Genel Dilbilim 1 Final 21. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Sözcüklerin tümce içindeki dilbilgisel işlevine bakmaksızın yeni sözcük yapma kurallarını inceleyen ve bu yüzden de, sözlükbirimlerin oluşumuyla ilgili olan hangisidir?
sözlükçe |
çekimsel biçimbilim |
sözlüksel biçimbilim |
türetme |
bileşme |
Sözcüklerin tümce içindeki dilbilgisel işlevine bakmaksızın yeni sözcük yapma kurallarını inceleyen ve bu yüzden de, sözlükbirimlerin oluşumuyla ilgili olan sözlüksel biçimbilimdir. Doğru cevap C'dir.
2.Soru
Anadili Türkçe olan bir konuşucuya "Opsth sözcüğü Türkçe midir?" diye sorulduğunda yanıtı hayır olacaktır çünkü Türkçede dört ünsüz yan yana gelmez. Bu örnekle ilgili olan dil bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
Biçimbilim |
Sözdizim |
Edimbilim |
Sesbilim |
Anlambilim |
Sesbilim, o dilde bulunan ses birimlerinin niteliği, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir. Anadili konuşucuları seslerin sözcük içinde dizilişlerini içselleştirmiştir. Anadili Türkçe olan bir konuşucuya "Opsth sözcüğü Türkçe midir?” diye sorulduğunda, yanıtı hayır olacaktır çünkü bu sözcüğü oluşturan sesler olan [o, p, s, t, h] sesleri Türkçe’nin ses dizgesi içinde olmasına karşın opsth sözcüğü Türkçenin sesbirimlerinin dizilişine aykırıdır. Türkçede dört ünsüz ard arda gelmez. Türkçe konuşucuları Türkçede olan birimlerin niteliği ve onların dizilişi hakkındaki bilgileri içselleştirmiştir, bunun için opsth sözcüğünün Türkçe olmadığını söyleyeceklerdir; opsth sözcüğü Türkçede seslerin sıralanmasını belirleyen kurala aykırı gelmektedir. Doğru cevap D'dir.
3.Soru
Aşağıdaki italik sözcüklerden hangisi farklı bir türetim eki almıştır?
Bu görevi, bu zor şartlarda tamamlamak olur iş değil. |
Telefondan müjdeli haberi alır almaz koşar adım dışarı fırladı. |
O yıllarda, gazetedeki renkli haberler okur sayısını bir hayli arttırdı. |
Bu yılki mezuniyet balosuna kaçar öğrenci katılacak? |
Genç yazarlara tavsiyem şudur ki daima çevrelerini gözlemlesinler. |
Eklendiği sözcüğün anlamını değiştirip yeni bir sözlükbirim oluşturan ekler türetim eki olarak adlandırılır.
Ol-mak eylemini '-ur' eki ile ol-ur yapan A seçeneği
Koş-mak eylemini '-ar' eki ile koş-ar yapan B seçeneği
Kaç kelimesini '-ar' eki ile kaç-ar yapan D seçeneği ile son olarak
Yaz-mak eylemini '-ar' eki ile yaz-ar yapan E seçeneğinde kullanılan türetim ekleri aynıdır.
Ancak C seçeneğinde kelimenin kökü 'ok' değil, 'oku' dur. Zira anlamsal açıdan ok (bir savaş aleti) ile okumak eylemi tamamen farklıdır. Dolayısıyla ok ile okur arasında bir anlam yoktur, bu yüzden kelimenin anlamsal bütünlük sağlayan en küçük hali 'oku'dur. Oku-mak eylemini '-r' eki ile oku-r yapan C seçeneği doğru cevaptır.
4.Soru
Aşağıdaki Türkçe sözcüklerden hangisinde son sesin yalnızca ötüm özelliği değiştirildiğinde hala anlamlı bir sözcük elde edilir?
kas |
kat |
taş |
aç |
say |
Kas sözcüğündeki son ses olan /s/, ötümsüz-dişyuvasıl-sürtünmeli bir sestir. Bunun gırtlak durumunu (ötüm özelliğini) değiştirip ötümlü hale getirince ötümlü-dişyuvası-sürtünmeli bir ses olan /z/ sesini elde ederiz. Bu sözcük içinde /s/ yerine /z/ kullanılınca hala anlamlı bir sözcük olan kaz elde edilir. Diğer şıklardaki sözcüklerin ötümsüz olan son sesleri ötümlüye çevrilince ise *kad, *taj, *ac gibi anlamsız sözcükler ortaya çıkar. E şıkkındaki /j/ sesi ötümlü-damaksıl-kayıcı bir sestir. Türkçede ötümsüz olan damaksıl bir kayıcı yoktur. Doğru yanıt A şıkkıdır.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir konuşucunun edimini örneklendirir?
Sezgisel bilgisi |
Soyut farkındalığı |
Dil yetisi |
Bilişsel dilbilgisi |
Yazdığı bir mektup |
Her konuşucunun tümcelerin düzgün veya bozuk olduğuna yönelik sezgilerini de içeren zihninde bulunan soyut ve farkındalığın altındaki kurallar zincirine Amerikalı dilbilimci Chomsky, edinç (ya da dil yetisi) adını vermiştir. Chomsky, edinç kavramını edim kavramı ile kıyaslamıştır. Edinç soyut bilişsel dilbilgisi; edim konuşucunun ürettiği yazılı ve sözlü dildir. Edinç saf, pürüzsüz, hatasız; edim ise hata dolu olabilir. Öyleyse, A, B, C, D edinç, E edim kavramını örneklendirir.
6.Soru
Eylemin temel üyelerini azaltan, öznesi ve nesnesi özdeş olan eylemleri kodlayan sürece ne ad verilir?
tümel tamamlık |
devinimli kip |
işteş çatı |
ettirgen çatı |
dönüşlü çatı |
Eylemin temel üyelerini azaltan, öznesi ve nesnesi özdeş olan eylemleri kodlayan sürece dönüşlü çatı denir. Doğru cevap E'dir.
7.Soru
İngilizce "irrelevant" kelimesinin almış olduğu ekin türü ve görevi aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Önek, çekim eki |
İçeki çekim eki |
Sonek, çekim eki |
Önek, türetim eki |
Önek, çekim eki |
Relevant kelimesinin önüne gelen ir öneki yeni bir kelime türetmiştir. Doğru cevap D'dir.
8.Soru
Türkçe, Arapça ve İspanyolca gibi dillerde gizli özne kullanılabilmesi ancak Fransızca, İngilizce dillerinde gizli özne olmaması ED'de hangi değişkenle açıklanabilir?
Adıl düşürme |
Söz dizilimi |
İçe yerleştirme |
Özyineleme |
Kural güdümlü yapı |
Türkçe gibi dillerde tekrardan kaçılmak için adıl düşürülür.
9.Soru
I. Dilbilim Kuramının Mantıksal Yapısı
II. Sözdizimsel Yapılar
III. Yapılandırmacı Dilbilgisi
Yukarıdakilerden eserlerden hangisi/hangileri Chomsky' nin üretici dilbilgisi kuramının yaygınlaşmasına neden olmuştur?
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I ve II |
II ve III |
Üretici dilbilgisi 1955 yılında Chomsky’nin Pennsylvania Üniversitesi’nde yazdığı Logical Structure of Linguistic Theory (Dilbilim Kuramının Mantıksal Yapısı) adlı doktora tezini ve onun kısaltılmış hali olan Syntactic Structures (Sözdizimsel Yapılar) adlı kitapları bastırmasıyla birlikte yaygınlık kazanan kuramsal bir yaklaşımdır. Doğru seçenek D' dir.
10.Soru
Aşağıdaki birleşik kelimelerden hangisinin oluşması diğerlerinden farklıdır?
kapkaç |
yapboz |
uyurgezer |
delgeç |
mirasyedi |
A, B, C ve D seçeneklerindeki birleşik kelimeler iki fiilin bir araya gelmesi ile oluşmuştur. (kap-kaç, yap-boz, uyur-gezer, del-geç) E şıkkındaki mirasyedi ise ilk kelimesi isim diğer kelimesi fiil olan bir birleşik kelime olduğu için diğerlerinden farklıdır.
11.Soru
Sedat kitabı okudu.Nermin Sedat’ ın kitabı okuduğunu gördü.Cevat Nermin’in Sedat’ ın kitabı okuduğunu gördüğünü biliyor. Yukarıdaki örnekte aşağıdaki evrensel dilbilgisi ilke ve değiştirgenlerinden hangisi vardır?
Söz dizilimi değiştirgeni |
Adıl-düşünme değiştirgeni |
Özyineleme ilkesi |
İçeyerleştirme ilkesi |
Kural güdümlü yapı ilkesi |
Özyineleme ilkesinin özel bir türü olan içeyerleştirme ilkesi de bir tümcenin başka bir tümce içinde yer alabilmesine ilişkin bir ilkedir. İçeyerleştirme İlkesi de her insan dilinde var olan bir özelliktir. Diğer bir deyişle, bir tümcenin içinde başka bir tümce bulunabilir. Doğru seçenek D' dir.
12.Soru
Yazı sistemlerinde görülen tutarsızlıkları gidermek, bütün dillerde çıkarılan sesleri yazabilmek ve ‘bir ses bir sembol’ ilkesini gerçekleştirmek için geliştirilmiş alfabeye ne ad verilir?
Ulusal Sesbilgisi Alfabesi |
Ses Alfabesi |
Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi |
Ulusal Alfabe |
Milletlerarası alfebe |
Yazı sistemlerinde görülen bu tutarsızlıkları gidermek,bütün dillerde çıkarılan sesleri yazabilmek ve ‘bir ses bir sembol’ ilkesini gerçekleştirmek için dilbilimde Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi (International Phonetic Alphabet, IPA) denilen özel bir alfabe geliştirilmiştir
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi oluşma biçimine göre sınıflandırılan ünsüzler arasında yer almaz?
Patlamalı ünsüzler |
Sürtünmeli ünsüzler |
Akıcı ünsüzler |
Kayıcı ünsüzler |
Alt oluşturucular |
Alt oluşturucular oluşma noktasına göre sınıflandırılan ünsüzler arasında yer almaktadır.
14.Soru
Fidan sabah evden çıktı. O büyük bir şok yaşadı. Arabanın yerinde olmadığını gördü.
Yukarıda verilen cümlelerde hangi ilke ya da değiştirgen vurgulanmaya çalışılmıştır?
Adıl düşürme değiştirgeni |
İç yerleştirme ilkesi |
Söz dizilimi değiştirgeni |
Öz yineleme değiştirgeni |
Kural güdüm ilkesi |
Verilen cümlelerin ilkinde "Fidan" ve diğerlerinde zamir kullanılmıştır. Bu soruda adıl düşürme değiştirgeni vurgulanmaya çalışılmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.
15.Soru
TABAN TÜREV
a. to walk (e.) ‘yürü-’ a walk (a.) ‘yürüyüş’
to drink (e.) ‘iç-’ a drink (a.) ‘içki’
Aşağıdakilerden hangisi verilen örneklerdeki süreci açıklar?
Sıfır türetim |
Tıkama kuralı |
Yineleme |
Eklemesiz türetme |
İşleklik |
Bu örneklerde da eylemden ad türetildiği halde, taban sözcüklerin her
hangi bir biçimsel değişikliğe uğramamış olduğu
görülmektedir. Bu durum, ‘türetimsel süreçlerin
tamamı ekleme içerir’ görüşünden yola çıkarak,
sıfır biçim kullanımıyla sıfır türetim olarak açıklanır
(Marchand, 1969: 361; Adams, 1973: 37).
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi üretici dilbilgisi kuramı ile bağdaşmaz?
Doğuştan gelen dil yetisi |
İşlevselci yaklaşım |
Dil edinim düzeneği |
Modüler dil düzeneği |
Uyaran yetersizliği |
Üretici Dilbilgisi kuramı Amerikalı dilbilimci Noam Chomsky tarafından öne sürülmüştür. Chomsky’ye göre dil edinimi için uyaranın, yani çevrenin rolü vardır; ancak en belirleyici unsur değildir. Bir çiçek, açmak için su ve güneşe gereksinim duyar, bir insan yavrusu da dili edinmek için veri duymak zorundadır. Çiçekli bir bitki için çiçek açmak, çocuk için dil öğrenmek doğuştan, doğasından gelen bir özelliktir. Öyleyse uyaranın ya da dil verisinin önemi bu doğuştancı yaklaşımda dil düzeneğinin varlığına oranla daha az ölçüdedir. Öte yandan işlevselci yaklaşımda deneyimin önemi büyüktür. Dil edinimi ve dil kullanımı yetisinin bilişsel işlem olarak kabul edilmekle birlikte dil yetisi diğer bilişsel süreçlerden ayrı değildir. İşlevselci yaklaşımlarda dil yetisi, dünya bilgisi ve diğer bilişsel işlemler birlikte ilerler. Dil ediniminde uyaran yetersiz değildir. Çocuklar en sık duydukları yapıyı daha kolay öğrenirler. Chomsky’nin Dil Edinim Düzeneği olarak adlandırdığı dile özgü ve doğuştan gelen varsayımsal dil edinimi yetisi vardır. Bu bilişsel ve modüler düzenek, Evrensel Dilbilgisi kurallarıyla etkileşerek dile maruz kaldığımızda dil edinimini tetikler. Doğuştancı olan bu kuramla bağdaşmayan B şıkkıdır.
17.Soru
I. Önek
II. İçek
III. Sonek
Yukarıdaki eklerden hangisi ya da hangileri Türkçe kelimelerde yer alır?
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I ve II |
II ve III |
Türkçe gibi eylem sonlu ve oldukça düzenli ekleme örüntüsü olan bir dilde önek ve içeklere rastlanmaz. Doğru seçenek C' dir.
18.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Türkçe'deki sözdizilim kurallarından biri değildir?
Türkçe'de olağan sözdizilimi Özne-Nesne-Eylem'dir. |
Yüklemden sonra gelen nesne vurgu alır. |
Soru sözcükleri taşıyan öbekler yüklemden sonra gelmez. |
Belirtisiz Ad Öbekleri yüklem sonrası yer almaz. |
İlk kez söz konusu olan bir öğe yüklemden önce gelir. |
Türkçede olağan söz dizilimi O¨zne-Nesne-Eylem’dir. Ancak Türkçe, eylem sonlu bir dil olmasına karşın sözdizimi esnek söz dizilimine izin verir. Geleneksel dilbilgisinin devrik tümce dediği tümce türünde tümcenin bazı öğeleri yüklemden sonra gelebilir. Türkçede sözdizimindeki oynaklık da belli kurallara bağlıdır. Yüklemden sonra gelen hiçbir öğe vurgu almaz. Soru sözcükleri taşıyan öbekler yüklemden sonra gelmez. Belirtisiz Ad O¨bekleri yüklem sonrası yer almaz. İlk kez söz konusu olan bir öğe yüklem sonrası konumda yer almaz. Doğru cevap B'dir.
19.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde yapım eki sıfattan eylem yapmıştır?
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde yapım eki sıfattan eylem yapmıştır?
açacak |
Türkçe |
sevgi |
yazıcı |
yeşillen |
Yeşil kelimesi bir sıfattır ve -len yapım eki sıfatı eylem yapmıştır.
20.Soru
Varlıkları için başka yapılara ihtiyaç duymayan biçimbirimlere ne ad verilir?
Dilbilgisel biçimbirimler |
Bağımsız biçimbirim |
Bağımlı biçimbirim |
Ek |
Sözlüksel biçimbirimler |
Varlıkları için başka yapılara ihtiyaç duymayan biçimbirimlere bağımsız biçimbirim denir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ