Genel Dilbilim 2 Ara 3. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir koşul içermektedir?
Yağmur yağmasaydı pikniğe gidecektik. |
Odaya girip televizyonu açtı. |
Çalışırken hep kahve içer. |
Kitabı bitirdiğimde sana veririm. |
Murat evden koşarcasına çıktı. |
Verilen ifadede yer alan -saydı eki koşul belirtmektedir.
2.Soru
Aşağıdaki örnekler doğrultusunda bilmek eyleminin yanulamlama çerçevesi hangisidir?
Bunu bilmiyordum.
Geldiğini bilmiyordum.
bil- [(AÖ/T) __ ] |
bil- [AÖ/T __ ] |
bil- [AÖ __ ] |
bil- [T __ ] |
bil- [ __ ] |
Sözdizimde yanulam çerçevesi köşeli ayraç içinde temsil edilir. İçindeki çizgi söz konusu sözcüğü, buradaki örneklerdeki eylemleri, AÖ ad öbeğini, T ise (yan) tümceyi göstermektedir. AÖ ve T’ye göre eylemin sağda yer alması gerektiği çizgi ile de belirtilmiştir. Ayraç ise öbek oluştururken bu eylemin nesnesinin seçimlik olduğunu gösterir. Yani, bir eylem hem geçişli hem de geçişsiz olarak kullanılabiliyorsa AÖ, T veya her ikisi de ayraç içinde gösterilir. Örneklerde verilen bilmek eylemi geçişli olup zorunlu olarak AÖ (bunu bilmiyordum /cevabı bilmiyordum) ve T (geldiğini bilmiyordum) biçiminde nesne almaktadır. Öyleyse doğru cevap B’ dir.
3.Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisi öbek yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır?
|
Yalnızca yeni öğrenciler geldi. |
Çok güzel giyinir. |
Maalesef Hasan sınıfta kaldı. |
Hasan çok akıllı. |
[Yalnızca] yeni öğrenciler geldi. BÖ AÖ (yeni öğrenciler) niteleyicisi
[Senin için] her şeyi yaparım. İÖ EÖ (her şeyi yaparım) niteleyicisi
[Çok güzel] giyinir. BÖ EÖ (giyinir) tümleci
[Maalesef] Hasan sınıfta kaldı. BÖ Tümce niteleyicisi
Hasan [çok] akıllı. BÖ Derece bildiren Sıfat (akıllı) niteleyicisi
4.Soru
Aşağıdaki tümcelerdeki ilgeç öbeklerinin hangisi
eylem niteleyicisidir?
Postanenin karşısındaki eve hırsız girdi. |
Sanata meraklı ve tasarımla ilgili kişiler |
Gecenin tüm sessizliğinde cadde ve sokaklar |
Arkadaşımın kızına göre bir eş bulmak neredeyse |
Güneş gözlüklü adamın bana baktığını |
Türkçede ikincil adıllarla ad niteleyicisi olarak
ilgeç kullanıldığı zaman bu mutlaka –ki sıfat ekiyle birlikte
kullanılır, yani sıfatlaştırılır: Postanenin karşışındaki eve
hırsız girdi. Bu cümlede görüldüğü gibi ikincil ilgeç –ki,
ad niteleyicisi olarak kullanılmıştır. D seçeneğindeki,
‘Arkadaşımın kızına göre’ ilgeç öbeği ile E seçeneğindeki
‘güneş gözlüklü adam’ ilgeç öbeği de aynı şekilde ad
niteleyicisidir. B seçeneğinde ise, ‘meraklı’ sıfatının
tümleci olarak işlev görür, yani ‘sanata meraklı ve
tasarımla ilgili’ sıfat tümleci olarak kullanılmıştır. C
seçeneğinde ise ‘cadde ve sokaklar boyunca’ ilgeç öbeği
eylem niteleyicisidir, yani yüremeyi nitelemektedir.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir ad öbeğidir?
Sarışın çocuk |
Oldukça haylaz |
Hızlıca uzaklaştı |
Güldüğü için |
Pek umursamadan |
Her öbekte bir sözcük öbek kurucudur, anlam ve yapı olarak öbekteki en önemli—merkezi— rolü olan sözcüktür. Buna öbekte baş denir. Türkçe eylem-sonlu ve baş sonlu bir dildir. Sarışın çocuk öbeğinde çocuk baştır ve bu sözcük ad olduğu için bu öbeği ad öbeği olarak adlandırırız. Doğru cevap A'dır.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir tümce değildir?
Gitme! |
Koş! |
Dikkat! |
Gel! |
Güldü! |
Tümcenin değişik dilbilgisi kitaplarında çeşitli tanımları yapılmıştır. Bu tanımlar “tümce yargı bildiren sözcük dizileridir” tanımını kabul ederler. Oysa yargı terimi sorunludur, çünkü ‘Dikkat!’ gibi tek bir sözcük yargı belirtir ama tümce değildir. Tümce, tüm dillerde bir özne ve bir yüklemden oluşan bir dilbilgisi birimi olarak tanımlanabilir. Bir başka deyişle, her dilde bir tümcede özne ve yüklem bulunduğu gözlenmiştir. Özne ya da yüklemin yeri bir dilden diğerine değişse de bu iki öge tümcede mevcuttur. Diğer tüm seçeneklerde bir özne ve yüklem olmasına rağmen C seçeneğindeki “Dikkat!”te bunlar mevcut değildir.
7.Soru
‘Hemşire’ sözcüğünün anlamının ‘doktor’ sözcüğünün
anlamı ile doğrudan bir bağlantısı olmamasına rağmen o
sözcüğü çağrıştırmasına ne ad verilir?
Biçimbilim |
Anlambilim |
İmge |
Ad aktarması |
Özne |
Tasarım ya da imgelerden kastedilen çağrışım
alanı adı da verilen, her sözcüğün çağrıştırdığı diğer
imgelerin, kavramların oluşturduğu kümedir.
8.Soru
Bazı sözcüklerin öbek oluşturmak için başka öğelere gerek duyma durumu ne ile açıklanır?
Yanulamlama |
Sözcük seçme |
Sözcüksel |
Kütük |
Zihinsel sözlükçe |
Bazı sözcükler öbek oluşturmak için başka ögelere gerek duyarlar. Bir sözcük—örneğin bir eylem geçişli ise mutlaka bir nesne alır. Öyleyse geçişli eylemler Ad Öbeği ya da yan tümcecik olan nesneleri seçerler ya da yanulamlar.
9.Soru
Aşağıdaki tümcelerin hangisinde devinim tümceciği bulunmaktadır?
Arkadaşını hırsızlıkla suçladığını inkar etmedi. |
Ankara’ya gideceğini söylemedi. |
Toplantıyı erteleyeceğini bildirmedi. |
Annesinin her zaman arkasında duruşunu beğenirdi. |
Dilek’in kafasının karışık olması gözle görülür. |
Tüm tümceler incelendiğinde “suçladığını, gideceğini, erteleyeceğini, duruşunu” tümcecikleri olgu tümceciği, “olması” tümceciği ise devinim tümceciğidir.
10.Soru
Bir dilin sözcük varlığına ve ana dili konuşucularının içsel/bilişsel sözcük dağarcığına ne ad verilir?
Sözcük listesi |
Yanulamlama |
Öbek |
Söz dizimi |
Sözlükçe |
Bir dilin sözcük varlığına ve ana dili konuşucularının içsel/bilişsel sözcük dağarcığına sözlükçe denir. Sözlükçede o dilin bir sözlük listesinin yanı sıra her sözcüğün bir sözcüksel kütüğü bulunmaktadır. Bu kütükte o sözcüğe ait sözcük türü bilgisinin yanı sıra, sesbilgisel, biçimbirimsel yapısal ve anlamsal özelliklerine ilişkin bilgi bulunur.
11.Soru
Genel itibariyle dillerde ne tür tümce vardır?
Öbek öbek-Öbeksiz |
Bağlaçlı-Bağlaçsız |
Sıralı-Sırasız |
Kurallı-Kuralsız |
Bağımlı-Bağımsız |
En geniş ayrımı ile söylemek gerekirse hem Türkçede hem de diğer dünya dillerinde iki tür tümceden söz etmek mümkündür: Bağımsız ve bağımlı tümceler. Kurallı bir tümce oluşturmak için en az bir bağımsız tümceye gereksinim vardır. Bunun yanı sıra dillerdeki tüm tümce türleri en az bir bağımsız tümce olmak üzere bir ya da daha fazla bağımlı tümce içerebilirler.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi eklenti-baş örneklerinden biri sayılamaz?
Kırmızı gömlek |
Hızla uzaklaştı |
Kardeş gibi |
Akıllıca konuşmak |
Çok akıllı |
Eklenti – baş yapılarında baş tümlecine ad durumu verilemez.
13.Soru
Gönderimsellik Kuramı'na göre sözcükler nasıl ele alınmaktadır?
Sözcükler, kendilerinin dünyadaki karşılıklarıdır. |
Sözcükler, zihinsel deneyimlerin simgesidir. |
Sözcükler, zihindeki bir kavram ve onunla eşleşen bir ses imgesinden oluşan bir |
Sözcükler, çağrıştırdıkları her şeyin bir toplamıdır. |
Sözcükler, daha basit anlamların birleşimidir. |
Gönderimsellik Kuramı'na göre sözcükler, kendilerinin dünyadaki karşılıklarıdır. Doğru cevap A'dır.
14.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem oluş bildirmektedir?
Öğrenciler sınavda başarılı oldular. |
Çocuklar oyun oynuyorlar. |
Akın trafik kazası geçirdi. |
Annesini görmek için Bursa' ya gitti. |
Bebek, ağlamaya başladı. |
Başarılı olmak, oluş bildiren eylemdir.
15.Soru
Aşağıdaki sözcük gruplarından hangisi derecelendirilebilen karşıtanlamlılığa örnek verilebilir?
Öğretmen-öğrenci |
Almak-satmak |
İnmek-çıkmak |
Evli-bekar |
Sıcak-soğuk |
Seçeneklerdeki tüm sözcük gruplara karşıt anlamlı sözcüklerden oluşmaktadır. Fakat içerik olarak bakıldığında A ve B seçenekleri işteş-ilişkisel karşıtanlamlı; C seçeneği ters yönlü karşıtanlamlı; D seçeneği bütünleyici karşıtanlamlı sözcüklerdir. E seçeneğindeki “sıcak-soğuk” ise derecelendirilebilen karşıtanlamlı sözcüklerdir.
16.Soru
“Akın trafik kazası geçirdi.” tümcesinde yüklemin gösterdiği anlam aşağıdakilerden hangisidir?
Oluş |
Hareket, İş |
Zihinsel işlem |
Ruhsal durum |
Özneyi etkileyen |
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde tümcenin nesnesinde bir ortaç kullanılmıştır?
Beril’in dansı dudak uçuklatıyor. |
Ahmet mutlu oldu. |
Çocuk hiç gülmediği kadar güldü. |
Fatma’nın dün aldığı dersi iptal ettiler. |
Ali kaza geçirdi ve hastaneye kaldırıldı. |
Dün aldığı bir ortaçtır ve dersi nitelemektedir. Bu ders ise tümcenin nesnesidir.
18.Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde benzetme yapılmıştır?
Kaza mahallinde hemencecik can vermiş. |
Sapsarı saçları güneş gibi parlıyordu. |
Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak! |
Orhan Kemal'i dün gece bitirdim. |
Mavi yakalılar bu yıl iyi bir zam alacaklar. |
B şıkkındaki "güneş gibi" ifadesi bir benzetmedir. Doğru cevap B'dir.
19.Soru
Sıfat tümceciği içinde nitelenen adın boş izi yerine kullanılan adıla ne ad verilir?
Ad Öbeği |
Sıfat Tümceciği |
Ayrışık Gönderim |
Soyut Adıl |
Artık Adıl |
Artık adıl, sıfat tümceciği içinde nitelenen adın boş izi yerine kullanılan adıldır. Artık adıl, Türkçede basit sıfat tümceciklerinde bulunmaz. Ancak ilgeç öbeğinde ilgeç tamlayanı AÖ artık adıl olabilir. Türkçede artık adıl kendi olarak görülür
20.Soru
“Dersini bitirip bilgisayar oyunu oynamaya başladı.”
tümcesindeki belirteç tümceciği aşağıdaki anlamlardan hangisini gösterir?
Öncelik |
Eşzamanlılık |
Neden |
Amaç |
Ardıllık |
Tümcedeki “bitirip.................oynamaya başladı” belirteç tümceciği zaman açısından bir sıralama ilişkisi gösterdiğinden “önce...sonra” gibi ardıllık anlamı katmıştır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ