Kelâm ve fıkıh, diğer temel İslam bilimlerinden farklı olarak hüküm koyucu (normatif) karaktere sahip iki bilimdir. Kelâm itikadî hükümleri, fıkıh ise amelî hükümleri belirlemektedir. 

Çocuğun babası ile nesep bağının tespiti için üç yol vardır ve sonuçları açısından aralarında bir fark yoktur. Birincisi, sahih evlilikte nesebin sabit olmasıdır. İkincisi, fasit evlilikte ve evlilik şüphesi ile birleşmede nesebin sabit olmasıdır. Üçüncüsü, ikrar ile nesebin sabit olmasıdır.

Modern hukuk özel hukuk ve kamu hukuku olarak iki ana kola ayrılır. Buna göre kamu hukuku şu dallara ayrılır: 1. Anayasa hukuku, 2. İdare Hukuku, 3. Ceza Hukuku ve Ceza Yargılama Hukuku, 4. Mâlî Hukuk, 5. Devletler Umumi Hukuku, 6. İş Hukuku. 

Kava^id türü altında aslında birbirinden bir dereceye kadar farklılaşan değişik alt türlerin olduğu söylenebilir. Bu türlerden bazıları şunlardır: el-Kavai^d, el-Furu^k, el-Eşbah ve’n-neza^ir, Tahricu’l-füru^ ale’l-usu^l  İlm-I hilaf ise Fıkıh mezhepleri arasındaki görüş farklılıklarını, bu farklılıkların dayanaklarını ele alan, bir mezhebin görüşünü savunup, karşı görüşü çürütmeye çalışan fıkıh edebiyatı türüdür. 

Mehir, erkeğin evlenirken kadına verdiği veya vermeyi taahhüt ettiği malî değeri olan bir şeydir. Farklı şekillerde olmak üzere birçok toplumda benzeri bir uygulamaya rastlanır. Kur’an’da mehrin kadına içten gelen bir bağış olarak verilmesi emredilmiştir.  

Roma hukukunun İslam hukukunu etkilediği görüşünün dayandığı gerekçeler beş madde halinde özetlenebilir. Hz. Peygamber yaptığı seyahatlerde Suriye’de uygulanan Doğu Roma (Bizans) hukukunu öğrenmiş ve Roma hukuku da bu yolla İslam hukukunu etkilemiştir. Beyrut ve İskenderiye’de Roma hukuku eğitimi veren okullar ve bu hukuku uygulayan mahkemeler mevcuttu. İslam hukukçuları fetihlerle birlikte Roma hukukunun uygulandığı bölgelere dağıldılar ve oralarda yerleştiler. Roma hukuku fethedilen bölgelerin örf-a^deti yoluyla İslam hukukunu etkilemiştir. Roma hukuku, İslam hukukunu Yahudi ve Ca^hiliye hukukları vasıtasıyla etkilemiştir. Roma ve İslam hukuklarındaki bir kısım ilke ve kurumların benzerliği, bir hukuk iktibasının olduğunu göstermektedir. 

Muâmelât kelimesi klasik bir tanıma göre “şahısların yaşamlarındaki normal ihtiyaçlarını gideren ve onlara fayda temin eden 157 ilişkileri düzenleyen hükümler” olarak tanımlanmıştır. (İbn Abidin, IV, 50) Başka bir ifadeyle tekrarlarsak, muâmelât, şahısların normal medeni ilişkilerini ve hukuki işlemlerini ifade eder. 

Fıkıh kitaplarında Muhâsemat konu başlığı altına dahil edebileceğimiz bölümlerin bazıları şunlardır: Kitâbu edebi’l-kâdî (hakimlerin takip edeceği yargılama usûlü bölümü), Kitâbu’ş-şehâdât (şahitlikler bölümü), Kitâbu’l-vekâle (Vekalet bölümü ve özellikle “davaya vekalet” bâbı), Kitâbu’d-da’vâ (dava bölümü), Kitâbu’likrâr (ikrar/itiraf bölümü), Kitâbu’s-sulh (sulh bölümü).

Modern hukuk özel hukuk ve kamu hukuku olarak iki ana kola ayrılır. Buna göre kamu hukuku şu dallara ayrılır: 1. Anayasa hukuku, 2. İdare Hukuku, 3. Ceza Hukuku ve Ceza Yargılama Hukuku, 4. Mâlî Hukuk, 5. Devletler Umumi Hukuku, 6. İş Hukuku. 

Usûl-i fıkıh türünün ele aldığı dört temel konu olduğu söylenebilir. Bunlar, hüküm, hükümlerin delilleri, hüküm çıkarma yöntemleri ve hükmü çıkaran müçtehit ile ilgili bölümlerdir. 

Sahabe döneminde İslam hukukunun üç kaynağından bahsedebiliyoruz: Kitâb, Sünnet ve ictihad. 

Klasik İslam hukuku kaynaklarında aile hukuku ile ilgili hükümler ağırlıklı olarak Nikah ve Talak başlıkları altında incelenir. Fıkhın daha sonraki dönemlerde yapılan İba^da^t, Mua^mela^t ve Uku^ba^t şeklindeki üçlü taksiminde aile hukuku Mua^mela^t kısmında yer alır. Daha sonra kimi İslam hukukçuları tarafından aile hukuku, Mua^mela^t kısmından çıkarılarak Müna^keha^t ve Mufa^reka^t ismiyle müstakil bir kısım olarak ele alınmış, son dönemde ise aile hukuku, Ahva^l-i S¸ahsiyye veya Ahka^mü’l-U¨sre ismiyle müstakil olarak incelenmeye başlanmıştır. 

Bâin talak, yeni bir akit ve yeni bir mehir ile evlenmedikçe kocaya, boşadığı eşine dönme imkanı vermeyen talaktır. Ric‘î talak, yeniden nikah ve mehire gerek olmaksızın kocaya, boşadığı eşine dönme imkanı veren talaktır. Ahsen talak (en güzel boşama), kadını, cinsel ilişkinin olmadığı bir temizlik döneminde bir kere boşamak ve iddeti bitinceye kadar beklemektir. Hasen talak (güzel boşama) ise kadını, üç temizlik döneminde her dönemde bir talak vermek suretiyle üç kere boşamaktır. Bid‘î talak, sünnete aykırı olan boşamadır. 

Özellikle borçlar hukuku açısından mallarla ilgili en önemli ayırım mislî-kıyemî mal ayırımıdır. Bu ayırıma göre aynı türe ait olup, görünüm, içyapı, ekonomik fayda vb. bakımlardan eş özellikte olan ve bu sebeple dikkate değer bir fark olmadan birbirinin yerine geçebilen mallar mislî; böyle olmayan mallar ise kıyemîdir. 

XIX. yüzyıla gelinceye kadar mutlak ictihad kapısının kapandığı şeklindeki yaygın kanaat kayda değer bir tepki ile karşılaşmamıştır. İslam dünyasının, Batı karşısında gerilemesi, bazı a^lim ve aydınları, ictihad kapısının kapatılmasını bu gerilemenin sebebi olarak görmeye sevketmiş ve ictihad konusunda yeni arayışlara yöneltmiştir.

İslami hukukta mülkiyet hakkının sınırlamalarında (takyitlerinde) üç türden bahsedilebilir: Aslî sınırlamalar her halükarda mülkiyete bağlı olan ve ondan ayrılmayan sınırlamalardır. İradi takyitler malikin kendi iradesiyle yaptığı hukuki işlemler yoluyla mülkiyet hakkına getirdiği sınırlamalardır. Devletin istimlak, mali ceza verme, istisnaî vergiler koyma gibi temelde kamu menfaatine yönelik kısıtlamalarıdır. 

Batıl akit kısaca unsurlarında ya da in’ikat şartlarında bozukluk/eksiklik olduğundan dolayı sahih olmayan akittir. Fasit akit ise unsur ve rüknün şartlarında bozukluk taşımamakla birlikte bunların dışındaki bazı vasıflarında (ikincil derecede, harici bazı vasıflarında) bozukluk olan akittir. Nafiz akit, kurulduğu andan itibaren sonuç doğuran, akittir. Mevkuf akit ise, başkasının hakkı ile ilgili olduğu için, işlerlik kazanması için tarafların irade beyanları dışında, hakkı olan bu kişinin iradesine de ihtiyaç duyulan akittir. Bazı akitler ise iki taraf açısından da bağlayıcı değildir. Ariyet akdi böyledir.

Maslahat, “mahiyeti ve gücü açısından” ve “S¸er‘in itibar edip etmemesi” açısından olmak üzere iki açıdan taksime tutulmaktadır. Mahiyeti ve gücü açısından maslahat zaru^riyya^t, ha^ciyya^t ve tahsi^niyya^t olmak üzere üç kısma ayrılır. S¸a^ri’in dikkate alıp almaması açısından ise maslahatlar muteber, mülğa^ ve mürsel maslahatlar olmak üzere üç kısma ayrılır. 

Kelâmî konular tabiriyle sırf aklî olan konular kastedilmektedir. Bu konularda gerçek bir/tek olup, bu gerçeği tutturamayan kimse günahkâr olur. 

Sırf Allah hakkını ihlal eden suçlara içki içme suçları örnek verilebilir. Bunların işlenmesinde başka kişilere doğrudan verilen bir zarar bulunmamaktadır. İçki içen kimse başka bir kişinin hakkını değil, aklın korunması ilkesine aykırı davranarak, kamusal bir hakkı ihlâl etmektedir.