Hasan Ağa kızı Aynî Hatun’un Temmuz 1797 tarihli vakfiyesinde, yaz mevsiminin yakıcı sıcaklarında kendileri ile akrabaları ve yakınlarının ruhları için kar satın alınarak soğuk su yapılıp sebil olunması ve halka içirilmesi şart koşulmuştur.

Bazı Müslüman ilim adamlarına göre ilk vakıf İbrahim (as) tarafından Kâbe-I Muazzamanın vakfedilmesiyle başlar.

Muhtesiblerin ve özellikle maliye ile uğraşanların yerine getiremediği kararları uygulamak, tarihî seyri içinde gelişimine ve uygulamasına ilişkin kısaca temas edilen mezâlimin görevleri arasındadır.

Görme, duyma ve konuşma organlarının sağlamlığı yanında, hukuk formasyonu ve birtakım ahlaki özellikleri de gerekli kılan ve önemli olan bu meslek Kadılık’tır.  

Osmanlı ordusunun önemli askeri kuruluşlarından biri de Akıncı Ocağı’dır. Keşif, yağma veya tahrip maksadıyla düşman topraklarında yapılan askerî faaliyete akın, bunu yapan askere akıncı denilmiştir. Akıncı beyleri ve askerleri, özellikle Rumeli’deki fetihler sırasında büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Yardımcı kuvvetler arasında azablar, deliler, yörükler, leventler, sekban ve sarıcalar, gönüllü ve beşliler de yer alırdı.

İslâm hukukuna göre cizye, İslâm devletinin Müslüman olmayan vatandaşından askerlik hizmeti karşılığında alınan bir vergidir. Bu bakımdan kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve din adamları bu vergi ile yükümlü değildir. Zimmî adı verilen ve Müslüman devlet tarafından bütün hakları koruma altına alınmış bulunan gayrimüslimler, insanî bütün haklara sahiptirler. Onlar da devletin bütün imkânlarından istifade ederler. Yılda bir defa alınan cizye mükellefi, mâlî durumuna göre fakir, orta halli ve zengin olmak üzere üç sınıfa ayrılır. Cizye de gayrimüslim vatandaşların mâlî durumlarına göre alınır.

Sadakaların yaygınlaştığı toplumlarda, bunlara dayalı olarak yeni yeni müesseselerin doğması mümkün olabilir. Vakıf müessesesi de böylece doğmuştur denilebilir. Her sınıf insanın yararına olmak üzere tahsis olunan vakıflar, aynı zamanda toplumların, muhtaçlarına yönelik olduğu gibi, sosyal güvenlik ve sosyal sigortaları niteliğini taşımaları sebebi ile de dayanışmaya imkân veren müesseselerden biri durumundadır.

Büyük Müslüman Arap okullarını örnek alarak kurulan Palermo, Ortaçağ boyunca İtalya’da tıp tahsilinin merkezi oldu. Anatominin ve tıbbın babası kabul edilen Andreas Vesalius İslâm tıp kitaplarını kavramak için Arapça öğrenmişti.

Osmanlı Devleti sınırları içindeki medreselerin hiyerarşisi, Fatih Sultan Mehmed tarafından kurulan Sahn-ı Semân ile birlikte yeniden düzenlendi. Medreseler -Enderun mektebi hariç tutulacak olursa- giderek yükselen hiyerarşik bir yapıya sahipti. Buna göre, en alt seviyede kelâm alanıyla ilgili Hâşiye-i Tecrîd adlı kitabın okutulduğu Tecrîd medreseleri bulunmakta idi.

Müslüman devletlerde mülkiyeti devlete ait olan ve kullanım hakkı vatandaşa verilmiş bulunan arazi emi^ri^ veya mi^ri^ arazidir.

Günümüzdeki Maliye Bakanlığına karşılık gelen divanın adı Sahib-i divan-ı istifa’dır.

Kültür, bakmak, özenmek, sürmek, ekip biçmek anlamındaki Lâtince culture sözünden gelir medeniyet ve kültürel evrim karşılığında kullanılan culture kelimesi bu anlamıyla İngilizce, İspanyolca ve diğer batı dilleriyle Slav dillerinde yer etmiştir. Arapçada da es-sekâfe kelimesi Türkçede ise ilk zamanlarda yazarlarımız kültürü ifade etmek için yeri geldikçe irfan kelimesini kullanırlardı. Bazen ilmü irfan şeklinde ikili bir kullanıma başvurdukları da görülür. Ziya Gökalp, kültür kelimesine karşılık olmak üzere, toprağı sürmek anlamında Arapça bir kelime olan hars kelimesini kullanmış ve bir süre bu kelime yaygınlık kazanmıştır. Ekin kelimesi de kültüre karşılık olarak kullanılıyorsa da kültür, Batı’dan geldiği şekliyle Türkçeye yerleşmiş ve hemen herkes tarafından benimsenip kullanılan bir kelime olmuştur.

İsla^m vergi sisteminde Müslüman vatandaşı yakından ilgilendiren vergilerden biri de öşür, yani zirai^ ürün vergisidir. Sözlük olarak onda bir veya on cüzde bir cüz anlamını taşımakla birlikte terim olarak mutlaka onda bir yerinde kullanılmaz. O¨şrün oranı, elde edilen zirai^ üründeki insan emeğinin durumuna göre değişir.

İslama göre hakkın kaynağı ilahi iradedir.

Osmanlılarda kadılık görevine getirilme işi ilk kez Osman Gazi tarafından kayın pederi Şeyh Edebali’nin damadı ve talebesi Dursun Fakih ile başlar

Hz. Peygamber toplumun ekonomik ve sosyal çıkarlarını gözeterek Medine dışında yapılacak savaşlara herkesin gelmesini engellemek istemiştir.

Zekât, nisaba malik olan Müslümanlar üzerinde malî bir vecibedir. Yerine getirilmesi gerekli bir ibadettir. Yerine getirilmediğinde büyük günah, inkâr edildiğinde ise, İslâm’dan çıkmış saydıracak kadar önem taşıyan bir tür ruhî vergidir.

Raşid Halifeler döneminde İlköğretim konusunda kayda değer faaliyetler Hz. Ömer döneminde yapılmıştır.

Kültürün manevi^ unsurları arasında estetik de yer almaktadır. Hiçbir toplumun sanatı, onun toplum yapısı ve kültüründen bağımsız değildir. Sanatlar, kendilerini uygulayan toplumların ilgi ve tutumlarını dile getirirler. Her sanatka^r belli bir kültür çevresinde yetişir.