MÖ 1950 yıllarında Anadolu’da yayılan Assur Ticaret Kolonileri sayesinde Anadolu ilk defa yazı ile tanışmıştır. Farklı şekilde söyleyecek olursak, Assurlular kullanmış oldukları yazıyı Anadolu’da da kullanmışlar ve Anadolu insanı yazıyı bu şekilde tanımıştır. Kullanılan yazı ıslak kile, stylus adlı bir tür kalem ile bastırılarak uygulanıyordu. Çiviye benzeyen yazıya çivi yazısı, uygulandığı satha ise kil tableti denir. Anadolu’da bu dönemde yazılan çivi yazılı tabletlerde kullanılan dil Eski Assurca idi. Doğru cevap E'dir.

Ortostat kavramı, Geç Hitit kentlerinin anıtsal girişlerinde duvarların alt bölümlerine yerleştirilmiş, üzerinde çeşitli kabartmalar bulunan yassı taşlar anlamına gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Anadolu, çivi yazısı ile ilk defa Assur Ticaret Kolonileri Çağı’nda (yak. MÖ 1950-1750), Assur’dan gelen tüccarlar sayesinde tanışmıştır. Ancak ilginçtir ki, Hititler kendilerinden evvel Anadolu’da kullanılan bu yazı üslubunu (biçemini) değil, Eski Assur Çivi Yazısı’ndan farklılıklar gösteren Eski Babil Çivi Yazısı üslubunu kabul etmişlerdir. Hititçe Hint-Avrupa Dil Ailesi’nin yazılı belge bırakmış en eski üyesidir. Tıpkı Latince ve Eski Yunanca gibi Hititçe de ölü bir dildir. Bugün konuşulmayan veya kullanılmayan diller, “Ölü Dil” olarak adlandırılır. Çivi yazısının aksine, hiyeroglif kullanılan yerler halka açık kaya kabartmaları ya da halktan insanlara ait mühürlerdir. Buradan hareketle çivi yazısı sisteminin resmi yazı ve dil olduğu, hiyeroglif sistemi ve yansıttığı Luwi dilinin toplumun geniş kesiminin kullandığı dil ve yazı olduğu söylenebilir.

Bu küçük devletlerin başında bulunan kralların yetkilerini tam olarak bilememekle beraber, yazılı kaynaklarda “Büyük Kral, Kahraman, Ülke Beyi, Hâkim” gibi unvanlarına rastlanmaktadır. Savaşlarda ordunun idaresi görevini üstlendikleri, barış
dönemlerinde rahiplik görevini yerine getirdikleri bilinmektedir. Diğer yandan hukuki sorunlar karşısında yargıçlık görevi de yaptıkları, kabartmalar üzerindeki sahnelerden anlaşılmaktadır.

Urartu sanatı birçok bakımdan Assur ve Geç Hitit kültürlerinden izler taşır. Bronz kalkanlar ve kemerler üzerindeki savaş sahneleri daha çok Assur etkili olarak gelişmişken fildişi ve cam Geç Hitit, fibula ise Frig kültürünün etkisi olarak Doğu Anadolu’ya ulaşmış ve buradaki zengin-soylu sınıfın beğenisi doğrultusunda biçimlendirilmiştir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Eskiçağ’da ağırlık ölçüleri kentlere ve bölgelere göre farklılık göstermektedir. En çok kullanılan ağırlık ölçü birimleri mina ve şekeldir. Örneğin bir Babil minasının yaklaşık yarım kilo ettiği, kazılar sonucunda ele geçen ağırlıklardan bilinmektedir

Semitik: Orta Doğu’da yaygın olan ve günümüzde konuşulan Arapça, Süryanice ve İbranice Semitik dillerdir. Eski Semitik diller arasın­da Akkadca, Aramca ve Fenikece sayılır.

Assurlu tüccarlar döneminde, yerel beyler arasında başlamış olan, birbirlerinin topraklarını zorla ele geçirerek ve aralarında bazı ittifaklar yaparak egemenlik alanlarını büyütme ve böylece ticaretten daha çok kazanç elde etme girişimleri, Hint-Avrupalı soyundan olan Kuşşar kralı Pithana ve oğlu Anitta tarafından başarılı bir biçimde uygulanmıştır. Böylece M.Ö. 1750 dolaylarında Anadolu’da ilk siyasal birlik kurulmuştur. Başkentini Kuşşar’dan en büyük pazar yeri olan, Kayseri yakınındaki Kaneş’e taşıyan Anitta, sonradan Hitit Devleti’nin başkenti olacak Hattuşa kentini fethetmiş ve burayı yerleşime açacak olan kişiyi de lânetlemişti. Geçmişteki bu lânete aldırış etmeyen ve kendi adını bile bu kentten alan Hattuşili, Hattuşa’yı başkent olarak seçmiştir.

II. Muvatalli döneminin en önemli olayı, Hatti ülkesi ile Mısır arasındaki ilişkilerin çatışma noktasına varmasıdır. Firavun II. Ramses egemenliğinin dördüncü yılında Suriye üzerine yürümüş ve oradaki küçük krallıkları baskı altına almıştı; Amurru kralı Hititlerle olan antlaşmasını bozup Mısır tarafına geçmişti. Kuzey Suriye’de Hatti aleyhine dengeler bozulmuş, Kargamış tehlikeye girmişti. Savaş kaçınılmaz olunca, Hatti ülkesinin her yerinden asker toplanmış ve savaş kaçınılmaz olmuştur.

MÖ 717 yılında Assur kralı II. Sargon’un Kargamış şehrini yağmalaması ve halkını Assur’a taşımasıyla, 700 yıl kadar yaşayan Kargamış artık bir Assur şehri olmuştur. Doğru yanıt C'dir.

Başkentin batısındaki Elazığ ve Tunceli bölgesi krallığın kuruluş döneminde kontrol altına alınmıştır. Bölgenin denetimi Palu ve Mazgirt/ Kaleköy gibi eyalet merkezleri aracılığıyla sağlanmıştı. Günümüzde Karakaya Barajı’nın bulunduğu bölgede Fırat Nehri, ülkenin en batı sınırını belirliyordu. Urartu kralı II. Sarduri tarafından yazdırılan Fırat kayısındaki Habibuşağı yazıtı Urartu ordusunun bu bölgeye gelerek nehri geçişini anlatmaktadır.

Kargamış şehri, yaklaşık olarak MÖ 3000 yılında uygarlık sahnesine çıkmıştır. Kargamış’ın iç şehir ve kalesi bugün Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde, Gaziantep ili, Nizip ilçesi, Barak (Karkamış) bucağı, Karkamış köyü yakınlarındadır. Dış şehir ise, büyük ölçüde Suriye’nin Jerablus/Jerabis (Hierapolis) Köyü sınırlarındadır. Doğru cevap B'dir.

Borcunu öde­yemeyen kimseler ise, bu borçlarını özgürlükleri ile ödemek zorundaydılar. Bu durumda ya borçlu olan kişi ya da onun ailesine mensup olan bir baş­ka kişi rehin alınıyordu. Kültepe yazılı belgelerin­de bu rehin alma hususunu gösteren çok sayıda belge mevcuttur: İnsanların rehin alınmasının yanında, eşyaların da rehin alındığı görülmektedir. Anlaşılacağı üzere dönemin ticaret sistemi son derece gelişmişti.

Yazı, ilk olarak Mezopotamya’da icat edilmiştir. Sümerlerin MÖ dördüncü binyılın sonlarına doğru icat
ettiği yazı, önceleri resim özelliğine sahip iken biçimsel olarak değişerek, çivi ya da kama şeklini almıştır.

Anadolu Arkeolojisi dersinin “ Anadolu’nun İlk İmparatorluğu: Hititler” başlıklı 3. bölümünde konu ile ilgili şu bilgiler verilmektedir.

Hititler, dillerini yazıya geçirmek amacıyla, bir hece yazısı sistemi olan çivi yazısını kullanmışlardır. Çivi yazısı o dönemde, yani MÖ on yedinci yüzyılda bin seneye aşkın bir zamandır Mezopotamya’da kul­lanılmaktaydı. Anadolu, çivi yazısı ile ilk defa Assur Ticaret Kolonileri Çağı’nda (yak. MÖ 1950-1750), Assur’dan gelen tüccarlar sayesinde tanışmıştır. Ancak ilginçtir ki, Hititler kendilerinden evvel Anadolu’da kullanılan bu yazı üslubunu (biçemini) değil, Eski Assur Çivi Yazısı’ndan farklılıklar gösteren Eski Babil Çivi Yazısı üslubunu kabul etmişlerdir. Bu nedenle sorunun doğru cevabı “A” şıkkıdır.

Hitit Devleti’nin idare biçimi teokratik monarşi olarak tarif edilebilir. Kralların kendileri tanrı değilse de buyrukları tanrı buyruğu kadar baş eğdirici idi. Karşı gelmenin cezası ölümdü. Ayrıca kralın gücünü tanrılardan aldığı kabul edilirdi. Diğer yandan, ölümden sonra kralların tanrı olduğuna da inanılırdı. Fakat tanrılaşmış krallar için, düzenli kurbanlar yapılmasına karşın, bunların adları, diğer tanrılar gibi, örneğin antlaşma metinlerindeki yeminlerde anılmazdı; onlara tapınaklar da yapılmamıştır.

II. Şuppiluliuma, Kurunta zamanında doğal olarak Hitit topraklarına entegre olan ve anlaşıldığına göre Arnuvanda döneminde Hitit devletinden tekrar ayrılmak isteyen Tarhuntaşşa’ya karşı da harekete geçmiş ve burayı zapt etmişti. Bir yandan krallık tahtı için kopan kavgaların yarattığı iç kargaşa, bir yandan kuraklığın yarattığı açlık ve nihayet, bu önünde durulmaz göç dalgası sonucu devlet otoritesini yitirmiş olmalı ki, Hitit çivi
yazılı belgeleri MÖ 1200 tarihinde sustu.

Güneydoğu Anadolu’da ve kısmen Kuzey Suriye’de kurulmuş Geç Hitit Krallıkları/Beylikleri: Kargamış; Antakya ve Amuk Ovası dolaylarında Pattina (Unqi); Gaziantep ve güneyinde Sam’al; Kahramanmaraş ve dolaylarında Gurgum; Malatya ve çevresinde Melid; Adıyaman dolaylarında Kummuhu; Çukurova ve kuzeyinde Que ve Hilakku; Kayseri ve dolayları Tabal’dır. Geç Hitit Devletleri’nin yayılım alanını kabaca tanımlamak gerekirse: Tuz Gölü’nden Akdeniz’e kadar güney doğrultusunda çekilecek bir çizgi batı sınırını oluşturur. Kuzey sınırı ise, Tuz Gölü’nden Malatya’ya kadar doğu yönünde çizilecek bir çizgidir. Bölgenin doğu sınırı ise, Malatya’dan güneye, Kargamış’a çizilecek bir çizgi olarak belirlenebilir. Dolayısıyla bu devletle aynı dönemde yaşayan Assur İmparatorluğu, Frig Devleti, Urartu Devleti ve Lukka Devleti ile komşu olmuşlardır. Babil Devleti ile arasında ise Assur İmparatorluğu bulundan Geç Hitit Devletleri hiçbir zaman Babil Devleti ile komşu olmamıştır. Doğru cevap C'dir.