Genel Dilbilim 1 Final 7. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
'Dün eve gitmedim.' tümcesinde 'eve' sözcüğü 'okula', 'sinemaya' ya da 'bakkala' gibi sözcüklerle değiştirilebilir. Aşağıdakilerden hangisi sözcük tanımada kullanılan bu yöntemin adıdır?
nedensizlik |
yerine koyma |
sözdizim |
çekim |
birleştirme |
Sözcük tanımada kullanılan bir başka sözdizimsel yöntem de yerine koyma (Fries, 1952: 70-86; Bauer, 2003: 11) işlemidir. Örneğin, iyi kibar düşkünü tümcesini ele alalım. Türkçenin anadili konuşucuları görürler ki, Türkçede iyi ve kibar sözcükleri yerine yapı bozulmaksızın başka sözcükler kullanılabilir. İyi, kibar düşkünü olunabildiği gibi, kibar, iyi düşkünü; moda, alışveriş düşkünü ya da sinema, tiyatro düşkünü de olunabilir. Düşkün olmak yerine meraklı ya da hayran da olunabilir: iyi, kibar meraklısı;
moda, alışveriş meraklısı; sinema, tiyatro meraklısı; iyi, kibar hayranı; moda, alışveriş hayranı; sinema, tiyatro hayranı gibi. Doğru cevap B'dir.
2.Soru
konuşucuların yeni ses dizileri bulup bunları yeni bir anlamla eşleştirme yoluyla yeni
sözcükler yaratmalarına ne ad verilir?
Türetme |
Çoğaltma |
Yeni yapım |
Eklemeli türetme |
İşleklik |
Yeniyapım, konuşucuların yeni ses dizileri bulup bunları yeni bir anlamla eşleştirme yoluyla yeni sözcükler yaratmalarını ifade eder. Yalnız, daha önce de değinildiği gibi, dilde yeni kökler yaratmak, az rastlanan bir eğilimdir.
3.Soru
.........; sesin kulak zarından beyne aktarılması ve beyin tarafından duyma merkezine aktarılan iletinin algılanması ve içeriğinin anlaşılmasını sağlayan sinirsel süreçtir.
Yukarıdaki tanımda boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır?
Dinleyiş |
Söyleyiş |
Akustik |
Konuşma |
Söyleme |
Tanım dinleyiş kavramına aittir.
4.Soru
Sözdizimsel olarak eşdeğer konumda olan kurucuları sıralayan sözcüklere ne ad verilir?
Belirteç |
Sıfat |
Bağlaç |
Belirleyici |
Adıl |
Sözdizimsel olarak eşdeğer konumda olan kurucuları sıralayan sözcüklere bağlaç denir.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi dillerin evrensel özelliğidir?
Bütün dillerde cümle özne ile başlar. |
Bütün dillerde sözcükler ünsüz ile başlar. |
Bütün dillerde ünlüler ve ünsüzler vardır. |
Bütün dillerde aynı öbek türleri vardır. |
Bütün dillerde aynı sayıda ses vardır. |
Bütün dillerin ses yapılarında ünlüler ve ünsüzler vardır; ancak diller birbirlerinden kendi ses yapısı içinde bulundurdukları birimlerin sayısı ve niteliği bakımından ayrılır. Doğru cevap C'dir.
6.Soru
Aşağıda verilen meslek gruplarından hangisi dil kullanımı ile insanlara örnek olmaktadırlar ve dilin doğru kullanımını savunmaktadırlar?
Doktorlar |
Avukatlar |
Mühendisler |
Spikerler |
Polisler |
Medyada görev yapan spikerler, gazete yazar ve editörleri, romancılar, dil ve edebiyat öğretmenleri dil kullanımları ile insanlara örnek olurlar ve doğru kullanımı savunurlar.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde farklı bir ikileme kurgusu vardır?
Bana baksana sen! İleri geri konuşma, alırım ayağımın altına! |
Son görüşmemizin üstünden iki ay geçti... Ses seda yok... |
Tebrik ederim, Allah mutlu mesut etsin. |
Bu hafta programımızda gizli saklı ne varsa masaya yatırıyoruz. |
Laf söz olur diye bir an önce evlenme kararı aldılar. |
'ses seda', 'mutlu mesut', 'gizli saklı' ve 'laf söz' ikilemeleri aynı anlamlı sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşmuşken A seçeneğindeki 'ileri geri' ikilemesi karşıt anlamlı sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluştuğu için doğru seçenek A'dır.
8.Soru
Aşağıda çekim ekleriyle ilgili verilen bilgilerden hangisi doğrudur?
Açık küme üyeleridir. |
Değişmez anlamlar taşırlar. |
İşlek değildirler. |
Bağımsız biçimbirimlerdir. |
Eklediklerinde yeni bir sözcük birim oluştururlar. |
Çekim ekleri yahut bir başka deyişle çekimsel biçimbirimler değişmez anlamlar taşıyan, işlek ve kapalı küme elemanlarıdır. Doğru cevap B'dir
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi kapalı küme üyelerindendir?
Adıl |
İlgeç |
Eylemler |
Bağlaç |
Belirleyiciler |
Eylemler açık küme üyelerinden olduğu için doğru cevap C'dir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi "Her insan dilindeki yapılar mutlaka belli kurallar çerçevesinde kullanılır ve işlemlenir. Kuralsız yapı oluşturan bir dil yoktur" ifadesini savunan ilkedir?
Özyineleme ilkesi |
İçeyerleştirme ilkesi |
Adıl-düşürme ilkesi |
Sözdizilimi ilkesi |
Kural güdümlü yapı ilkesi |
Kural güdümlü yapı ilkesi: Her insan dilindeki yapılar mutlaka belli kurallar çerçevesinde kullanılır ve işlemlenir. Kuralsız yapı oluşturan bir dil yoktur. Doğru cevap E'dir.
11.Soru
Tümcenin yapısal kurallarının kuramın öngörüleri çerçevesinde açıklanması olarak tanımlanan ve bir kuram çerçevesinde bu kuralların ana dili konuşucusunun zihninde nasıl ortaya çıktığını açıklayan dilbilgisel ölçüt aşağıdakilerden hangisidir?
Tümcenin yapısal kurallarının kuramın öngörüleri çerçevesinde açıklanması olarak tanımlanan ve bir kuram çerçevesinde bu kuralların ana dili konuşucusunun zihninde nasıl ortaya çıktığını açıklayan dilbilgisel ölçüt aşağıdakilerden hangisidir?
Betimsel yeterlilik |
Gözlemsel yeterlilik |
Açıklayıcı yeterlilik |
Kuralcı dilbilgisi |
Açıklayıcı dilbilgisi |
Açıklayıcı yeterlilik: Gözlemsel ve betimsel yeterliliği de içeren bu ölçütte dilbilimsel çözümleme, bir kuram çerçevesinde bu kuralların ana dili konuşucusunun zihnin- de nasıl ortaya çıktığını açıklar. Tümcenin yapısal kurallarının kuramın öngörüleri çerçevesinde açıklanmasıdır. Doğru cevap C'dir.
12.Soru
Akıl ___ üstündür. (akıl) Verilen tümcedeki boşluğu parantez içindeki sözcüğü kullanarak doldurunuz. Bunu yapabilmenizi sağlayan, aşağıdakilerden hangisidir?
Çekimsel biçimbilim |
Sözlüksel biçimbilim |
Sözcük yapma süreçleri |
Sözcük ailesi yapma süreçleri |
Sözlükbirim yapma süreçleri |
Türkçenin bütün anadili konuşucuları boşluğa gelmesi gereken sözcüğün akıldan olduğunu bilirler. Bu cümledeki akıl ve akıldan sözcüklerinin kavramsal içeriği özdeş olup dilbigisel konumları farklıdır. Sözcüklerin tümce içindeki konumlarından kaynaklanan böylesi değişken biçimlerini düzenleyen dilbilgisel kurallar vardır. Bunlar sözcüklerin dizilimi gözetilerek uygulandığı için sözdizimsel kurallar olarak anılırlar. Anadili konuşucularının dile ilişkin sezgisel bilgilerinin bir kısmını oluşturan bu kurallar işletilerek bir sözlükbirimin gerçek dilde ortaya çıkabilecek olası biçimleri kestirilebilir. Böylece, sözlükçe sınırlı sayıda kural işleterek sınırsız sayıda biçim üretmeye elverişli bir sistem olma özelliğini kazanır. Çekimsel biçimbilim de bu örnekte olduğu gibi hangi sözlükbirimin hangi dilbilgisel biçimlerle bir araya gelerek nasıl sözcükbiçimler oluşturduğunu açıklar. Diğer şıklar ise sözlükbirim yapmaya ilişkindir. Doğru cevap 'A' seçeneğidir.
13.Soru
Hangi dize yalnızca açık küme sözcüklerinden oluşur?
Dut yedim tuttu beni |
Sevgilim unuttu beni |
Yarı yola varmadan |
Hıçkırık tuttu beni |
Dertli eyledi beni |
Sözcükler sözlüksel (içerik) ve dilbilgisel (işlevsel) olmak üzere iki gruba ayrılır. İçerik sözcükleri sözcelerin iletişimsel değerini ve etkisini artıran, biçimleri girdikleri çekimler sebebiyle değişken olan anlamlı sözcüklerdir. Bu sözcüklerin oluşturduğu sınıflar, yeni üye katılımına elverişli olduğu için üretken açık kümelerdir. Tipik örnekleri ad, eylem, sıfat ve belirteçlerdir. Bunların arasında, adlar ve eylemler bütün dillerde birincil (major) sözlüksel sınıflardır. Sıfatlar dillerde bağımsız bir sözcük sınıfı olarak bulunabilir veya bulunmayabilirler, ancak belirteçlerin evrenselliği bütün bu sözcük sınıflarına göre daha düşüktür. İşlevsel (görevli) sözcükler sözcelere anlamsal katkılarda bulunmazlar ve bu yüzden bir iletişimsel değer taşımazlar. Bunun yerine tümce parçaları arasında ilişkiler kurarak bazı dilbilgisel görevleri yerine getirirler. Çoğunluğu çekim almayan bu sözcüklerin değişken biçimleri yoktur ve oluşturdukları sınıflar yeni üye katılımına elverişli olmadığı için kapalı kümelerdir. İkincil (minor) sözcük sınıfları olarak da adlandırılırlar. Tipik örnekleri adıl, ilgeç, bağlaç ve belirleyicilerdir. Verilen örneklerde adıl olan beni sözcüğünü içermeyen yanlızca C şıkkıdır ve tamamı açık küme sözcüklerinden oluşur.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi "başın bir alt türünü göstermeyen bileşiklerdir ve anlamları
geçirimsizdir" şeklinde tanımlanan kavramdır?
Geçirimli bileşikler |
Geçirimsiz bileşikler |
Dışmerkezli bileşikler |
İçmerkezli bileşikler |
Yinelemeli bileşikler |
Dışmerkezli bileşikler başın bir alt türünü göstermeyen bileşiklerdir ve anlamları
geçirimsizdir.
15.Soru
Altı çizili sözcükler hangi kip anlamını taşımaktadır?
A: “Yeni yıl mı? O da ne demek?”
B: “Ah, canım Sen de pek küçükmüşsün. Bugün takvimin ilk günü.”
A: “Peki takvim ne?”
B: “Anlaşıldı. Demek sen doğalı fazla bir zaman geçmemiş.’
doğrudan kanıtlanabilirlik |
birinci el bilgi aktarımı |
çıkarım |
olasılık |
aktarım |
Aktarılan olayların gerçekliğine ilişkin konuşmacıdaki kesinlik algısının derecesini aktaran kip bilgisellik kipi olarak adlandırılır. Olay ya da durumların gerçekliğinin bir kaynağa göre değerlendirilmesi de bilgisellik kipinin alt ulamı olan kanıtlanabilirlik altında incelenir. Doğrudan ve dolaylı kanıtlanabilirlik, dile sırasıyla birinci el ve ikinci el bilgi aktarımı biçiminde yansır. Yukarıda de değinildiği üzere, değişik duyusal kaynaklardan beslenen ikinci el bilgi aktarımı veriye dayalı çıkarım ve duyuma dayalı aktarım olarak sınıflandırılır. Bilgisellik kipi kaynağa dayalı olmayan aktarımlar yapmak için kullanıldığında mantıksal gereklilik ve olasılık kiplerini dile yansıtır. Burada da veriye dayalı çıkarımlar yapılmaktadır. Doğru cevap C’ dir.
16.Soru
Aşağıdaki öğelerden hangisi bir kapalı küme üyesidir?
İlgeç |
Belirteç |
Ad |
Eylem |
Sıfat |
Çoğunluğu çekim almayan sözcüklerin değişken biçimleri yoktur ve oluşturdukları sınıflar yeni üye katılımına elverişli olmadığı için kapalı kümelerdir. İkincil (minor) sözcük sınıfları olarak da adlandırılırlar. Tipik örnekleri adıl, ilgeç, bağlaç ve belirleyicilerdir. Doğru cevap A'dır.
17.Soru
Bir dilde içekleme varsa, o dilde mutlaka hangileri vardır? I. Sonekleme II. Önekleme III. Ek
I ve II |
II ve III |
I ve III |
Yalnız III |
Yalnız I |
Eğer bir dilde içekleme varsa, o dilde mutlaka sonekleme,
önekleme veya her ikisi birden de kullanılmaktadır
18.Soru
İşitme engeli yokluğunda oluşan konuşma bozukluklarının tedavisi aşağıdakilerden hangisiyle doğrudan ilgilidir?
Akustik sesbilgisi |
Dinleyiş sesbilgisi |
Söyleyiş sesbilgisi |
Sesbilgisi |
Formant |
Sesler fiziksel özelliklerinin değişik boyutları açısından incelenir. Dilbilimde seslerin fiziksel oluşumunu inceleyen alana sesbilgisi denir. Seslerin değişik özelliklerini inceleyen bir alan olan sesbilgisinin 3 alt alanı vardır. Akustik sesbilgisi, ses dalgalarının frekansı, formantları ve hızı gibi fiziksel özeliklerini inceler. Dinleyiş sesbilgisinin ilgi alanı sesin kulak zarından beyne aktarılması ve beyin tarafından duyma merkezine aktarılan iletinin algılanması ve içeriğinin anlaşılmasını sağlayan sinirsel süreçtir. Beyin ile kulak arasındaki sinir ağında oluşan bir uyumsuzluk ya da beynin duyma merkezinde olan bir hasar bu süreci olumsuz olarak etkilemektedir. Sesin beyne aktarılmasında görülen sorunun niteliğine bağlı olarak, bireylerde işitme engellilik gibi fiziksel bir engel ortaya çıkabilir ya da iletinin doğru anlaşılmaması gibi beynin gelen iletiyi çözümleme işlemini yerine getiren bilişsel süreçte bir sorun yaşanıyor olabilir. Dinleyiş sesbilgisi sorunun niteliğini saptamayı amaçlamaktadır. Söyleyiş sesbilgisi’nin inceleme alanı ise konuşucunun konuşurken kullandığı seslerin oluşturulmasını sağlayan fiziksel hareketlerin niteliğidir. Konuşurken kullandığımız sesler bir hava akımının solunum sistemimiz içinde yer değiştirmesi sonucu oluşmaktadır. Hava akımı solunum sistemi içinde yer değiştirirken, konuşucular dil, dudak ve dişler gibi ağız içinde bulunan organların değişik fiziksel hareketleri ile ses oluştururlar. Doğru yanıt C şıkkıdır.
19.Soru
Aşağıdakilerden hangisi geçirimsiz birleşik kelimedir?
yurtsever |
ateşkes |
çekyat |
dilber dudağı |
akarsu |
Bütünün ifade ettiği anlam, D şıkkı hariç diğer şıklardaki kelimelerin parçalarının anlamının toplamına karşılık geldiğinden 'yurt ve sever', 'ateş ve kes', 'çek ve yat' ve son olarak 'akar ve su' kelimelerinden oluşan birleşik kelimeler geçirimlidir. Fakat ne dilber (genç kız) ne de dudak kelimesiyle alakası olmayan ve bir tatlının adı olan dilber dudağı bundan dolayı geçirimsizdir. Cevap D'dir.
20.Soru
Aşağıdaki ifadeyi kullanan biri hangi yaklaşımı örneklemektedir?
"Türkçe'de 'Depoyu fulleyin' denmez, çünkü sözlükte fullemek diye bir fiil yoktur."
Betimleyici Dilbilgisi |
Kuralcı Dilbilgisi |
Üretici Dilbilgisi |
Evrensel Dilbilgisi |
Sözdizim |
Bu ifadeyi kullanan biri Kuralcı Dilbilgisi yaklaşımını örneklemektedir Doğru cevap B'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ