alametlerinin var olduğunu düşünmekte ve Tanrı’yı kıyameti gerçekleştirmeye zorlamaktadır. Bunlar olurken kendileri de tüm Yahudilerin bir araya getirilmesine çalışmaktadırlar. Ancak asıl çıkış fikirleri kıyametin yaklaştığına inanmalarıdır.

İslami dünyayı bir çile yeri olarak görmekten ziyade dünyanın nimetlerinden olabildiğince istifade etmeyi meşru gören bir din olarak değerlendiren sosyolog Max Weber’dir.

Akılcılaşma ile akılcı ve rasyonel düşüncenin önemi artmıştır. Akılcılaşmanın başladığı yer olan Avrupa belirli konularda üst düzeye erişebilmiştir. Akılcılaşma ile bireyler kilise etkisinden kurtularak daha özgür düşünmeye başlamış ve bunun sonucunda da toplumsal normlara uymayan fikirler geliştirmişlerdir. Ancak bu dönemde dini kurumların otoritesi artmamış aksine sarsılmıştır.

Machiavelli Prens adlı eserinde kiliseye karşı bağımsız ve toplumuna mutlak anlamda hükmeden bir hükümdar düşüncesini geliştirmiştir.

Lateran Paktı ile 1929 yılında kurulan Vatikan’da vatandaşlık papa tarafından verilir. Papanın istediğini vatandaşlıktan çıkarma yetkisi vardır. Vatikan, Katolik Hristiyanların ruhani merkezidir ve nüfusunun üçte ikisini ruhban sınıfı oluşturmaktadır.

Haramzade terimi, nikahsız eşlerin çocukları için kullanılır. Mitsva, Yahudilerin 13 yaşına geldiklerinde her görevi üstlenebileceklerini kanıtlamak amacıyla yapılan törenlere denilmektedir. Makdis ise Yahudilikte kutsallıkla eşdeğer anlamı taşımaktadır. Sebetaylar, Sebetay Sevi’nin mesih olduğuna inanan kişilere denilmektedir. Koşer, helal gıda anlamında kullanılmaktadır.

Din ve aile kurumları arasında değişik ilişki noktaları vardır. Ancak diğer kurumların ilişkilerinden farklı olarak bunlardan en önemlisi kontrol ve denetleme işlevidir. 

Durkheim yapısalcı-işlevselci düşüncenin en önemli ismi sayılır. Toplumu bir organizma olarak düşünmüş ve her toplumsal kurum veya birimin bu yapıda bir işlevi yerine getirdiğini düşünür. Dinin de işlevi toplumu bir arada tutmak, toplumu kaynaştırmaktır. Bu işlev için çimento veya tutkal gibi metaforlar kullanılmıştır.

Dinlerin kökenine dair 19. yüzyıl filozofları arasında çarpıcı görüşlerden birini de Sol Hegelciler arasında sayılan Ludwing Feuerbach ortaya atmıştır. O da Tanrının yine insan tarafından uydurulmuş olduğunu ve bir ihtiyaç olarak yaratıldığın düşünmüştür. Ona göre yeryüzünde yetenekleri ve güçleri bakımından doğa karşısına oldukça zayıf kalan insan, kendi zaaflarının ve eksikliklerinin tamamlanmış olduğu kendi varlığının mükemmel bir suretini Tanrı olarak yaratmıştır.

Putperestlik de paganlığa benzer; ancak paganlıkta inanılan tanrılar soyut olabilir. Ateizm, tüm tanrılara ve ruhsal varlıklara olan metafizik inançları ve dinleri reddeden düşünce akımıdır. Deizm, tüm dinleri reddeden tek Tanrı inancıdır. Budizm’de ise bir yaratıcı Tanrı fikri yoktur.

Feodalizmin anlaşılması konusunda Marc Bloch önemli çalışmalarda bulunmuştur. Bloch, tamamıyla bütüncül bir feodal toplumsal yapı ortaya çıkardığı Feodal Toplum adlı eserinde, Orta Çağlarda hakim olan bir çok unsuru birden işin içine katarak, hayli geniş bir “feodalizm” tanımı yapmıştır.

Evlenecek kişilerin ebeveynlerine danışması, evlenirken yüzük takıp, tören yapmalarının dini boyutu olduğu kadar sosyal ve toplumsal boyutu da vardır. Ancak ebeveynlerin çocuklarını sünnet veya vaftiz ettirmeleri doğrudan aile kurumunun din ile ilişkisinin bir göstergesidir. 

Roma İmparatorluğu’nun çökmesinden sonra, köleliğe dayalı üretim tarzı çözülünce emek güçlerini kullanan kesimler özgürleşmiş; ama toprağa bağlı kalmaktan kurtulamamışlardır. Batı’ya göçen barbarların ilkel üretim tarzları çözülmekte olan köleliğe dayalı sisteme eklemlenerek feodal ilişki tarzlarını doğurmuştur.

David Hume, İskoçlu felsefecidir. Aydınlanmanın nedenselci bakış açısı yerine deneyselci bir bakış açısı sergilemiştir. Dinin doğası üzerine yazdığı kitap, din sosyolojisinin başlangıç metinlerinden birini oluşturmaktadır. Aynı zamanda dinler tarihinin doğrusal olmaktan ziyade çok değişkenli olduğunu vurgulamıştır.