Güneydoğu Anadolu’da ve kısmen Kuzey Suriye’de kurulmuş Geç Hitit Krallıkları/Beylikleri: Kargamış; Antakya ve Amuk Ovası dolaylarında Pattina (Unqi); Gaziantep ve güneyinde Sam’al; Kahramanmaraş ve dolaylarında Gurgum; Malatya ve çevresinde Melid; Adıyaman dolaylarında Kummuhu; Çukurova ve kuzeyinde Que ve Hilakku; Kayseri ve dolayları Tabal’dır. Doğru yanıt C'dir.

Anadolu’da, Assurluların ticaret yaptığı çok sayıda kent bulunmaktaydı. Bu kentlerden büyük birer ticaret merkezi halinde olanlar, karum adını almaktaydı. Daha küçük ticaret kentlerine wabartum ismi verilmekteydi.

Ortostat
Geç Hitit kentlerinin anıtsal girişlerinde duvarların alt bölümlerine yerleştirilmiş, üzerinde çeşitli kabartmalar bulunan yassı taşlar.

Kuzey Suriye, Zagros Dağları ve Torosların sınırladığı “Bereketli Hilal” olarak adlandırılan bölgenin bir parçasıydı. Yıllık 300 milimetrenin üzerinde yağış alan bölge kuru tarım için elverişli geniş ovalara sahipti. Kıyı şeridindeki dağlar, özellikle Mısır ve Mezopotamya’da yoğun talep gören sedir, servi ve çam ağaçları açısından oldukça zengindi. Yüksek kesimlerde, hatta arazinin kuru tarıma elverişli olmayan kısımlarında üzüm ve zeytin yetiştirilmekte, şarap ve zeytin ticarette önemli rol oynamaktadır. Ayrıca bölge ahşap, maden işçiliği ve lüks tekstil üretimiyle de ileri düzeydedir. Suriye, doğudaki Mezopotamya, İran, Afganistan ve Hindistan’dan gelen malların deniz yoluyla batıya aktarılacağı son noktaydı. Ayrıca Anadolu’ya ulaşmak için de Suriye’den geçmek gerekiyordu.

Tabal bölgesel bir krallıktır. Sınırları, Kayseri, Niğ­de, Nevşehir ve Aksaray illerini kapsayacak şekilde, batıda Bor, doğuda ise Malatya’ya kadar uzanır. Aynı bölge Klasik Çağ’da Kapadokya olarak adlandırılmıştır. Tabal’ın, diğer Geç Hitit Devletlerine göre, Anadolu ta­rihi içerisinde önemli bir yeri vardır. Daha güneyde yer alan diğer devletler, bilindiği üzere Assur etkisindeydi. Assur kaynaklarında Tabal bölgesinde 24 Tabal kralın­dan bahsedilir. Söz konusu krallar, uzun süre direnmek­le birlikte Assur’a vergi ödemek zorunda kalmışlardır ve bu vesile ile Assur kaynaklarında adları geçmektedir.

a şıkkı

MÖ ikinci binyılın ilk yarısında Kültepe’de başlayan ve daha sonra Kızılırmak Havzası’ndaki başkentleri Hattuşa kurulan Hitit Devleti, sınırlarını özellikle güneydoğu yönünde genişleterek bir imparatorluğa dönüşmüştü. Yaklaşık beş asır kadar devam eden bu imparatorluk, MÖ 1200 yıllarında ayrıntıları bilinmeyen nedenlerden ötürü son bulmuştu. Yıkılış sürecinde Hititlerin kurduğu büyük kentler boşalmış, buradaki elit sınıf ve devlet görevlileri göç etmiştir. Devletin bütün kazanımları, mimari, sanat ve yazı yıkılışla birlikte son bulmuştur. Bundan sonra Hitit çivi yazısı bir daha kullanılmamıştır. Anadolu’da birkaç yüzyıl güçlü bir devlet kurulamamış, halk geleneksel yaşama dönmüştür. Hitit kral ailesinden gelen birçok sülalenin Anadolu’nun güneyine göç ettiği anlaşılmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Geç Hitit sanatı, Kuzey Suriye’de köklü bir geçmişi bulunan Hurri kültürü etkisinde gelişmiştir. Yeni Assur Krallığı’nın güçlenmesinden sonra kabartmalardaki saç ve sakal biçimleri ile bazı tanrı sembolleri Assur üslubunda yapılmaya başlamıştır. Arami nüfusunun yoğun olduğu kentlerde ise Sami özellikleri ağır basan, kıyafetlerde ve başlıklarda Arami özellikleri gösteren figürler yapılmıştır. Bu nedenle başlangıçta Hitit sanatının devamı niteliğinde olan Geç Hitit sanatı MÖ dokuzuncu yüzyıldan itibaren hem Anadolulu hem de Mezopotamyalı özellikleri bir arada barınmaya başlar. Doğru yanıt B'dir.

Urartu Krallığı’nın kuruluş süreci hakkında Yeni Assur yazılı belgeleri bilgi vermektedir. Doğu Anadolu’ya sefer yapan Assur kralı III. Şalmaneser (MÖ 858-824) krallığının üçüncü ve on beşinci yıllarına ait kayıtlarında Arzaşkun adlı kentte oturan Urartulu Aramu adlı biri ile savaştığından söz eder. Urartuların ilk kralı olarak kabul edilen Aramu ve onun kentinin yeri hakkında yeterli bilgi yoktur.

I. Hattuşili’nin ilk Hitit Büyük Kralı sayılmasının nedeni, onun Anadolu sınırları dışına taşan yayılımcı bir politika izlemesidir. 

Kadeş Antlaşması  Kadeş Savaşı’ndan sonraki gerginliği bitiren “ebedî barışın ve ebedî kardeşliğin” antlaşması ile Mısır ilişkilerini düzeltmiştir (MÖ 1270). Kadeş Antlaşması, Mısır ile Hitit ülkeleri arasında yapılan tarihteki ilk uluslararası barış antlaşmasıdır. Doğru cevap D'dir.

Karum ve wabartumların dışında çiviyazılı metinlerden kervanların durabilecekleri konaklama tesislerinin (bit wabrim) varlığı da bilinmektedir.

Tarihleri boyunca genişlemeci bir politika izleyen Hititler, düzenledikleri askeri seferler ile Kuzey Suriye’ye, Batı ve Güney Anadolu’ya kadar yayılmışlardır. MÖ on üçüncü yüzyılda Hitit Devleti altın çağını yaşamış, birçok ülkeyi kendine bağlamış, böylece hem siyasi hem de ekonomik açıdan güçlenmiştir. Doğru cevap C'dir.

Tabal bölgesel bir krallıktır. Sınırları, Kayseri, Niğde, Nevşehir ve Aksaray illerini kapsayacak şekilde, batıda Bor, doğuda ise Malatya’ya kadar uzanır. Aynı bölge Klasik Çağ’da Kapadokya olarak adlandırılmıştır.

“Eski Anadolu Tarihi” Kitabının “Hitit İmparatorluğu’nun Sonu: Geç Hititler” başlıklı 4. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

Pattin Krallığı, bugünkü Antakya ve Amuk Ovası’nı kapsar. İsmi yakın zamana kadar Hattin olarak okunduysa da, bugünkü belgeler doğru adının Pattin olduğunu ortaya koyar. Pattin Ülkesi’nin başken­ti, yazılı kaynaklarda Kunalua olarak geçer.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

III. Hattuşili Kadeş Savaşından dönerken Lavazantiya kentinde, bir rahibin kızı olan Puduhepa ile evlenmişti. Bu kraliçe Hitit tarihindeki en kişilikli kadın oldu; eşinin görevlerini paylaştı, kendi başına başka ülkelerin kralları ile mektuplaştı. III. Hattuşili iyi bir diplomat ve uluslararası politik dengeleri kullanmasını iyi bilen bir devlet adamıydı. Kadeş Savaşı’ndan sonraki gerginliği bitiren “ebedî barışın ve ebedî kardeşliğin” antlaşması ile Mısır ilişkilerini düzeltmiştir.