İletişim Kuramları Final 3. Deneme Sınavı

Bu yaklaşımın iletişimde düşünsel üretimi incelemelerinde en önde gelen konular arasında ideolojinin açıklanması, maddi üretim ile düşünsel (ideolojik) üretim ilişkisi, profesyonel ideolojiler ve bunların transferi, kültür emperyalizmi, ürünlerin ideolojik içerikleri ve bilinç yönetimi, profesyonel ideolojiler ve medya pratikleri, yabancılaşma ve fetişleştirme (bir mala kendinde olmayan değerler yükleme) vardır.

Nicel araştırmaların başlagıcında yer alan iki temel grup ve araştırmalar yer alır. İlki sosyal psikolojiye dayanan deneysel araştırmalar ikincisi ise yönetimsel karar verme ve pazar araştırmalarıdır.

İletişim araştırmalarında üretilen bilginin temel özellikler teknolojik bilgi, yönetme ile ilgili bilgi ve kitleler için üretilen bilgi olarak sınıflandırılabilir. 

Doyum kuramcıları, kendilerini sorumluluktan kurtaran Kullanımlar ve Doyum Yaklaşımı'nı, iletişim politikalarının merkezine alırlar. Bu politika “halka istediğini verme” olarak özetlenebilir. Kullanımlar ve doyumlar kuramcıları izleyicinin aktif ve bilinçli seçimini abartma ve kullanma eğilimindedirler. Oysa medya tüketimi çoğu zaman özgür seçimin ürünü değildir; çoğu zaman dayatılmıştır. Diğer seçenekler ise Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımının uygulamadığı veya eleştirilen yönleridir. Doğru cevap A'dır.

Rusya'da başlayan kitlesel bir harekettir.

1980’lerden itibaren, iletişim araçları, bilgisayarlar ve ağ iletişimi teknolojilerinin egemen olduğu toplumlara genel olarak “enformasyon toplumu” adı verilmiştir. Doğru cevap b'dir.

Marshall McLuhan, medyaya ilişkin gözlemlerini bilimsel bir temele oturtmadığı için eleştirilmiştir. Son yıllarında ve kısmen eleştirilere yanıt olarak, McLuhan düşüncesine “tetrad” diye adlandırdığı bir temel geliştirmiştir. Ölümünden sonra yayınlanan Medya Yasaları kitabında McLuhan, medya konusundaki görüşlerini ortaya koyarken, bir aracın toplum üzerindeki etkilerini dört kategoriye ayırarak incelemiştir. Doğru cevap b'dir.

McLuhan, iletişim aracının egemen değişim gücünden bahsetmektedir

Deregülasyon ise yasal düzenlemelerin ortadan kaldırılarak kamu mallarının özel sektöre devredilmesidir. Kavram olarak “kuralsızlaştırma” ya da “serbestleştirme” gibi karşılıkları olan deregülasyon, kitle iletişiminin kamu gücünün denetiminden çıkmasını ifade eder. Bir başka deyişle kamu hizmeti sunması için devletler tarafından yönetilen ya da korunan medyalarla ilgili yasal düzenlemelerin kaldırılarak bu medyaların işletmesinin özel sektöre açılmasını anlatır. Örneğin televizyon yayınları kamu tekeli biçiminde düzenlenirken, deregülasyon politikalarıyla pazara girişteki bu tekel kaldırılmış ve yayıncılık alanı özel sektöre açılmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Saussure dilin düşünceleri ifade eden bir göstergeler sistemi olduğunu ve diğer gösterge sistemleri (alfabe, yazı gibi) içinde en önemlisi olduğunu vurgulamıştır. Dili incelerken üç önemli ayrıma işaret etmiştir:

• Dil (la langue) ve söz (parole) ayrımı,

• Gösterge (işaret) kavramının ikili bir yapıya (gösteren/gösterilen) sahip olması,

• Eş-süremli (synchronic) ve art süremli (diachronic) dil analizidir.

Saussure dilin düşünceleri ifade eden bir göstergeler sistemi olduğunu ve diğer gösterge sistemleri (alfabe, yazı gibi) içinde en önemlisi olduğunu vurgulamıştır. Dili incelerken üç önemli ayrıma işaret etmiştir:

•Dil (la langue) ve söz (parole) ayrımı

• Gösterge (işaret) kavramının ikili bir yapıya (gösteren/gösterilen) sahip olması

• Eş-süremli (synchronic) ve art süremli (diachronic) dil analizidir

Chomsky’nin propaganda modelinin süzgeçleri şöyle sıralanır:
• Birinci süzgeç, egemen medya şirketlerinin büyüklüğü, sahiplik yapısındaki yoğunlaşma, sahibinin serveti ve kâr yönelimidir.
• İkinci süzgeç, kitle iletişim araçlarının özel gelir kaynağı olarak reklamcılıktır.
• Üçüncü süzgeç, medyanın hükümet, iş dünyası ve finanse edilen“uzmanlar” tarafından sağlanan ve bu birincil kaynaklar ve iktidar temsilcileri tarafından onaylanan enformasyonu esas almasıdır.
• Dördüncü süzgeç, medyayı disiplin altına alma yoluyla “sert eleştiri”dir.
• Beşinci süzgeç, bir ulusal din ve denetim mekanizması olarak “antikomünizm” yani komünizm karşıtlığıdır.

BUuna göre I ve II numaralı öncüllerde verilen eşleştirmeler doğru III ve IV numaralı öncüllerde verilen eşleştirmeler yanlıştır. Doğru yanıt A'dır. 

Marx, kapitalizme işin zorunlu, yabancılaşmış, anlamsızlaştırılmış hale getirilmesi nedeniyle eleştiriler yöneltir. Genel olarak “yabancılaşma” kavramıyla anlatılmak istenen; insanların birbirinden ya da içinde bulunduğu ortam ya da zamandan uzaklaşmalarıdır. Ona göre yabancılaşmış bir insan hayatı, insanın özüne aykırı, doğasına uygun düşmeyen bir yaşam biçimidir. “Yabancılaşma” maddi alanda ya da duygu ve düşünce alanında olabilir. Örneğin iş ve emek yabancılaşmıştır; çünkü insanlar köleleşmiştir, sömürülmektedir. Soru kökünde de bu durum örneklendiğinden doğru yanıt C'dir.

İletişim alanındaki siyasal ekonomik yaklaşımlar, genel olarak ulusal ve uluslararası olmak üzere iki
alt bölümde de sınıflandırılabilir: (1) Ulusal siyasal ekonomi konularına eğilen yaklaşımlar, kapitalist iletişim sistemini ve etkinliklerini incelerler. Bu yaklaşımlar iletişim konusunda sosyo-ekonomik yapıya öncelik verirler. Bu bağlamda iletişim kurumlarının ekonomik yapısı, pazar ilişkileri, pazarın denetimi, tekelleşme, iletişim ürünlerinin üretimi ve dağıtımındaki ilişkiler, üretim biçiminin yapısı, iletişim alanında çalışanların örgütsel yapı içindeki yerleri, medya kuruluşlarının sahiplik yapısı gibi konuları araştırırlar. (2) Uluslararası ekonomik düzeni temel alan siyasal ekonomi yaklaşımları ise emperyalizm ya da yeni sömürgeciliğin genel iletişim yapısını incelerler. Bu yaklaşımla yapılan araştırmalar, iletişimle ilgili kurumsal ve teknolojik yapılarla ürünlerin ve ideolojilerin uluslar arasındaki transferi gibi konulara eğilirler. Buna göre II ve III numaralı öncüller, ulusal siyasi ekonominin; I ve IV numaralı öncüller ise uluslararası siyasi ekonominin incelediği konular arasında yer almaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Türkiye’deki akademisyenlerin araştırma girişimleri bağlamında ilgi ve bilgi üretiminde gecikme olmuştur. Osmanlıda ve ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde (a) iletişim alanında teknolojik bilgi birikimiyle üretilen iletişim araçlarının ve örgütlenmesinin olmaması, (b) dış güçlerin ürettiklerine ve bu ürettikleriyle elde ettikleri kontrolü sürdürme politikalarına bağlı kalması, (c) araçların ve örgütlenmelerin Batı’dan ithal edilmesi ve (d) bilgiden geçerek kontrol gereksiniminin araştırmaya dayanma yerine baskılara ve yasaklara dayanması gibi bir yapıya sahip olması bu gecikmenin başlıca nedenleridir.

Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı ile etki modelinin birleşmesiyle Kullanımlar ve etkiler modeli ortaya atılmıştır. Kullanımlar ve etkiler, Sven Windahl’ın iletişim araçlarının farklı kullanım türlerinin farklı sonuçlar ürettiği hipotezine dayanan bir iletişim modelidir. Windahl’a göre, geleneksel etki yaklaşımları ile kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı arasındaki esas farklılık, bir medya etkisi araştırmacısının kitle iletişimini genellikle iletişimcinin bakış açısından araştırırken, kullanımlar ve doyumlar araştırmacısının izleyiciyi kalkış noktası olarak görmesinden kaynaklanır. Windahl, farklılıkları vurgulamanın benzerlikleri vurgulamaktan daha yararlı olduğuna inanarak iki yaklaşımın bir sentezini ortaya koyar. Doğru cevap D'dir.

Kültür emperyalizmi konusunda en çok siyasal ekonomik yorumlar ve kurum incelemelerinde bulunulmuştur. Schiller, medyanın dünya kapitalizmi içindeki yerini işaret ederek modern dünya sisteminin ideolojik bilişimsel altyapısı olan “çok uluslu şirketleri (ÇUŞ)” merkeze alarak, bu şirketler aracılığıyla modern dünya sisteminin nasıl reklamının yapıldığını, korunup yayıldığını anlatır. Medya aracılığı ile belli bir yaşam biçiminin özendirilmesi ve diğer yaşam biçimlerinden üstün olduğu anlayışının yayılmaya çalışması durumu da bu bağlamda kültürel emperyalizm kapsamında ele alınabilecek bir durumdur. Doğru yanıt D'dir. 

Harold Lasswell bir siyaset bilimcidir ve Nazi popagandasının insanlar üzerinde nasıl etkili olduğunu analiz etmiştir.