Genel Dilbilim 1 Final 13. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Chomsky'ye göre dile özgü ve doğuştan gelen aynı zamanda Evrensel Dilbilgisi kurallarıyla etkileşerek dil edinimini tetiklediğini öne sürdüğü kavram aşağıdakilerden hangisidir?
Chomsky'ye göre dile özgü ve doğuştan gelen aynı zamanda Evrensel Dilbilgisi kurallarıyla etkileşerek dil edinimini tetiklediğini öne sürdüğü kavram aşağıdakilerden hangisidir?
Edim |
Edinç |
Evrensel dilbilgisi |
Dil edinim düzeneği |
Dil edinim modülü |
Chomsky’ye göre dile özgü ve doğuştan gelen varsayımsal dil edinimi yetisidir. Bu düzenek, Evrensel Dilbilgisi kurallarıyla etkileşerek dile maruz kaldığımızda dil edinimini tetikler. Doğru cevap D'dir.
2.Soru
Sınavda "'Tıkama kuralı'na örnek veriniz" diyen bir soruya öğrenci aşağıdakilerden hangisini örnek olarak verirse hataya düşer?
Çalıcı |
Yaşsız |
Hızsız |
Koşucu |
Güzelsiz |
Eklemeli türetmenin ilginç bir boyutu, olası her sözcüğün gerçek dilde türetilmediğidir. Bu durum tıkama kuralının varlığıyla açıklanır. Bu kural, karmaşık bir sözcüğün üretimini dilde aynı anlamı karşılayan başka bir sözcüğün var olduğu durumlarda engeller. Dolayısıyla Türkçede kurallı oldukları halde çalıcı, yaşsız, hızsız, güzelsiz gibi sözcükler türetilmez çünkü bu anlamları karşılayan hırsız, genç, yavaş ve çirkin sözcükleri zaten kullanımdadır. Dolayısıyla cevap D'dir.
3.Soru
"Bina, bir an önce boşaltılmalı!" cümlesinde fiile eklenen -malı ekinin işlevi nedir?
Olasılık |
Gereklilik |
Bilgisellik |
Aktarım |
Kanıtlanabilirlik |
Kip konuşucunun eylemin gerçekliği ya da gerçekleştirilmesine ilişkin düşünce ve tutumunu yansıtan bir dilbilgisel ulamdır. Cümlede fiile eklenen - malı eki de, bu bağlamda gereklilik kipidir. Doğru cevap B'dir.
4.Soru
I. Yargılayıcı dil kurallarını değil; dili kullanıldığı durumuyla incelemeyi hedefleyen yaklaşımdır.
II. insanların anadili bilgisi ve kullanımında ortaya çıkan bilişsel süreçleri modellemek ve açıklamaktır.
III. Kurallı ve kuralsız yapı ayrımı vardır.
Betimleyici dibilgisi ile ilgili yukarıdakilerden hangisi doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I ve II |
I ve III |
Üretici Dilbilgisi, konuşucunun anadiline ilişkin bilgisini ve dil kullanımını insan bilişinin bir yansıması olarak görür. Dolayısıyla Üretici Dilbilgisi kuramında en üst düzeydeki hedef insanların anadili bilgisi ve kullanımında ortaya çıkan bilişsel süreçleri modellemek ve açıklamaktır. Doğru seçenek E' dir.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ödünçleme ile Türkçeye girmiş bir sözcük değildir?
Naylon |
Askı |
Radyo |
Vitamin |
|
Diller arasında kopyalama biçiminde gerçekleşen alıntılama süreci, dilbilimde ödünçleme olarak adlandırılmaktadır. Askı, ödünçleme ile dilimize girmemiş türetilerek oluşturulmuş bir sözcüktür. Doğru cevap B'dir.
6.Soru
Dillerde sesler, sesbilimsel gösterimlerindeki özelliklerini değiştirerek değişik özellikler edinebilir. Bu özellik değiştirme, sesin sözcük içinde bulunduğu konuma bağlı olarak belirlenebilir. Bu bilgiye göre aşağıdaki durumlardan hangileri özellik değişmesi kuralına örnektir?
Genizsil benzeşmesi-ötümsüzleşme |
Açık ünlü uyumu-kapalı ünlü uyumu |
Soluklanma-ünlü yükselmesi |
Ünlü düşmesi-ünsüz düşmesi |
Genizsil benzeşmesi-ünlü yükselmesi |
Türkçe'de çeşitli sesbilimsel süreçler mevcuttur. Bunlar ses benzeşmeleri, ses düşmeleri, özellik değişmesi ve seslerin yer değişimidir. Özellik değişmesi, sesbilimsel sürecinin içinde soluklanma ve ünlü yükselmesi durumlarını kapsar. Soluklanmada, soluksuz ötümsüz patlamalı sesler sözcük başındayken özellik değiştirerek soluklu olurlar, ünlü yükselmesinde ise değişim ünlülerde görülür. Gelecek zaman eki -(y)AcAk soneki bir eyleme geldiğinde sonekteki /y/ sesi kendinden önce gelen açık ünlüyü kapalı ünlüye dönüştürür. Doğru cevap C'dir.
7.Soru
Aşağıda verilen dillerden hangisinde canlı varlıkların adları eril-dişil, cansız nesnelerin adları ise yansız olarak sınıflandırılmamaktadır?
Almanca |
Rusça |
Fransızca |
Farsça |
Arapça |
İran dili olan farsça hariç, diğer dillerde varlıkları sınıflandırırken cins ayrımı yapılmaktadır.
8.Soru
Akustik ses bilgisi aşağıdakilerden hangisi ile ilgilenmez?
Ses dalgalarının frekansı |
Sesin formantları |
Sesin fiziksel özellikleri |
İletinin beyin tarafından algılanması |
Sesin hızı |
Akustik sesbilgisi, ses dalgalarının frekansı, formantları ve hızı gibi fiziksel özeliklerini inceler.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi eklemeli türetme yoluyla eylemden türetilen bir sözcüktür?
Büyükçe |
Ovala |
Güzelce |
Yolluk |
Terlik |
Eklemeli türetme, basit sözcüklere türetim ekleri ilave edilerek karmaşık sözcükler oluşturma sürecidir. Türetim ekleriyle tabanları arasındaki anlamsal bağ türetim, biçimbilimsel bağ ise ekleme olarak adlandırılır. Ov-ala : Ovmak kelimesi eylemdir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi altbiçimliğe neden olan süreçlerden değildir?
Sesbilimsel koşullanma |
Dilbilgisel koşullanma |
Biçimbilimsel koşullanma |
Sözcüksel koşullanma |
Cümlesel koşullanma |
Cümlesel koşullanma diye bir kavram olmadığı için doğru cevap E'dir.
11.Soru
"İleride" kökünün sesbilgisel karşılığının [ilerde] olması hangi sesbilimsel sürece örnek teşkil etmektedir?
Ünlü uyuşması |
Ünlü düşmesi |
Kapalı ünlü uyumu |
Açık ünlü uyumu |
Ünlü yükselmesi |
Kökün son sesi kapalı düz ünlü olan yer belirteçlerine {-DA}/{-DAn} durum ekleri ya da iyelik eki {-sI} gibi ünsüz ile başlayan bir ek eklendiğinde, kökün son ünlüsü düşürülmekte ve sözcük üç seslemli olarak söylenmektedir. Buna ünlü düşmesi denir. Örnekte de [i] sesi düşmüştür. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi dilbilimin özelliklerinden biri değildir.?
Dilbilimin inceleme alanı insandır. |
Dilbilim insan dili denilen olgunun her yönünü inceleyen bir bilim dalıdır. |
Dilin niteliğini inceleyen ve dil ile ilgili olguları açıklığa kavuşturmayı amaçlayan bir bilim dalıdır. |
Dilbilim dilleri değişik açılardan inceleyen bilim dalıdır. |
Dilbilim dilin niteliğini inceleyen ve dil ile ilgili olguları açıklığa kavuşturmaya amaçlayan bir bilim dalıdır. |
Dilbilim dilleri değişik açılardan inceleyen bilim dalıdır. Bir bilim dalını diğer alanlardan ayıran özellik, o alanda yapılan çalışmaların bir yöntem çerçevesinde yürütülmesidir. Dilbilimin inceleme alanı dildir. Dilbilim insan dili denilen olgunun özelliklerini araştırır ve onun niteliğini ortaya çıkarmayı amaçlar. Dilbilim insan dili denilen olgunun her yönünü inceleyen bir bilim dalıdır.
13.Soru
Aşağıda verilen adıl çekim ile örnek eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
Durum: beni |
Sayı: onlar |
Cins: kendileri |
Durum: senden |
Uyum: kendi |
Kendileri kelimesi, dönüşlülük adılıdır ve bir uyum örneğidir. Doğru cevap C'dir.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi üretici dilbilgisinin yanıtlamayı hedeflediği sorulardan biri olabilir?
Bir anadildeki harflerin hangileri ünlü hangileri ünsüzdür? |
Bir anadildeki sözcüklerin hangileri eşanlamlıdır? |
Bir anadildeki deyimlerin anlamsal açıdan incelenmesinin nasıl olması gerekmektedir? |
Bir anadildeki varlıkların cins ayrımlarının nasıl yapılmaktadır? |
Bir anadilin insanlar tarafından hangi süreçlerden geçerek öğrenmektedirler? |
Üretici dilbilgisinin yanıtlamayı hedeflediği sorular şunlardır: İnsanlar anadillerini nasıl öğrenirler? Anadilleri hakkındaki soyut bilgilerinin yani edinçlerinin kapsamı ve sınırlılıkları nedir? Bu soyut dil bilgisi nasıl kullanılır?
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi dilbilgisel biçimbirimlere örnek olarak verilebilir?
İlgeç |
Ad |
Eylem |
Sıfat |
Belirteç |
Dilbilgisel biçimbirimler ise kendi başlarına anlamları olmayan ama sözlüksel biçimbirimler arasındaki ilişkileri gösteren yapılardır. En tipik örnekleri, işlevsel sözcük olarak da sını andırılan adıl, ilgeç, bağlaç ve belirleyicilerdir. A seçeneği haricindeki seçeneklerin hepsi sözlüksel biçimbirimlere örnektir zira sözlüksel biçimbirimler, adlarından da anlaşılacağı üzere sözlük anlamı taşıyan içerik sözcüklerinden oluşan biçimleri içerir. En tipik örnekleri, ad, eylem, sıfat ve belirteçlerdir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.
16.Soru
Aşağıdaki sözlükbirimlerden hangisinin bir tane sözlükbiçimi vardır?
SANDALYE |
SADECE |
KOLTUK |
BİÇİM |
SÖZCÜK |
Dilbilimde tek bir sözlük maddesinin sözlükçede listelenmeyen değişik biçimleri sözcükbiçim olarak tanımlanmaktadır. Sözcükbiçimler somut oluşumlardır. Bunlar sözlükbirimleri dilde birebir kullanılan sesler ya da harfler biçiminde gerçekleştirip onları duyulabilir ve/ya görülebilir kılarlar. Sözlükçede listelenen her bir madde, örneğin nobran, birden fazla biçim içerebilir, örneğin nobranlar, nobranlardan. Öyleyse, nobranlardan sözcükbiçimi; nobran sözlükbirimin bir biçimidir denilebilir. Doğru cevap B'dir.
17.Soru
Dil Edinim Düzeneği hakkında aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
Dile özgü ve doğuştan gelen bir yetidir. |
Uyaran yetersizliğine rağmen dil edinimini sağlar. |
Çocuklar genellemeler yaparak duymadıklarını bile üretebilir. |
Çocuklar dil dışındaki dizgeleri de aynı şekilde öğrenirler. |
Zeka problemi olan insanlar bile dil öğrenebilirler. |
Her şeye rağmen çok karmaşık bir dizgesi olan insan dili kısa bir zaman içinde edinilir. Oysa benzer karmaşıklıkta olan bir geometri problemini, bilişsel yetkinlik kazanmayan ve gerekli eğitim almayan bir çocuk çözemez. Çocuk dil dışında
bu kadar karmaşık bir dizgeyi, örneğin matematiği, bu kadar kısa sürede öğrenemez. Chomsky’ye göre bunun nedeni, dili öğrenmek için doğuştan var olan varsayımsal bir dil edinim modülünün uyaranla etkinleştirilmesiyken, diğer karmaşık olguları öğrenmek için genel bilişsel yetilerin kullanılmasıdır. Dil modülü diğer bilişsel süreçlerden ve zekâ becerilerinden tümüyle bağımsızdır çünkü başka zihinsel işlemleri yapamayacak kadar zekâ problemi olan insanlar bile dil öğrenebilirler. Doğru cevap D'dir.
18.Soru
Aşağıdakilerden hangisi palasıl ünsüzlerdendir?
g |
m |
f |
d |
l |
Dil palasının yükseltilmesi ile oluşturulan seslerdir. [?] [?] gibi dişsil, [?] [?] [?] [?] [n] gibi dişyuvasıl, [?] [?] [t?] [d?] gibi dişyuvasılardı sesler ve [l] [r] akıcılar palasıl seslerdir.
19.Soru
Tümcenin içindeki sözcüklerin öbek ve öbeklerin tümce oluşturmak için hangi kurallar çerçevesinde işlediğini ve bunların dizilimlerini inceleyen dilbilimin alt dalına ne ad verilmektedir?
Anlambilim |
Sözdizim |
Edimbilim |
Biçembilim |
Sözcükbilim |
Verilen tanım, "sözdizim" kavramının tanımıdır.
20.Soru
Bir ekin üretkenliğinin kısıtlı olmaması ve yeni türetimlere açık olması haline verilen isim aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
İşlevsellik |
İşleklik |
Olgusallık |
Türevsellik |
Süreklilik |
Bir ekin üretkenliğinin kısıtlı olmaması ve yeni türetimlere açık olması haline işlevsellik denir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ