Genel Dilbilim 1 Final 5. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıda sözcük sınıflandırması ile ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
Sözlüksel ulam veya sözcük türü de denir. |
Her sınıf için merkez ve merkez dışı üyeler olabilir. |
Sözcük sınıfları geçirgen, sınıf üyeliği de mutlaktır. |
Aynı sözcük farklı sözcük sınıflarına atanabilir. |
Merkez dışı üye ise temsil niteliği düşük olan üyedir. |
Örneğin, Türkçedeki ara sözcüğü bağlam içinde sırasıyla ad, sıfat, zarf ve ilgeç olarak sınıflandırılabilir: ara verelim, ara sokak, ara ara uğrarım, arkadaşlar arası. Öyleyse, sözcük sınıflarının geçirgen, sınıf üyeliğinin de dereceli olduğunu unutmamak gerekir. Bu durumda, sınıflandırmalarda bir sınıfın alt ulamlarını belirlemek için birden fazla sınıflandırma ölçütü kullanmak gerekebilir. Doğru cevap C'dir.
2.Soru
Hangi sözcük sınıflandırma ölçütüne göre güzel sözcüğü güzel bir kız gördüm bağlamında sıfat, güzel konuştun bağlamında zarf olarak sınıflandırılır?
Anlamsal |
Biçimbilimsel |
Dağılımsal |
Merkez dışı üyelik |
Merkez üyelik |
Anlamsal ölçüt, sözcüklerin anlam özelliklerini dikkate alır. Biçimbilimsel ölçüt, sözcükleri aldıkları ekleri gözeterek sınıflandırır. Dağılımsal ölçüt ise, sözcükleri öbek ve tümce içindeki dağılımlarını gözeterek sınıflandırır. Burada güzel sözcüğü, birlikte kullanıldığı diğer sözcüklere göre sınıflandırılmış ve bu yüzden dağılımsal ölçüt kullanılmıştır. Merkez ve merkez dışı üyelik, sınıflandırma ölçütü olmayıp bir üyenin taşıdığı ayırıcı özellikler oranında o sınıfı temsil etme niteliğinin derecesine ilişkindir.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi özne, nesne ve dolaylı tümleç olmak üzere temel dilbilgisel işlevleri yerine getiren adları belirlemek üzere kullanılır?
Dilbilimsel durum |
Yapısal durum |
Sesbilimsel durum |
Dilbilgisel durum |
Eğik durum |
Dilbilgisel durum, özne, nesne ve dolaylı tümleç olmak üzere temel dilbilgisel işlevleri yerine getiren adları belirlemek üzere kullanılır.
4.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi basit bir addan türeyerek karmaşık bir ad olmuştur?
Düzel |
Avla |
Çocukça |
Giyim |
Belgele |
Ad olan "çocuk" sözcüğü "-ça" yapım ekini alarak karmaşık bir sözcük olmuştur ve sınıfı yine addır. Doğru cevap C'dir.
5.Soru
Somut olarak ana dilimizi kullanma eylemine ‘_________’ denilmektedir. Verilen boşluğa gelmesi gereken uygun terim aşağıdaki seçeneklerden hangisinde bulunmaktadır?
Dil yetisi |
Dilsel veri |
Edim |
Dil bilinci |
Edinç |
Somut olarak anadilimizi kullanmamız eylemine ‘edim’ denilmektedir
6.Soru
Manda yuva yapmış söğüt dalına.
Yukarıda verilen cümle için seçeneklerden hangisi doğrudur?
Kuralsız ve kabul edilebilir değil |
Kurallı ve kabul edilebilir |
Kurallı ve kabul edilebilir değil |
Kuralsız ve kabul edilebilir |
Doğru ve kuralsız |
Verilen cümle hem kuralsız hem de kabul edilebilir değildir. Doğru cevap A seçeneğidir.
7.Soru
Sınırsız türetmenin önündeki en büyük engel aşağıdakilerden hangisidir?
Sınırsız türeme |
Yineleme |
Kapatma ekleri |
Eklemesiz türetme |
İkileme |
Kapatma ekleri yinelemeyi durdurduğundan, sınırsız türetme mümkün değildir.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi kapalı küme ulamlarından değildir?
sayı |
kişi |
cins |
durum |
görünüş |
Kapalı küme sözcükleri bağlaçlar, ilgeçler, belirleyiciler ve adıllardır. Bağlaçlar çekime girmezler. İlgeçler de genellikle çekime girmezler ancak Türkçede bunların bazıları adların oluşturduğu bir alt ulamında, adların aldığı çekimleri alırlar: altında, önünde, üzerinde, karşısında vb. Belirleyiciler şu ulamları içerir: tanımlıklar (Türkçe bir, İngilizce a/n, the gibi), gösterimsel belirleyiciler (Türkçe bu, şu, o, benim, senin onun; İngilizce this ‘bu’, that ‘şu’, my ‘benim’, your ‘senin’, his/her ‘onun’, gibi), niceleyiciler (biraz, birkaç, bazı, her, bütün gibi.) Bunlardan bazıları sayı eki alarak çekime girerler: this ‘bu’, these ‘bunlar’, that ‘şu’, those ‘şunlar’. Bazıları da uyum çekimine girerler: Türkçedeki belirleyicilerde sayı ve kişi: benim (1.Tekil), senin (2. Tekil), Almancadaki tanımlıklarda kişi, sayı ve cins: der Mann ‘adam’ (yalın, tekil, eril), die Frau ‘kadın’ (yalın, tekil, dişil). En yalın tanımıyla ad yerine geçebilen sözcükler olan adıllar, ad gibi işlev gördüklerinden durum, sayı, uyum, cins gibi adsıl çekimlere girerler. Öyleyse A, B, C, D şıkları kapalı küme sözcüklerinin kodlayabildiği ulamları, E şıkkı ise eylemcil bir ulamı içermektedir.
9.Soru
Aşağıdaki seçeneklerden hangisi Türkçede türetim eki grubu olarak yer almaz?
Addan ad yapan türetim grubu |
Addan eylem yapan türetim grubu |
Eylemden ad yapan türetim grubu |
Eylemden zarf yapan türetim grubu |
Eylemden eylem yapan türetim grubu |
Türkçede addan ad, eylemden ad, addan eylem ve eylemden eylem yapan dört grup türetim eki vardır.
10.Soru
'İyileşirim’ kelimesini inceleyecek olursak aşağıdaki seçeneklerin hangisinde bu sözcükteki biçimbirimler doğru olarak ayrıştırılmıştır?
-im |
-ir, -im |
-iyi, -leş, -ir, -im |
-leş, -im |
-iyi, -leş |
Yukarıdaki çözümlememizde ayırdığımız tüm parçalar hem anlamlı, hem de parçalanamaz yapılar olduk- larından hepsi birer biçimbirimdir: -iyi, -leş, -ir, -im
11.Soru
Türkçe'deki çoğul ekinin sözcüğün son hecesindeki ünlüye göre belirlenmesi aşağıdakilerden hangisine örnek teşkil eder?
Sesbilimsel koşullanma |
Biçimbilimsel koşullanma |
Dilbilgisel koşullanma |
Sözcüksel koşullanma |
Bütünleyici dağılım |
Türkçe çoğul bilgisi taşıyan [-lar] ve [-ler] bi- çimlerindeki ünlü seçimi, ünlü uyumu kurallarına koşut olarak kendilerinden önce gelen ünlünün özellikleri tarafından belirlenmektedir. Gerek bu eklerin de gösterilen dağılımından, gerekse de sezgisel anadili bilgilerinden yola çıkarak, [-lar] biçiminin a, ı, o, u ve [-ler] biçiminin de e, i, ö, ü seslerinden sonra kullanıldığı görülebilir (Bkz. Sesbilim Ünitesi). Öyleyse, bunların dağılımı sesbilimsel koşullanma yoluyla gerçekleşmektedir. Doğru cevap A'dır.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ödünçlemeli çeviri sürecine göre oluşturulmamıştır?
Doğal gaz |
Çanak anten |
Bilgi toplumu |
Miting lideri |
Uydu yayını |
Bazen diller arası bu sözcük alışverişi ödünçlemeli çeviri şeklinde gerçekleşir (Bloomfield, 1935: 456).
Bu durumda, sözcükleri kaynak dilden alıcı dile olduğu gibi aktarmak yerine anadilde birebir çevirisi
yapılır: İngilizce natural gas › doğal gaz, dish antenna › çanak anten, information society › bilgi toplumu;
Almanca das Kabel-fensehen › kablolu televizyon, Fernsteuerung › uzaktan kumanda, Satelliten-programm ›
uydu yayını (İmer, 1990: 82).
13.Soru
Türkçedeki 'geldim' örneği ile İngilizcedeki 'talks' (konuşur) örneği hangi kavramı açıklamak için verilebilir?
Boş biçim |
Ünlü değişimi |
Sıfır biçim |
Alaşım biçim |
Altbiçim |
Bazen aynı biçim, farklı biçimbirimleri gerçekleştirmek için kullanılabilir. Alaşım biçim birden fazla biçimbirime karşılık gelen tek biçimdir.
Dolayısıyla örneklerde görüyoruz ki Türkçedeki geldim sözcüğündeki –m, hem kişi (birinci) hem de sayı (tekil) bilgisi taşıyan bir alaşım biçimdir. Aynı şekilde İngilizcede talks ‘konuşur’ sözcüğüneki [-s] biçimi iki bilgiyi birden barındırır: üçüncü tekil şahıs ve geniş zaman.
Dolayısıyla cevap D'dir.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi eklemeli türetme ile sözcük yapma yolu değildir?
Sıfır türetim |
Önekleme |
İçekleme |
Sonekleme |
Gerioluşum |
Gerioluşum, indirgeme yollarından biri olarak eklemesiz türetme ile sözcük yapma şeklidir. Doğru cevap E'dir.
15.Soru
Yalnız başlarına kullanılmayan, tümleç alan, tümleçleriyle eylem arasında ilgi kuran ve anlamları bu ilgiye göre belirlenen sözcüklere ne ad verilir?
belirleyici |
adıl |
ilgeç |
bağlaç |
sıfat |
İlgeçler yalnız başlarına kullanılmayan, tümleç alan, tümleçleriyle eylem arasında ilgi kuran ve anlamları bu ilgiye göre belirlenen sözcüklerdir.
16.Soru
Margarin için sana, tıraş bıçağı için jilet, yapıştırıcı için uhu gibi özel marka adları, cins isim olarak kullanılır, biçimbilimde, bu şekilde dile kazandırılan sözcüklere ne ad verilir?
Türetme |
Yeni yapım |
Karmaşık sözcükler |
Önekleme |
Sonekleme |
Türkçede margarin için sana, tıraş bıçağı için jilet, yapıştırıcı için uhu; İngilizcede
ise fotokopi için Xerox, kâğıt mendil için kleenex, bant için sellotape gibi özel marka adları, cins isim olarak kullanılır hale gelmiştir. Biçimbilimde, bu
şekilde dile kazandırılan sözcükler yeniyapım sözcükler
olarak adlandırılır.
17.Soru
Her konuşucunun zihninde bulunan, soyut, saf, pürüzsüz, hatasız ve farkındalığın altındaki, tümcelerin düzgün veya bozuk olduğuna yönelik sezgilerini de içeren kurallar zincirine ne ad verilir?
Sözdizim |
Edinç |
Edim |
Yapılandırmacı Dilbilgisi |
Üretici Dilbilgisi |
Her konuşucunun zihninde bulunan, soyut, saf, pürüzsüz, hatasız ve farkındalığın altındaki, tümcelerin düzgün veya bozuk olduğuna yönelik sezgilerini de içeren kurallar zincirine Edinç denir. Doğru cevap B'dir.
18.Soru
Üretici Dilbilgisi aşağıdakilerden hangisini açıklar?
Yabancı dil öğrenimi |
Edimin oluşumu |
Edimin kullanımı |
Edimin sınırlıkları |
Edinçin sınırlılıkları |
Üretici dilbilgisinin yanıtlamayı hedeflediği sorular şunlardır:
- İnsanlar anadillerini nasıl öğrenirler?
- Anadilleri hakkındaki soyut bilgilerinin yani edinçlerinin kapsamı ve sınırlılıkları nedir?
- Bu soyut dil bilgisi nasıl kullanılır?
Edinç, anadili kullanıcılarının soyut bilgisini ifade ettiğine göre, doğru cevap E’ dir.
19.Soru
Bil, pil, kil, sil gibi sözcüklerin üretimi bu sözcüklerin aşağıda belirtilen durumların hangisini karşılamış olduğunu gösterir?
Biçimbirim olma durumunu |
Yerine koyma testini geçtiklerini |
Yerine koyma testini geçemediklerini |
Bağımsız biçim birimler olduklarının |
Kapalı kümeler olduklarının |
Bil, pil, kil, sil gibi sözcüklerin üretimi bu sözcüklerin türetimi onların sadece yerine koyma testinden başarıyla geçtiklerini gösterir, daha fazlasını değil. Doğru cevap B'dir.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi adıl sayı içerir?
Uygular |
Ağlardı |
Uygulamalar |
Uyudu |
Geldiler |
Verilen örneklerden "uygulamalar" çoğul eki almış bir isimdir ve böylece adıl sayı içerir. Doğru cevap C'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ