Genel Dilbilim 1 Ara 3. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Bir dilin konuşucuları ve dinleyicileri sözlü iletişim kurarken ses dizilimlerini birbirinden ayrıştırma ve anlamlı dizilimleri belirleme süreci içinde bulunurlar. Bu sürece dilbilimde ne ad verilir?
Çekimleme |
Anlama |
Kavrama |
İşlemleme |
Sözcük oluşturma |
Müzikal bir yapıtın notaları ayrıştırılmasına benzetilebilecek bu süreç dilbilimde İşlemleme olarak adlandırılır.
2.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde türetme görülmektedir?
buldozer |
kasımpatı |
karlı |
kanepe |
televizyon |
Denizci, denizcilik gibi türemiş sözcükler, daha basit yapılı deniz sözcüğünden farklı kavramlara işaret ederler. Biçimsel olarak deniz-ci ve deniz-ci-lik parçalarına ayrılırlar. Anlamsal olarak deniz ‘yer kabuğunun çukur bölümlerini kaplayan tuzlu su kütlesi’, -ci ‘AD ile uğraşan’ ve -lik ‘AD olma hali’ anlamlarını ifade eder. Bunlar gibi ekleme yoluyla yeni sözlükbirimler yapmaya türetme adı verilir. C şıkkında da bu tür bir işlem görünmektedir. Doğru cevap C'dir.
3.Soru
En küçük çiftte iki ses birbirinin yerine geçtiğinde anlamsal farklılığa yol açarsa, bu iki ses o dilde birer ... ve aralarındaki dağılım ...
Bu tanımın doğru olması için boşluklara hangi sözcükler yazılmalıdır?
sesbirimdir, karşıtsal dağılım |
sesbirimciktir, bütünleyici dağılım |
ses değişkesidir, serbest dağılım |
sesbirimdir, bütünleyici dağılım |
sesbirimciktir, karşıtsal dağılım |
Doğru tanım şöyle olmalıdır: En küçük çiftte iki ses birbirinin yerine geçtiğinde anlamsal farklılığa yol açarsa bu iki ses o dilde birer sesbirimdir ve aralarındaki dağılım karşıtsal dağılımdır.
4.Soru
Bir dili oluşturan yapısal birimlerin küçükten büyüğe doğru aşağıdaki seçenekelerin hangisinde verilmiştir?
biçimbirimler›sesler›sözcükler›öbekler›tümce |
biçimbirimler›sesler›öbekler›sözcükler›tümce |
sesler›biçimbirimler›öbekler›sözcükler›tümce |
sesler›biçimbirimler›sözcükler›öbekler›tümce |
sesler›sözcükler›biçimbirimler›öbekler›tümce |
Doğru sıralama D şıkkında verilmiştir.
5.Soru
Bardak sözcüğünün b-a-r-d-a-k seslerinden oluşması ve bıçak sözcüğünün b-ı-ç-a-k seslerinden oluşması aşağıdakilerden hangisi ile alakalıdır?
Dilin karmaşık olması |
Dilin doğal olması |
Dilin rastlantısal olması |
Dilin iletişimsel bir araç olması |
Dilin göreceli olması |
Bardak sözcüğünün b-a-r-d-a-k seslerinden oluşması ve bıçak sözcüğünün b-ı-ç-a-k seslerinden oluşması aşağıdakilerden dilin rastlantısal olması ile alakalıdır.
6.Soru
Bir dildeki sesbilimsel göstergeler ile onların sesbilgisel göstergeleri arasında ses düşmeleri, ses eklemeleri, ses değiştirmeleri gibi ses olaylarıyla farklılaşmaya yol açan süreçler aşağıdaki kavramlardan hangisi ile isimlendirilir?
Sesbilgisel süreç |
Söylem çözümlemesi |
Ortalama sözce uzunluğu hesaplama süreci |
Sesbilimsel süreç |
Bütünsel dağılım |
Bir dildeki sesbilimsel göstergeler ile onların sesbilgisel göstergeleri arasında ses düşmeleri, ses eklemeleri, ses değiştirmeleri gibi ses olaylarıyla farklılaşmaya yol açan süreçlere sesbilimsel süreç denir. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi çift dudaksıl ve genizsil bir ünsüzdür?
n |
p |
t |
k |
m |
[m] ünsüzü çiftdudak- sıl genizsil bir sestir.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi sözlükbirim için söylenemez?
Sözlükçede bilgi olarak listelenen girdileri temsil eden, dilde üretilmemiş, soyut zihin |
Biçimbilim çözümlemelerinde sözlükbirimler büyük harflerle gösterilir. |
Bir sözlükbirim kendisini oluşturan tüm sözcükbiçimleri içinde barındırır. |
Bir sözlükbirim, anadili konuşucusunun zihninde listelenmekte, |
Üretilmiş dilde ortaya çıkmaktadır. |
Bir SÖZLÜKBİRİM, anadili konuşucusunun zihninde listelenmekte, bir sözcükbiçim ise üretilmiş dilde ortaya çıkmaktadır.
9.Soru
I. Bir anadili konuşucunun içselleştirmiş olduğu bilgi onun dil yetisini oluşturur.
II. Dil yetisinden dolayı, anadili konuşucuları dillerinde üretilen tüm yapıları kullanabilirler.
III.Psikolojik baskı, stres, yorgunluk gibi durumlarda söylediklerimiz ağzımızdan anlaşılmaz bir biçimde çıkabilir.
IV. Bu durumu ortaya çıkaran nedenler ortadan kalktığı zaman, anadili konuşucusunun dil edimi sorunları yok olur.
Dil yetisi ve edimi ile ilgili yukarıdakilerden hangileri söylenebilir?
I ve II |
I ve III |
II ve III |
I, II ve III |
I, II, III ve IV |
Dilin yapısı hakkında yukarıda bahsettiğimiz bilgiler, anadili konuşucuları tarafından içselleştirilmektedir. Ancak içselleştirilmiş bu bilginin niteliği ile bilginin uygulanması arasında bir ayrım vardır. Bu ayrım dil yetisi ile dil edimi arasındaki ayrımdır. Bir anadili konuşucunun içselleştirmiş olduğu bilgi onun dil yetisini oluşturur. Anadili konuşucusunun içselleştirmiş olduğu bilgi, onun şimdiye kadar hiç duymadığı bir tümceyi anlamasını ve şimdiye kadar hiç söylemediği bir tümceyi söylemesini mümkün kılar. Dil yetisinden dolayı, anadili konuşucuları dillerinde üretilen tüm yapıları kullanabilirler ve onları duyduklarında anlayıp gereken yanıtı verebilirler. Ancak anadili konuşucuları dillerinin tüm yapılarını içselleştirmiş olmalarına karşın, bir iletişim ortamında dilbilgisel yapılar oluşturamadıkları anlar olur. Yorgunluk, uykusuzluk gibi fiziksel nedenler ya da sınav heyecanı, önemli bir iş görüşmesi yarattığı baskı gibi psikolojik nedenlerden dolayı, bazan tümce kurmakta, istediğimiz sözcükleri bulmakta zorluk çekeriz. Bu gibi durumlarda söylediklerimiz ağzımızdan anlaşılmaz bir biçimde çıkabilir. Ancak bu durumlar dil bilgimizin olmadığından kaynaklanmaz; sorunlar edimseldir. Bu durumu ortaya çıkaran nedenler ortadan kalktığı zaman, anadili konuşucusunun dil edimi sorunları yok olur, yapıları oluşturmada ya da sözcük bulmadaki sorunları sona erer.
Doğru cevap E'dir.
10.Soru
Örnek 1. Dünyada henüz yazıya geçmemiş birçok dil var. Yazılı biçimi olmamasına rağmen bu dillerde sözlü iletişim kurulabilir, günlük gereksinimler bu dil kullanılarak karşılanabilir.
Örnek 2. Azerbaycan'da farklı dönemlerde Latin alfabesine ya da Kiril alfabesine dayalı yazı sistemleri kullanılmıştır. Ancak Azericenin morfolojik yapısı değişmemiştir.
Örnek 3. Çocuklar henüz yazmayı öğrenmemişken akıcı ve doğru konuşmaya başlar.
Bu örnekler yazı ve dil arasındaki ilişki hakkında bize ne söyler?
Yazı, birbirinden uzakta yaşayan kişiler ve toplumlar arasında haberleşmeyi sağlamaya yarayan bir araçtır. |
Yazı, sesten daha kalıcıdır. Yazılı bilgiler daha iyi korunur ve bilginin kuşaktan kuşağa aktarılmasını ve birikmesini sağlar. |
Farklı yazı sistemlerindeki semboller (harfler) bir sesi ya da bir kavramı temsil eder. |
Yazı, dille kıyasla ikincildir. Bir diğer deyişle yazı olmasa da dil varlığını sürdürür. |
Diller arasında farklılıklar olduğu gibi alfabeler arasında da farklılıklar vardır. |
Soruda verilen bütün örnekler aynı gerçeğe işaret eder: Dil, konuşma dili önce gelişir, yazı ise ikincil olarak onu takip eder. Yazılı belgeler hiç kuşkusuz bilginin birikiminde ve aktarımında kritik önem taşır ancak yazı olmasa da insanlar birbiriyle konuşarak iletişim kurabilecektir.
11.Soru
Bir dilde kurulabilecek tümce sayısı sonsuzdur. Bir insan bildiği bir dilde daha önce hiç kurmadığı tümceleri kurabilir ve daha önce duymadığı ifadeleri anlayabilir.
Burada dilin hangi özelliğinden söz edilmiştir?
Dil yaratıcıdır. |
Tümceler özyineleyicidir. |
Dil bir kurallar dizgesidir. |
Dil bir göstergeler dizgesidir. |
Dil sürekli değişim içindedir. |
Dilin bu özelliğine dilin yaratıcılığı denilmektedir. Aynı/yakın anlamı birçok farklı tümceyle ifade edebiliriz; bazı durumlarda sözcük bazındaki ince anlamsal farklar tümcenin anlamını bütünüyle değiştirebilir, söz oyununa, kinayeye, imalı konuşmaya dönüşebilir.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi sözcük tanımada kullanılan bir ölçüt değildir?
Anlamsal ölçüt |
Sesbilimsel ölçüt |
Yerine koyma |
Karşıtsal ilişki |
Sözlükbirim |
Sözlükbirimler, sözlükçede bilgi olarak listelenen girdileri temsil eden, dilde üretilmemiş, soyut zihin sözcükleridir. Sözcük tanımada kullanılan bir ölçüt değildir
13.Soru
Bir dili başka bir dil taşıyıcısına öğretme amacı güden dilbilgisi türü hangisidir?
Kuralcı dilbilgisi |
Betimlemeli dilbilgisi |
Açıklayıcı dilbilgisi |
Öğretici dilbilgisi |
Sistemli dilbilgisi |
Bir dili başka dil konuşurlarına öğretmek amacı ile yazılmış olan dilbilgileri olan öğretici dilbilgisi kitapları, ‘dilbilgisi’ terimini genel dilbilimde kullanılan anlamdan farklı bir biçimde kullanır. O¨ğretici dilbilgileri, dili yetişkin olarak öğrenmek isteyenlere bilinçli olarak öğretmeyi amaçlamaktadır.
14.Soru
Dilin nedensizlik temelinde barındırdığı ögeleri listeleyen soyut sisteme ne ad verilmektedir?
Sözlük |
Sözlükçe |
Sözlükbirim |
Söz |
Söz birim |
Sözlükçe, dilin nedensizlik temelinde barındırdığı ögeleri listeleyen soyut bir sistemdir. Girdileri, her maddeye ilişkin ses, anlam ve ulam bilgisini içerir.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi anadili konuşucularının bazen fiziksel ya da psikolojik nedenlerden dolayı konuşurken hata yapmalarıyla ilişkilidir?
Dil edinimi |
Dil evrenselleri |
Bilişsel sözlük |
Dil edimi |
Dil yetisi |
Anadili konuşucuları dillerinin tüm yapılarını içselleştirmiş olmalarına karşın, bir iletişim
ortamında dilbilgisel yapılar oluşturamadıkları anlar olur. Yorgunluk, uykusuzluk gibi fiziksel nedenler ya da sınav heyecanı, önemli bir iş görüşmesinin yarattığı baskı gibi psikolojik nedenlerden dolayı, bazen tümce kurmakta, istediğimiz sözcükleri bulmakta zorluk çekeriz. Bu gibi durumlarda söylediklerimiz ağzımızdan anlaşılmaz bir biçimde
çıkabilir. Ancak bu durumlar dil bilgimizin olmadığından kaynaklanmaz; sorunlar edimseldir. Bu durumu ortaya çıkaran nedenler ortadan kalktığı zaman, anadili konuşucusunun dil edimi sorunları yok olur, yapıları oluşturmada ya da sözcük bulmadaki sorunları sona erer. Doğru cevap D'dir.
16.Soru
Aşağıda verilmiş olan sözcük gruplarından hangisi en küçük çiftleri barındırmaz?
Pile - File |
Kır - Kıt |
Pala - Lapa |
Malt - Salt |
Cem - Dem |
Birbirleri arasında anlam farkı yalnızca bir ses tarafından oluşturulan sözcüklere en küçük çiftler denir. Pala ve Lapa sözcükleri arasında birden fazla ses farkı olduğu için en küçük çift olarak değerlendirilemez. Doğru cevap C'dir.
17.Soru
Aşağıdaki İngilizce sözcüklerden hangisinin çoğulu biçimbilimsel koşullandırılmış biçimbirimciğe sahiptir?
Horse |
Zebra |
Eagle |
Elephant |
Mouse |
Mouse kelimesi düzensiz bir isim olduğu için çoğul yapılırken genel kurala aykırı bir şekilde değişmektedir. Doğru cevap E'dir.
18.Soru
Türkçedeki arka yarı-kapalı yuvarlak ünlü aşağıdakilerden hangisidir?
i |
y |
e |
a |
o |
Türkçenin ünlü sesbirimleri şunlardır.
/i/ ön kapalı düz ünlü: iz, iplik, ince v.b.
/y/ ön kapalı yuvarlak ünlü: ünlü, üst, üsküdar v.b.
/e/ ön yarı-kapalı düz ünlü: emek, eş, enişte v.b.
/œ/ön yarı-kapalı yuvarlak ünlü:ön, öksüz, ölüm v.b.
/u/ arka kapalı yuvarlak ünlü: uzun, us, un v.b.
/o/ arka yarı-kapalı yuvarlak ünlü: odun, on, onlar v.b.
/a/ arka açık düz ünlü: arka, ancak, ana v.b.
/µ/ arka kapalı düz ünlü: ıslık, ırak, ılık v.b. Doğru cevap 'E' seçeneğidir.
19.Soru
Süreklilik özelliği bakımından farklı olan ses hangisidir?
/ʃ/ |
/ʒ/ |
/tʃ/ |
/f/ |
/a/ |
Patlamalılar /p, t, k, b, d, g/ ve patlamalı-sürtünmeliler /tʃ, dʒ/ oluşturulmaları sırasında hava akımının tamamıyla engellenmesinden dolayı süreksizler altsınıfını oluştururlar. Patlamalı ve patlamalı-sürtünmeliler dışında diğer ünsüzler ve tüm ünlüler, engel derecesinin daha düşük olmasına bağlı olarak, havanın ağız boşluğundan sürekli olarak dışarı çıkması ile oluşturulmaktadır. Bu açıdan patlamalı ve patlamalı-sürtünmeliler dışında tüm sesler sürekliler alt sınıfını oluşturur. Doğru yanıt C şıkkıdır.
20.Soru
Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde dili oluşturan yapısal birimler ve bunların düzeyleri doğru sıralanmıştır?
Tümce–öbekler-biçimbirimler-sözcükler-sesler |
Tümce-biçimbirimler-öbekler-sesler-sözcükler |
Sesler-biçimbirimler-öbekler-sözcükler-tümce |
Biçimbirimler-öbekler-sözcükler-sesler-tümce |
Sesler-Biçimbirimler-sözcükler-öbekler-tümce |
Dili oluşturan yapısal birimleri ve bunların düzeylerini şöyle gösterebiliriz;
Tümce- öbekler- sözcükler- biçimbirimler-sesler (Şekil 1.2)
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ