Murassa’ seci, fâsılalardaki sözcükler dışında bir önceki sözcüklerin de karşılıkları olan sözcükler ile secili ve aynı vezinde olmasına denir. Mutarraf seci ve mütevâzî seci yalnız nesirde kullanılan seci türleridir. Murassa’ seci ise hem nazımda hem de nesirde kullanılmıştır. Bu seci türü şiirde tarsî’ adını alır.

Asıl anlamı gizlenen ve karışık gösterilen şey olan muammâ, remiz ve îmâ yoluyla; yani, doğrudan değil dolaylı olarak işaret ile bir isme delâlet eden sözdür. Muammâda bir ismin gizlenmesinin edebî zevke ters düşmemesi ve zihnin o gizlenen ismi anlamasının mümkün olması gerekir. Muammâ genellikle şiirde olur. Düz yazıyla da muammâ söylemek mümkün olmakla birlikte yaygın değildir.

Mütevâzî seci: Fâsılalardaki sözcüklerde hem revî seslerinin hem de secii
meydana getiren sözcüklerin vezninin aynı olmasıdır. Osmanlı döneminde yazılmış birçok kitap mukaddimesinde geçen “hamd-i nâ-ma’dûd ve senâ-yı nâmahdûd ol Hazret’e sezâdur ki...” ibaresindeki “ma’dûd” ile “mahdûd”un revî sesleri yanında vezinlerinin de aynı olması mütevâzî seci meydana getirir.

Akis, bir mısra veya cümlenin yahut cümle içinde bir ibarenin sonunu başa, başını sona alarak yeni bir ibare ve tamlama meydana getirmektir. Diğer tekrara dayalı söz sanatlarından farkı, tekrarlananın bir kelime değil, bir ibare ya da kelime grubu olmasıdır.

Cinas, irsad, seci ve iştikak ses tekrarına dayalı olup akis kelime tekrarına dayalı söz sanatları arasında yer almaktadır.

Asıl anlamı gizlenen ve karışık gösterilen şey olan muammâ, remiz ve îmâ yoluyla; yani, doğrudan değil dolaylı olarak işaret ile bir isme delâlet eden sözdür.

Muammâ ile lügaz arasındaki başlıca farklar şunlardır:

i. Muammâda sadece “esmâü’l-hüsnâ (=Allah’ın isimleri)” ve insan ismi gizlenir. Lügaza ise bunların dışında her şey konu olabilir.

ii. Üslûpları farklıdır. Muammâda soru sorulmaz. Lügazlar ise “nedir ol kim...” gibi ifadelerle başlar. Diğer bir ifade ile muammâ âşıkane, hikemî, tasvirî ve benzeri nitelikte şiirler ile yazılır, bu tarz şiirler içine gizlenir. Muammânın başında bir isim yazılmamışsa çoğu zaman orada bir muammâ bulunduğunun farkına varmak mümkün değildir. Ama lügazda şiirin bir bilmece içerdiği açıktır.

iii. Muammalâra göre lügazlar daha uzun metinlerde bulunur.

iv. Muammâyı çözmek lügaza göre çok daha zordur. Çünkü muammâyı çözme derin bir dikkat, keskin bir zekânın yanı sıra üç dil ile ilgili bilgi, geniş ve derin bir kültür gerektirir. Lügazların çözümü ise çoğu zaman pratik zekâya bağlıdır.

Doğru cevap E’ dir.

İrsâd, secili ya da kafiyeli bir sözde seci ya da kafiyenin nasıl devam edeceğine sözün içinde kullanılan bir kelime ile işaret etmektir. Sözün sonunun nasıl geleceğine bu kelimenin çoğu zaman ses yapısı bazen de anlamı yol gösterir. Anlamın yol göstermesi hâlinde tekrar ögesi kaybolur ve sanat, söz merkezli olma özelliğini yitirir; hatta, böyle bir durumda irsâd, anlam sanatlarına dahil olur.

Seciinin tanımını kısaca yapmak gerekirse, nesirdeki kafiye olarak ifade edilebilir. Dolayısıyla işlevi nesirde ahenk yaratmaktır.

Arap alfabesinin bilinen sıralaması dışında sayısal değerleri esas alınarak yapılmış başka bir sıralaması daha vardır. Buna “ebced elifba”sı denir. Ebced, tarih söylemenin türleri arasında değildir.

Telmî’, bir şairin Türkçe şiirinin bazı mısralarını ya da mısraların bir kısmını Arapça veya Farsça olarak söylemesidir. Şiirde bulunan Arapça veya Farsça mısralar bir başka şaire ait olmamalıdır. Aksi taktirde yapılan işlem telmî’ değil tazmîn olur. Telmî’ şairin bir başka dili şiir söyleyebilecek derecede iyi bildiğinin ifadesi olabileceği gibi aynı zamanda şiire etkileyicilik kazandırma, söze muhatap olanın dikkatini çekme gibi işlevleri de vardır.

Asıl anlamı kumru, güvercin gibi kuşların aynı sesleri tekrarlayarak ötmeleri demek olan seci (<secc), nesirde fâsıla sonlarının aynı sesle bitmesidir. Beyitte ilk mısradaki “mu’attar” ve “mu’anber” kelimeleri ile bunların karşılıkları olan alt mısradaki “mukarrer” ve “mükerrer” kelimelerinin son harfleri ve vezinleri aynı olduğu için beyitte tarsî’ bulunduğunu söyleyebiliriz.

Mürekkeb cinas: Cinası meydana getiren sözlerin en az birinin iki tam sözcükten ya da iki ayrı sözcüğün birleşen hecelerinden meydana gelmesidir.

Îrâd-ı mesel, bir önermeyi desteklemek ya da ispat etmek için bir atasözünü ya da hikmetli bir sözü delil olarak kullanma sanatıdır.

Konunun belâgat kitaplarında ele alınan şekliyle girişi Kazvinî (öl. 739H.=1338-9M.)’nin “Telhis” adlı eseriyle olmuştur. Kazvinî’den önceki belagat bilginleri de her ne kadar eserlerinde bu konudan söz etmişlerse de serikat-i şi’riyyeyi bedî’in sınırları içine ilk kez Kazvinî almıştır. Kazvinî serikat-i şi’riyyeyi bedî’ ilmine mülhak (=ek) sayar; iktibâs, telmîh ve tazmîni de serikat-i şi’riyye konusu içinde, konuyla ilişkilendirerek ele alır.

Asıl anlamı bir şeyi bir şeyin içine koymak ve gizlemek olan tazmînin terim anlamı, bir şairin başka bir şaire ait şiirden bir mısraı, bir beyti ya da iki beyti kendi
şiirine almasıdır

Şiirde beytin, düz yazıda da bir cümlenin veya ibarenin sonunda yer alan sözcüğü kendisinden önce tekrarlamaktır. Asıl anlamı, “sonu başa çevirmek”tir.

Belâgate dahil edilen hünerler arasında muammâ, lügaz, telmî’, sihr-i helâl yer alırken; iktibas ile tazmin müşterek malzemeyi kullanmaya dayalı sanatlar arasında yer alır.

Asıl anlamı kumru, güvercin gibi kuşların aynı sesleri tekrarlayarak ötmeleri demek olan seci (

Yukarıdaki şıklarda “Telmih” ile ilgili olarak verilen özelliklerin hepsi doğrudur.