Genel Dilbilim 1 Ara 5. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
I. Yazı sistemlerinde görülen bu tutarsızlıkları gidermek
II. Bütün dillerde çıkarılan sesleri yazabilmek
III. ‘Bir ses bir sembol’ ilkesini gerçekleştirmek
IV. Ayrı bir dil oluşturmak
Yukarıdakilerden hangileri Uluslararası Ses Bilgisi Alfabesi'nin (International Phonetic Alphabet, IPA) amaçları arasında sayılabilir?
I ve II |
II ve III |
I, II ve III |
II, III ve IV |
I, II, III ve IV |
Yazı sistemlerinde görülen bu tutarsızlıkları gidermek, bütün dillerde çıkarılan sesleri yazabilmek ve ‘bir ses bir sembol’ ilkesini gerçekleştirmek için dilbilimde Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi (International Phonetic Alphabet, IPA) denilen özel bir alfabe geliştirilmiştir. Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi her bir sesi ayrı bir sembolle göstermekte ve bu sembollerin her biri yalnızca bir sesi temsil etmektedir. Örneğin, İngilizcede this, the, these sözcüklerinde baştaki tek bir sesin yazıda th harfleri ile gösterilmesine karşın Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi’nde bu ses [?] sembolü ile gösterilir.
Doğru yanıt C'dir.
2.Soru
I. ağrı II. ordu III. seven IV. kalın V. sirkeci Bu seçeneklerin hangilerinde vurgunun geldiği sesleme göre sözcüğün anlamında değişiklik olur?
I ve II |
I, II ve III |
I, II ve IV |
I, II, III ve V |
I, II, IV ve V |
Türkçede vurgu sözcük düzeyinde sesbirimseldir; aynı sesbirimleri içeren sözcükler arasında anlam farkı belirtir. Vurgu farkının anlam farkı yarattığı durumlar i. aynı sesbirimleri içeren cins adları ve yer adları, ii. aynı sesbirimleri içeren köksözcükler ve vurgusuz sonekler ile oluşturulmuş sözcüklerdir. Buna göre ağrı, ordu ve sirkeci sözcükleri vurgunun yerine göre cins ad veya yer adı olabilmektedir. Kalın sözcüğü de vurgunun yerine göre bir kök sözcük veya sonek almış bir sözcük olabilmektedir. Bilen sözcüğünde vurguya göre anlam değişikliği olmamaktadır. Doğru cevap E'dir.
3.Soru
Çocukların dil edinim süreçleri ‘________________’ tarafından araştırılmaktadır. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yeri aşağıdakilerden hangisi doğru şekilde tamamlar?
Toplumbilimciler |
Ruhdilbilimciler |
Metin dilbilimciler |
Uygulamalı dilbilimciler |
Kültürdilbilimciler |
Çocukların dil edinim süreçleri ruh dilbilimciler tarafından araştırılmaktadır. Ruh dilbilimciler aynı zamanda, dil bozuklukları üzerine çalışmakta ve afazi, disleksi gibi çeşitli dil bozuklukları sergileyen konuşucuların dil özelliklerinin niteliğini araştırmaktadırlar.
4.Soru
Aynı sözlükbirimin farklı biçimlerini ortaya çıkaran bu süreçler hangi başlık altında incelenir?
Sözlükbirim |
Çekimsel biçimbilim |
Soyutlama |
Nedensellik |
Türetme |
Aynı sözlükbirimin farklı biçimlerini ortaya çıkaran bu süreçler çekimsel biçimbilim adı altında incelenir. Biçimbilim incelemelerinde temel ölçütün sözcük takımları arasındaki yapısal farkları açıklamak olduğu düşünülürse Tablo 4.6’da takım oluşturan sözcükler olarak deniz ve denizler çifti ele alınabilir.
5.Soru
Sözcüklerin söyleyiş özellikleri dikkate alınarak yapılan saptamalarda kullanılan sözcük tanıma ölçütü aşağıdakilerden hangisidir?
İşlemleme |
Anlamsal ölçüt |
Sesbilimsel ölçüt |
Yerine koyma |
Karşıtsal ilişki |
Sesbilimsel ölçüt, konuşucuların sözcüklerin söyleyiş özelliklerini dikkate alarak yaptıkları saptamalarda kullanılır. Bu yöntem, konuşmada sözcüklerin olası duraklamalarla ayrılabileceği savıyla koşuttur. Buna göre, ses zincirleri içindeki duraklama noktaları sözcük sınırlarını belirleyen ayırıcılardır. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.
6.Soru
Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
Söyleyişte belirli ezgi ve vurgu yapılarıyla oluşan sesletimsel özelliklere bürünsel özellikler denir. |
Vurgu, sözcük ve sözdizimsel yapılarda sözcük, öbek ve tümce vurgusu olarak üç düzeyde incelenir. |
Bileşik sözcük ve tamlama yapılarında birincil [´] vurgu düzeyi bulunmaktadır. |
Cins adlarında birincil vurgu ikinci seslemdedir. |
Yer adlarında birincil vurgu ilk seslemdedir. |
Bileşik sözcük ve tamlama yapılarında üçüncül [´] vurgu düzeyi bulunmaktadır. İkinci seslemleri vurgulu olan kará ve tahtá sözcüklerinden bileştirme yoluyla karátahta sözcüğü türetildiğinde, bileşik sözcüğün ikinci öğesi olan tahtà sözcüğünün vurgu düzeni değişmekte, ikinci seslemi zayıf vurgu ile söylenmektedir
7.Soru
I. Önünden ya da arkasından gelen sesin niteliği. II. Sesin ötümlü veya ötümsüz oluşu. III. Önünden ya da arkasından gelen sesin özelliği. IV. Sesin sözcük içindeki yeri. Yukarıdaki yargılardan hangisi ya da hangileri dillerde sesbirimciklerin dağılımını belirleyen koşullar arasındadır ?
Yalnızca I |
I ve II |
Yalnızca II |
I, III ve IV |
II ve IV |
Dillerde sesbirimciklerin dağılımını belirleyen koşullar, sesin sözcük içindeki yeri (sözcük başın- da, ortasında, sonunda), önünden ya da arkasından gelen sesin niteliği (ünlü ya da ünsüz olması) ya da bu sesin özelliği (Japoncadaki [i] sesi gibi) olabilir.
8.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde ünlü yükselmesi vardır?
kibriti |
kalemin |
koşacak |
gurup |
diyor |
Türkçede gelecek zaman eki olan -(y)AcAk soneki bir eyleme eklendiğinde, sonekteki /y/ sesi kendinden önce gelen açık ünlüyü kapalı ünlüye dönüştürür. Buna ünlü yükselmesi denilir.
9.Soru
Aşağıdaki kelimelerin hangisinde ötümlü damaksıl kayıcı ses vardır?
tay |
zil |
can |
göl |
denk |
[j] ötümlü damaksıl kayıcı bir sestir. Doğru cevap A'dır.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi algılanan bir iletinin içeriğini
anlayabilmek ve dinleyiciler tarafından anlaşılabilen bir iletiyi oluşturabilmektir?
Dil bilmek |
Dil edinmek |
Dili çözümlemek |
Dili konuşabilmek |
Dile maruz kalmak |
Dil bilmek algılanan bir iletinin içeriğini
anlayabilmek ve dinleyiciler tarafından anlaşılabilen bir iletiyi oluşturabilmektir.
11.Soru
Söyleyişte belirli ezgi ve vurgu yapılarıyla oluşan sesletimsel özelliklere ne ad verilir ?
Söyleyişte belirli ezgi ve vurgu yapılarıyla oluşan sesletimsel özelliklere ne ad verilir ?
Öngörülebilir özellikler |
Ayırıcı O¨zellikler |
Parçalar üstü sesbilimsel özellikler |
Bürünsel özellikler |
Sesbirimsel özellikler |
Diller bürünsel özellikler olan vurgu ve ezgi değişimlerini sözcüklerin ve yapıların arasında anlam farkı yapmakta kullanmaktadır. Söyleyişte belirli ezgi ve vurgu yapılarıyla oluşan sesletimsel özelliklere bürünsel özellikler denir.
12.Soru
Bir yaşını dolduran çocukların doğal süreç içerisinde konuşmayı öğrenmeye başlaması aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?
Dil yazıya dayalı bir olgudur. |
Dil sadece formal eğitim ile edinilebilir. |
Konuşma becerisi yalnızca üstün zekalı bireylerde görülür. |
Yazı ve işaretleme olmadan dilin kullanılması olanaksızdır. |
Dil sese ve konuşmaya dayalı bir olgudur. |
Ancak dünyada hangi dil ortamına doğarlarsa doğsunlar, çocuklar duyma duyularında bir sorun yoksa ya da çok ileri düzeyde zeka gelişimi sorunları yoksa, bir yaşından itibaren konuşmaya başlarlar. Başka bir deyişle, çocuklar yazmayı öğ- renmeden çok önce anadillerini konuşabilmektedirler. Bu da göstermektedir ki dil aslında konuş- maya dayalıdır. Ve konuşma tabii sese dayalıdır. Doğru cevap E'dir.
13.Soru
Dilin nedensizlik temelinde barındırdığı ögeleri listeleyen, girdileri, her maddeye ilişkin ses, anlam ve ulam bilgisini içeren soyut sistem aşağıdakilerden hangisidir?
Sözlükçe |
Sözlükbirim |
Sözcükbiçim |
Biçimbilim |
Sözlüksel Biçimbilim |
Sözlükçe, dilin nedensizlik temelinde
barındırdığı ögeleri listeleyen soyut bir sitemdir.
Girdileri, her maddeye ilişkin ses,
anlam ve ulam bilgisini içerir.
14.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi sesbilimsel bir süreçten geçmiştir?
Pembe |
Şimdi |
Onbir |
Bezsiz |
Penbe |
Sözcüklerin söylenişinde sesbilimsel süreçler bazı ses değişikliklerine yol açar. Bu değişiklikler sözcüğün sesbilimsel yapısı üzerinde (i) ses, ve bazı durumlarda seslem düşmeleri, (ii) ses, ve bazı durumlarda seslem eklemeleri, (iii) ses benzeşmeleri, (iv) özellik değiştirmeleri ve (iv) seslerin sözcük yapısı içinde yer değiştirmesi gibi etkiler yaratır. Bunlardan ses benzeşmelerine örnek olarak Türkçede genizsil benzeşmesinden söz edilebilir. Buna göre, Türkçe köklerde çoğunlukla genizsil sesler arkalarından gelen patlamalı sesler ile eş çıkışlıdır. Penbe sözcüğünde genizsil, dişsil /n/ arkasından gelen patlamalı, çiftdudaksıl /b/ sesinin çiftdudaksıl özelliğini alarak genizsil, çiftdudaksıl /m/ sesine dönüşür ve Böylece, sözcük pembe olarak sesletilir. Doğru cevap A' dır.
15.Soru
Dilin dilbilgisi bileşenlerinden olan anlambilimin işlevi aşağıdakilerden hangisidir?
Ses olaylarını açıklama |
Sözcüklerin yapısını inceleme |
Harflerin okunuş ve yazılış biçimlerini belirleme |
Dilin anlam yapısını irdeleme |
Dilin tümce yapısını şekillendirme |
Bir dilin dilbilgisi dört ana bileşenden oluşur: sesbilim, biçimbilim, sözdizim, anlambilim. Sesbilim, o dilde bulunan ses birimlerinin niteliği, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir; biçimbilim sözcüklerin yapısı, en küçük anlam birimleri olan biçimbirimlerin özel- likleri, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir; sözdizim tümce yapısını belirleyen birim ve bunların dağılımını ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir; anlambilim dilin anlam yapısını inceler.
16.Soru
''Sonunda buldum aradığımı.'' Tümcesindeki kullanıma karşı gelen dilbilgisi türü aşağıdakilerden hangisi olabilir?
Öğretici dilbilgisi |
Kuralcı dilbilgisi |
Yapısal dilbilgisi |
Betimleyici dilbilgisi |
Bilişsel dilbilgisi |
Kuralcı dilbilgisine göre devrik cümle kullanmak ‘güzel’ Türkçe değildir. Bu nedenle, yukarıdaki tümcedeki kullanıma kuralcı dilbilgisi karşı çıkmaktadır.
17.Soru
Dil edinimini dil öğreniminden ayıran başlıca fark, hangi seçenekte verilmiştir?
Anadil örgün eğitim sistemi içinde öğretilmez. |
Anadilin edinilmesi doğal ve bilinçsiz olarak devam eden bir süreçtir. |
Bir çocuk, dili yalnızca üç yaşına kadar öğrenebilir. |
Anadil, anne-babanın düzenli ve amaçlı alıştırmalar sonucunda çocuk tarafından edinilir. |
Anadil; dilin zorluk derecesine bağlı olarak daha hızlı ya da yavaş edinilir. |
Anadil edinimi, doğduğumuz andan itibaren devam eden ve öncelikle aile üzerinden gerçekleşen bir toplumsallaşma sürecinin sonucudur. Bu süreç doğal olarak yaşanır, olağan koşullarda bir çocuk anadilini üç yaşına kadar bilincine varmadan edinir ve konuşmaya başlar.
18.Soru
/p/ sesbirimi ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi söylenemez ?
/p/ sesbirimi ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi söylenemez ?
/p/ sesbiriminin hem soluklu hem de soluksuz sesbirimciği mevcuttur. |
/p/ sesbirimi ötümsüz artdudaksıl patlamalı bir sesbirimdir. |
Soluklu[p] ve soluksuz [ph] Türkçede bütünleyici dağılım içindedir. |
soluksuz [ph] ve soluklu[p] sesleri sözcük sonunda serbest dağılım içindedir. |
Soluksuz [p] sesi arkasından bir ünsüz geldiği zaman oluşturulmaktadır. |
- Türkçede /p/ sesi sözcük sonunda ise soluksuz sesbirimcik [p] ya da soluklu sesbirimcik [ph] olarak oluşturulur: [p] ve [ph] Türkçede bütünleyici dağılım içindedir.
- [p] ve [ph] sesleri [p] sesbiriminin sesbirimcikleridir.
-
Soluklu [ph] ve Soluksuz [p] sesleri Türkçede sözcük sonunda serbest dağılım içindedir.
Soluklu [ph] sözcük ve hece başlarında, soluksuz [p] sesi ise arkasından bir ünsüz geldiği zaman oluşturulmaktadır.
/p/ sesbirimi ötümsüz çiftdudaksıl patlamalı veya dudaksız patlamalı bir sesbirimdir.
19.Soru
Birleştirme yoluyla oluşturulmuş (bileşik) sözcük hangi seçenekte verilmiştir?
Kitapçılık |
Kitapsız |
Kitaplık |
Kitabevi |
Kitapçı |
Kitabevi dışındaki sözcükler türetme yoluyla oluşturulmuştur.
20.Soru
Aşağıda verilmiş olan yaş aralıklarının hangisinde çocuklar etraflarında konuşulan dili içselleştirmiş olurlar?
1-2 |
2-3 |
3-4 |
4-5 |
5-6 |
3-4 yaşına gelmiş olan bir çocuk, yetişkinlerin yaptığı bir çok şeyi yapamazken, etrafında konuşulan dilin temel yapılarını içselleştirmiş olup anadilinde söylenileni rahatça anlayıp kendisi de o dilde etrafındaki yetişkinlerle iletişim kura- bilmektedir. Doğru cevap C'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ