İsmail b. Mûsa “Nezîlu Hind” lakabıyla anılmıştır. Rebî’ b. Sabîh, Halife Mehdî’nin h. 159’da gönderdiği ordunun içinde bulunan meşhur bir hadisçidir. Ebû Musa Necîh es-Sindî ve Recâ es-Sindî ikinci asır hadisçilerindendir. Ebu Cafer ed- Deybülî de bu dönemde Hind bölgesinde yetişen muhaddislerden biridir

Sahîhu’l-Buhârî Ebu Abdullah Muhammed b. İsmâil El-Buhâri tarafından yazılmıştır. 

Kitâbü’l-ferâiz, Kitâbü’l-menâkıb ve Kitabü’l-cihâd hicri ikinci yüzyılda yazılan kitaplardır. Kitâbü’l-Fiten ve Kitabü’ş-şemâil ise hicri üçüncü yüzyılda kaleme alındığınmıştır.

Sahâbîler Hz. Peygamber’in vefatından sonra her yerde ve her fırsatta
doğal olarak ondan bahsetmiş, onun söz ve işlerini nakletmeye çalışmışlardı. Onların içinde, Abdullah b. Abbas ve Ebû Hüreyre gibi, kendisini sadece bu işe verenler vardı. Ebû Hüreyre, Abdullah b. Ömer ve Enes b. Mâlik’den sonra, 2210 hadis rivayetiyle 4. sırayı Hz. Âişe alır. Muhammed bin Sîrîn 7 sahibi fakihten biri değildir.

V. ve VI. asırlardan sonra özellikle ahlâk, fedâil, terğîb ve terhîb konuları, halk dilinde hadis diye dolaşan sözler ve uydurma hadislerle ilgili hacimli müstakil eserler telif edilmiştir. Bu eserler temel hadis kaynaklarını esas alan ve kendi dönemlerinin ihtiyaçlarını dikkate alarak yazılan kitaplardır. Bunlar arasında Münzirî’nin (ö. 656/1258) et-Terğîb ve’t-terhîb’i ile Nevevî’nin Riyâzü’s-sâlihîn’i özellikle ahlâkî eğitim amacıyla vaazlarda en çok istifade edilen eserlerdir.

Sünnet kavramının, Hz. Peygamber’e Allah tarafından verilen görevler doğrultusunda değerlendirilmesi gerekir. Kur’an’ın bildirdiğine göre Hz. Peygamber’in temel görevleri şunlardır: 1- Tebliğ, 2- Beyân/Tebyîn, 3. Tezkiye.

Zevâdin tespitinde genellikle Kütüb-i sitte esas alınmıştır. Yani zevâidini
yaptıkları kitapların Kütübi sitte’de olmayan hadislerini bir araya getirerek
bir nevi Kütüb-i site’ye ek ve onları tamamlayıcı nitelikte eserler meydana getirmeyi amaçlamışlardır. Bu tür çalışma VIII. (XIV.) asrın ortalarından başlayarak IX. (XV.) yüzyılın sonuna kadar sürmüştür. Tespit edilebildiği kadarıyla ilk zevâid kitapları Moğoltay b. Kılıç (ö. 762/1361) ve İbnü’l-Mülakkın (ö. 804/1401) tarafından hicrî sekizinci asırda telif edilmiştir. Zevâid türü eserlerin en tanınmışları Heysemî, Bûsîrî ve İbn Hacer’in eserleridir.

Tesbît, sabitleme, kaydetme, bağlama, sağlama alma anlamlarına gelir. Bu dönemde hadislerin sözlü ve yazılı olarak öğretilmesi, öğrenilmesi, halk arasında yayılması, böylece hafızalarda ve değişik yazı malzemeleri üzerine kaydedilip koruma altına alınması söz konusudur. Bu dönem aşağı yukarı hicri 1. yüzyılın sonlarına kadar devam etmiştir. Yani ilk Müslümanlar olan sahâbe nesli ile onlardan sonra gelen ve tâbiûn denen neslin büyüklerinin yaşadığı dönemdir. Bu dönemde hadis öğretim ve öğrenimi için Hz. Peygamber’in, sahabîlerin ve tâbiûn neslinin büyüklerinin yoğun faaliyetleri olmuştur.

Muhammed Enver S¸âh Keşmîrî, Ömrünün üçte birini Diyobend’de geçiren, Kadiyânîlik fitnesine karşı büyük mücadele veren ve “Sahîh-i Buhârî” şerhi “Feyzu’l-bârî” nin yazarıdır. S¸ah Veliyyullah b. Abdirrahîm ed-Dehlevî Hicâz’a gidip ilim tahsil ettikten sonra geri dönmüş ve kendisini ilim neşrine vermiştir. Muhammed Kasım Nanotevî ve Reşid Ahmed Gangohî Kuzey Hindistan’da bulunan Seharenpur yakınlarındaki Diyobend kasabasında “Ezheru’l-Hind” olarak şöhret bulan “Daru’l-Ulûm Diyobend Medresesi” ni açmışlardır. S¸eyh Ali el-Muttakî Multân’a gitmiş, orada S¸eyh Husâmuddin el-Muttakî’den ilmen ve ruhen beslenmiştir.

Tasnif işleminin en önemli sebebi Hz. Peygamber’in sünnetinin Müslüman toplumunda yaşayan bir gelenek olarak devamının sağlanmasıdır. Bunun için hadis malzemesinin her alanda ve farklı amaçlarla kullanılabilecek şekilde tasnif edilerek bütün güncel problemlerin çözümünde başvuru kaynağı haline getirilmesi gerekiyordu. 

Terğîb iyiliğe teşvik, terhîb ise kötülükten sakındırmak demektir. Münzirî et-Terğîb ve’t-terhîb isimli eserinde iyiliğe teşvik eden kötülüklerden sakındıran hadisleri bir araya getirmiştir. Müellif her konunun, terğîb ve terhîb (teşvik ve uyarı) yönlerini dile getiren hadisleri iki grupta toplamak suretiyle önce terğîb sonra terhîbi ilgilendiren hadisleri vermiştir.

Mihne olaylarında en çok direnen, muhalefetin liderliğini temsil eden, dolayısıyla da en çok işkence gören büyük hadisçi ve Hanbelî Mezhebi’nin kurucusu Ahmed b. Hanbel olmuştur. 

Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhayy el-Leknevî 1848’de Banda’da (Hindistan) doğdu. Babası otuzdan fazla eseri olan önemli bir âlimdir. Hadisle ilgili bazı eserleri şunlardır: 1. et-Ta‘lîku’l-mümecced ‘alâ Muvatta’il-İmâm Muhammed. İmam Mâlik’in Muvatta’ının Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî nüshasının şerhidir. 2. er-Raf‘u ve’t-tekmîl fi’l-cerh ve’tta‘ dîl. Cerh ve ta‘dîl konusunda önemli hususlara ve belli başlı yanılgılara işaret eden kıymetli bir eserdir. 3. el-Âsâru’l-merfû‘a fi’l-ahbâri’l-mevzû‘a. Belirli gün ve gecelerde kılınması tavsiye edilen namazlara dair mevzu olduğunda ittifak veya ihtilaf edilen rivayetleri incelemektedir. 4. el- Ecvibetü’l-fâzıla. Hadis meselelerine dair kendisine sorulan on sorunun geniş cevaplarını içermektedir.

Tasnif dönemi kitaplarının, hadisleri konularına göre gruplandıran türleri şunlardır:

• Tek bir konudaki hadisleri toplayan kitaplar,
  2-Birden çok alt konu barındıran tekbir ana konuda yazılmış kitaplar, 3-Tartışma ve reddiye kitapları,
  4- Muvatta’lar,
  5- Sünenler,
  6- Ca^mi^’ler,
  7- Musannefler.

İslâm Dinini konu edinen Naklî/Şer’i İlimler, Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam, Tasavvuf ’tur.

Ebû Sa‘îd el-Hudrî, şöyle demiştir: “Ben hadisleri yazmam için Hz. Peygamber’den izin istedim de o bana izin vermeyi kabul etmedi”. Râfi‘ b. Hadîc’ göre Hz. Peygamber, “Yazın, bir sakınca yok!” diye buyurmuştur. Abdullah b. Amr deHz. Peygamberin buna izin verdiğini dile getirmiştir. Hz. Ömer ve İbn Abbâs da; “İlmi yazıya geçirin!” demişlerdir.

İnsanların kötü huylardan, günahlardan, kötülüklerden temizlenmesi, arındırılmasına Tezkiye denir.

Bu hadis’in Araça’sındaki İsnâdın sıralanışı şu şekildedir: Buhârî ← Müsedded ← Yahyâ ← Şu‘be ← Katâde ← Enes ← Hz.Peygamber.

İslam Tarihi, İslam Mezhepleri Tarihi ve İslamî İlimler Tarihi ise İslam Dinini konu edinmeleri bakımından ilk bakışta İslamî İlimler içinde yer alıyor gibi görünseler de aslında Tarih Bilimi’nin alt dalıdırlar.

Medine Sözleşmesi
İmtiyâz Belgeleri
Nüfus Sayımı Tutanağı
Dîne Çağrı Mektupları
Yahûdîlerle Yapılan Yazışmalar
Enes b. Mâlik’in yazdıkları
Görevlilere Verilen/Gönderilen Tâlimatnâmeler
Hz. Peygamber’in Mekke’nin fethinde okuyup da Yemen’li Ebû Şâh’ın isteği üzerine yazılıp bu sahâbîye verilen hutbe.
Abdullah b. Amr b. el-Âs’ın yazdıkları
Ebû Râfi’in yazdıkları