Yanıt Açıklaması:

Celaleddîn es-Suyûtî bütün hadis kaynaklarını bir araya toplama gayesiyle telif etmeye başladığı Cem‘ü’l-Cevâmî adındaki kitabı özetleyerek el-Câmi‘u’s-sağîr’ini oluşturdu. Bu eserin tam adı ise el-Cami‘u’s-sağîr min hadîsi’l-beşîr’in-nezîr’dir. Muellif bu kitabında genel olarak kavlî hadisleri, yani Efendimizin sözlerini ilk bir ya da iki kelimesini zikrederek sıralamıştır. Bununla birlikte kitapta Resûlüllah’ın (s.a.v.) fiili hadisleri de yer almaktadır. Hz. Peygamber’in yasakladıkları için de "Bâbü’l-menâhî" adında bir bölüm açılmıştır. Buradaki bütün hadisler de ilk kelimelerine göre sıralanmıştır. Suyûtî birçok kaynaktan oluşturduğu bu eserinde, esas aldığı kitaplar için genel olarak rumuzlar kullanmaktadır. Müellif bu rumuzlardan hangi kitabın kastedildiğini eserinin başında zikretmiştir (el-Camiü’s-sağîr, s. 5–6). Sık
kullanılmayan kitaplarda ise eserin ve yazarının ismi doğrudan kaydedilmektedir.

Yanıt Açıklaması:

Hadis, Hz. Peygamberin sözü, fiili, takriri yani, sahâbenin yaptığını görüp de reddetmediği tutum ve davranışları, yaratılışı (fıtrî-fizyolojik özellikleri) veya ahlâkı ile ilgili intikal eden her türlü bilgi demektir..

Yanıt Açıklaması:

Metin tenkidi temelde bir karşılaştırma yöntemidir. Aynı anlamda olmak üzere arz, muaraza ve mukayese tabirleri de kullanılmaktadır. Kısaca sened açısından sahih görünen bir hadisin metninin doğruluğunu kontrol etmek için doğruluğundan emin olduğumuz diğer delil ve bilgilerle karşılaştırılmasına metin tenkidi demekteyiz. Bu çerçevede bir hadis; (a) muhteva ve (b) dil ve üslup itibariyle başlıca iki yönden metin tenkidine tabi tutulur. Bir hadis metni tevil edilemeyecek ölçüde Kur’ân-ı Kerîm’e aykırı olamaz. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, Kur’ân’a aykırı görünen bir hadisi reddetmekte acele etmemektir. Öncelikle her ikisinin muhtevasının iyi kavranması, aralarında gerçekten bir çelişki bulunup bulunmadığının ayrıntılı olarak incelenmesi gerekmektedir.

Yanıt Açıklaması:

641-642/1069-1070 yıllarında Kaşgar’da (Uygur ve Arap harfleriyle) kaleme alınıp Karahanlı hükümdarına hediye edilen ve Türk devlet
felsefesini anlatan ilk eser olarak tarihe geçen “Kutadğu Bilig” (Kutsal Bilgiler)’de, 6645 beyit içerisinde Hz. Peygamber’in hadislerine atıfta
bulunan bazı ifadelere rastlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması:

İslâm, rûhî arınmadan beden temizliğine, devlet yönetiminden aile düzenine, ibadetten alışverişe, eğitimden sağlığa, hukuktan
iktisata, mîmârîden estetiğe kadar sosyal hayata dair ne varsa, Allah Resûlü ve arkadaşlarının tecrübesinden geçmiş, pratiğe geçirilmiş son derece önemli prensipler bütünüdür.

Yanıt Açıklaması:

Şu durumda İslâm toplumunu ortaya çıkaran ana ilkenin “Peygamber’in Sünnetine ittibâ” olduğunu reddetmeye imkân yoktur. Tarih boyu müslümanların içinde yaşadığı müşterek dünya algısı ve toplumsal düzen, Hz. Peygamber’in tebliğ ve beyânıyla başlayıp günümüze kadar uzanan bir sürecin tezâhürüdür. Kısacası Nebevî Sünnet’in ürünüdür. Sünnet, bir taraftan ferdî-insânî farklılıkları dikkate alacak kadar kapsamlı, diğer taraftan bütün farklılıkları bir esasta toplayacak kadar birleştiricidir. Bu nedenledir ki, İslâm dîninin mensupları tarafından oluşturulmuş ve zaman içinde gelişip özel akım veya disiplin niteliğini kazanmış her önemli hareket, kendisine Kur’ân-ı Kerîm yanında Hz. Peygamber ve ashâbının tatbikatına sahne olan Asr-ı Saâdet’ten de bir dayanak bulma ihtiyacını hissetmiştir.

Yanıt Açıklaması:

Bu tür kendisi de zannî ve indî olan ve hadisleri/sünneti hafife alan yaklaşımlar dinî düşüncede seviye kaybına, bilginin değersiz görülmesine, dindarlaşma duygusunun yozlaşmasına ve gündelik hayatta dinin yaşanırlığının sona ermesine sebebiyet vermiştir. Ayrıca bu eleştiriler, sünnetin Kur’ân’dan ayrı ve ikinci plânda yer alan bir kaynak olduğu düşüncesinden hareketle dile getirilen hususlardır. Oysa sünnet ve onun ifadesi olan hadisler Hz. Peygamber ve ashâbının Kur’ân’dan anlayıp uyguladığı Kur’ân-ı Kerîm’in yaşantıya dönüşmüş biçimidir. Yenilikçi yaklaşımlar sünnetin bu yönünü göz ardı ederek yaşanan geleneği dikkate almadan, sünneti tarihî bağlamından kopartarak zihinsel bir din algısı şekillendirmeye çalışmışlardır.

Yanıt Açıklaması:

Bazı âyetlerde genel olarak ifade edilen ve kelimenin içeriğine dâhil bütün mânâları ifade eden bir husus, gerek âyetle gerekse hadisle tahsis edilip anlam çerçevesi daraltılabilir. Bu tür tahsisler de Allah Resûlü’nün beyan etme sorumluluğuna dâhildir. Bütün dinî konulardaki açıklamaları vahiy ve ilhâmla desteklendiği için Sünnetin Kur’ân’ı tahsis etmesi mümkündür. Sözgelimi, Kur’ân, usûlüne göre boğazlanmamış hayvanların etlerini yemeyi haram kılmış (Bakara 2/173; Mâide 5/3), Allah Resûlü bu genel haram kılma emrinden denizdeki ölmüş balığı hâriç tutmuştur. Deniz suyunu kastederek söylediği: “Onun suyu temiz, içindeki ölü balık helâldir (Ebû Dâvûd, Tahâret 41, hadis no: 83; Tirmizî, Tahâret 52, hadis no: 69) şeklindeki meşhur hadis bunu gösterir. Bunun örneği hadis ve fıkıh kitaplarında yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması:

Bunun neticesinde, İslâm medeniyetin hayatiyetini güçlü bir şekilde sürdürmesiyle doğrudan alâkalı olarak, dinî ilimlerin usûlleri de söz konusu dönemde etkisini yitirme sürecine girmiştir. Oysa dinî ilimlerin usulleri, dinin ana kaynaklarıyla hayat arasındaki irtibatı kurmanın yöntemle alâkalı kısmını temsil eden en önemli parçasıydı. Öte yandan, sistemli bir hadis tenkidi için öncelikle tenkitlerin kendisine dayanacağı bir usûle ihtiyaç vardır. Hadis usûlünün, hadisleri tasfiye etmek için elverişli vasıtaları sağlamayacağını gören müsteşrikler, Batı’nın eleştirel geleneklerine başvurmuş ve kendi kutsal kitaplarına uyguladıkları Kitâb-ı mukaddes tenkidi ve tarihî tenkit metotlarını hadislere uygulamaya başlamışlardır. Bu tenkitler sırasında hadis usûlünün prensiplerini ve isnâdların bir kısmını veya tamamını göz ardı ederek, metinlerden hareketle neticelere ulaşmaya çalışmışlar, hadis tenkidini bu mecrada sürdürürken bir taraftan da sünnetin bağlayıcılığı konusundaki fikirlerini inşa etmişlerdir. Hadislerin Hz. Peygamber’le irtibatının bulunmadığına dair vehimlerini, Hz. Peygamber’in sünnetinin tespit edilemeyeceği ve bu nedenle bir ittibâın söz konusu olamayacağı hükmüne ulaşmada kullanmışlardır.

Yanıt Açıklaması:

Hz. Peygamber’in hadisleri, Türklerin müslüman olmasıyla birlikte ortaya konan ilk edebî eserlerden itibaren karşımıza çıkar. Yusuf Has Hâcib’in (v. 1070-) Kutadğu Bilig’i, Edip Ahmed Yüknekî’nin (v. 1100) Atebetü’l- Hakâyık’ı, Ahmed Yesevî’nin (v. 1166) Dîvân-ı Hikmet’i ve Rabguzî’nin (v. 1310) Kısas-ı Enbiyâ’sı, Türklere müslümanlığı ve İslâm peygamberini anlatan ilk eserler sayılır.

Yanıt Açıklaması:

İslâm tarihi ve kültürü ile ilgili çeşitli çalışmaların yanı sıra Aloys Sprenger (ö. 1893), Reinhart Dozy (ö. 1883), William Muir (ö. 1905) gibi şarkiyatçılar Hz. Peygamber’in hayatını anlatan kitaplar yazmışlardır. Her ne kadar hadisin müstakil makalelerde ele alınması kendisinden önce gerçekleşmişse de hadisleri sistemli bir şekilde konu edinmesi nedeniyle Batı’da hadis çalışmalarının kurucusu kabul edilebilecek müsteşrik, Macar asıllı Ignaz Goldziher’dir (ö. 1921). Goldziher, kendinden sonra gelecek müsteşrikleri derinden etkileyecek çalışması Muhammedanische Studien’de (I-II, Halle 1889–1890) Hz. Peygamber’in sünnetinin bağlayıcılığının zaman içerisinde arttığı şeklindeki kanaatini dile getirmekle birlikte, daha ziyade hadis kaynaklarının sıhhati meselesi üzerinde durmuştur.

Yanıt Açıklaması:

Kütüb i Tis'a İslam ilmi dünyasında sağlam bir hadis kaynağı olan Kütüb-i Sitteye üç eser ilavesiyle anılan meşhur dokuz hadis kitabına verilen ortak isimdir. İlave edilen eserleri ise şöyle sıralaya biliriz;

1. Darimi (ö. 255/868)'nin es-Sünen'i.
2. İmam Malik (ö. 179/795)'in Muvatta'ı.
3. Ahmed ibni Hanbel (ö. 241/855)'in el-Müsnedi'dir.

Şimdi ise Kütüb i Sittede yer alan altı büyük Hadis i şerif kaynağının Müelliflerini, yani yazarlarını ve bu eserlerim isimlerini zikredelim.

1. Buhârî (ö. 256/869).
2. Müslim (ö. 216/831)'in el-Câmi'u's-Sahih'i.
3. Ebû Dâvûd (ö. 275/888)
4. Nesâî (ö. 303/915)
5. Tirmizî (ö. 279/892)
6. İbn Mâce (V. 273/886)' nin es-Sünen'leri.   

Yanıt Açıklaması:

Aile kurumu içinde, “Erkekler, Allah’ın kendilerine daha fazla bağışladığı nimetler ve sahip oldukları servetten yapabilecekleri harcamalarla kadınların sorumlu yöneticisi ve koruyucusudur” (Nisâ 34) âyeti, eşler arası ilişkileri düzenleyen âyetlerden birisidir. Erkeğin, aile fertlerinin maddî-manevî ihtiyaçlarını karşılamak üzere ekonomik bakımdan üstlendiği külfet, sabır, metanet, fiziki güç, cesaret gibi meziyetleri, bunun doğal bir sonuç olduğunu gösterir. Âyetteki sorumlu yöneticilik ve koruyuculuk, soğuk ve mesafeli bir duruş değil, sevgi, saygı, hoşgörü, yardımlaşma ve danışmaya dayalı bir düzenlemedir. Ayrıca, “Kadınlarınız sizin için birer elbise siz de onlar için birer elbisesiniz” (Bakara 2/187) âyeti, eşlerin birbirlerine olan ihtiyacını edebî bir ifadeyle dile getirir.

Yanıt Açıklaması: Hadiste metin tenkidi yapılırken samimiyet, i‘tidal, genişhadis kültürü, metnin iyi kavranması, hadisin bütün tarîklerinin toplanması, hadisin edebi özelliklerinin tespiti, müteşâbih-müşkil (anlaşılması zor) hadislerden olup olmadığının tespiti, te’vil imkânlarının araştırılması, metnin derinlemesine tahlil edilmesi gibi noktalara dikkat edilmesi bu yöntemin uygulanması esnasında göz önünde bulundurulması gereken hususlardandır.

Yanıt Açıklaması:

Yanıt Açıklaması:

İslâm’ın bir arada yaşama tecrübesi hariç diğer şıkların dört tanesi  Şarkiiyatçı düşüncenin İslâm toplumlarına intikal ettirmede  bir araç olarak kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması:

Hz. Peygamber’in (s.a.v.) örnekliği konusunda daha ayrıntılı bilgi için Prof Dr.
Râşit Küçük’ün "Hz. Peygamber ve Örnekliğinin Mahiyeti" başlıklı makalesine
bakabilirsiniz.

Yanıt Açıklaması:

Bu gün hadis bulmada en çok kullanılan programlardan birisi elMektebetü’ş-Şâmile’dir. Birçok sürümü çıkartılan bu program binlerle ifade edilen kitaba sahiptir. Örneğin el-Mektebetü’ş-şâmîle’nin ikinci sürümünde 5517 kitabın olduğu belirtilmekte; daha sonraki bir sürümde ise bu sayı 10183 olarak açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması:

On dört asır boyunca Hindistan’dan Endülüs’e, Yemen’den Buhârâ’ya pek çok âlim çeşitli şekillerde hadisleri bir araya getirmiş veya hadis kitapları üzerinde yeni çalışmalar yapmışlardır. Bu gayretler günümüzde de belirli ölçüde devam etmektedir. Oldukça çeşitli olan bu çalışmalardan biri de temel hadis kaynaklarında zikredilen hadisleri bulmaya yardımcı olan eserlerdir. Bu tür çalışmalar, tarihte olduğu gibi n günümüzde de devam etmekte, hadis bulma işlemi sanal ortamda daha da kolaylaştırılarak okuyucuların istifadesine sunulmaktadır. Temel hadis kaynaklarındaki hadisleri bulmak için yazılan bu tür eserlerden faydalanabilmek için en azından temel düzeyde Arapça bilmek gerekir. ikinci önemli nokta ise, söz konusu eserlerden nasıl faydalanılacağının bilinmesidir. Başka bir deyişle, arama yaparken, kitapların ya da programların amacını ve metodunu dikkate almak gerekir.