Osmanlı klasik dönemi boyunca daha çok muallimhâne, daha sonraları ise genelde mekteb kelimesinin tercih edildiği bilinen sıbyan mektepleri için mektebhâne, dâru’t-ta’lîm, mahalle mektebi, beytü’t-ta’lîm ve küttâb adları da kullanılıyordu.

Osmanlı’da şahıslar tarafından tesis edilen ve yaşaması için vakıflar tahsis edilen medreselerin hocalarına müderris, yardımcılarına muîd, talebelerine dânişmend, talebe ve suhte denirdi.

Araplar, İslâm’ın ilk yıllarında denizcilik hakkında herhangi bir tecrübeye sahip değillerdi. İlk deniz seferi Bahreyn valisi Alâ b. Hadrâmî tarafından geçekleştirdi. Alâ, Halife Hz. Ömer’den izin almaksızın bir askerî birliği gemilerle İran sahillerine geçirdi. Burada bazı sıkıntılarla karşılaştı ve güçlükle Basra’ya döndü. Deniz seferini iyi karşılamayan Halife Hz. Ömer, durumdan haberdar olunca, valiye kızdı ve onu görevinden aldı.

Vakıf yapılan eserler; dini^ ve ilmi^ gayeler ile sağlık ve sosyal gayelere yönelik olmak üzere iki ana noktada toplanabilir.

Bir hayli tartışmadan sonra, Ensar’dan Beşir b. Sa’d ayağa kalktı ve kısa bir konuşmadan sonra Hz. Ebubekir’e halife olarak biat etti. Onu Hz. Ömer ve Ubeyde takip etti. Daha sonra, pek azı hariç, orada bulunanlar sırayla Hz. Ebubekir’e biat ettiler. Oradan Mescid-i Nebevî’ye geldiler ve olanları anlattılar. Hz. Ali ve Hz. Abbas başta olmak üzere Hâşimiler ve az sayıda sahabe hariç Medineliler Mescid-i Nebevî’de Hz. Ebubekir’e biat ettiler. Böylece Hz. Ebubekir Müslümanların ilk halifesi olarak göreve başladı.

Allah, adaleti, iyiliğin her türlüsünü ve yakınlarından başlamak üzere bütün topluma, hatta insanlığa yardım etmeyi emreder. Söz konusu tarif vakıflar içindir.

Hangi şekilde ve kim tarafından olursa olsun, kendisine yapılan haksızlığa karşı koyamayan kişinin hakkının korunması gerekir. İşte,herhangi bir sebepten dolayı hakkını koruyamayacak durumda olan insanların haklarını korumak ve onlara gelebilecek maddî-manevî zararlara engel olmak için yapılan faaliyetlere insan haklarını koruma diyoruz.

Abbasi ordusu beş temel gruptan oluşuyordu:
1-Başşehirde bulunan ve doğrudan halifeye bağlı olarak görev yapan muhafız birliği. Bunlara, haresü’l-halîfe (halifenin muhafızları) denilirdi.
2-Vezirler, valiler ve diğer önde gelen devlet adamlarının emrinde görev yapan birlikler.
3-Vilâyetlerde bulunan askerî kuvvetler.
4-Anadolu’da Tarsus, Adana, Ceyhan, Maraş ve Malatya civarında oluşturulan, Avâsım ve Suğur adı verilen askerî bölgelerdeki sınır garnizonlarında görev yapan birlikler. Avâsım ve Suğur bölgesinde yani Bizans-İslâm sınırlarında Harun Reşid özel düzenlemeler yapmıştı.
5-Yardımcı kuvvetlerdir.

Mektepler, eğer bir külliye içinde değil ise, genellikle sokakların kesiştiği yerlerde ve cami ile mescit yakınında yer alırlardı. Medreselerden farklı bir mimariyle yapılan mektepler daha çok evlere benzetilerek bir ya da iki katlı, kubbeli veya tonozlu, ahşap ya da kâgir olarak inşa edilirdi.

Anadolu’da ilk Türk donanması Çaka Bey tarafından I. Kılıçarslan zamanında kurulmuştu.  

Abbasiler döneminde divanların sayısında bir hayli artış olduğu görülmektedir. Bu divanların başında da divanü’l-harac gelmektedir. Bu divan, hem gelir (çeşitli vergiler ile diğer gelirler) tahsil eden, hem de gerekli yerlere harcama yapan bir dairedir. Gelir tahsil ettiği için harac arazilerinin ölçümünü yaptığı gibi arazilerdeki mahsul çeşitlerini tespit edip buna göre vergi mükellefi ve vergi oranlarını tayin ederdi.

Mısır, Suriye, Arabistan ve Kuzey Afrika’nın Osmanlı yönetimine geçmesinden sonra buralarda bulunan vakıflar 1587 senesinde kurulan Haremeyn Evkaf Nezâreti’ne bağlandı. Daha sonraki gelişmelerin sonucu olarak Anadolu ve Rumeli’deki vakıfların idaresi de 1826’da kurulan Evkaf-ı Hümâyûn Nezâreti’ne bağlandı.

Selçuklularda divanın faaliyetleri ile devletin mâlî ve idarî işlerini teftiş eden ayrı bir divan vardı. Bunun adına da divan-ı işraf deniyordu. Başında bulunan görevliye de müşrif veya sahib-i divan-ı işraf deniyordu.

Osmanlılarda kadılık görevine getirilme işi ilk kez Osman Gazi tarafından kayın pederi Şeyh Edebali’nin damadı ve talebesi Dursun Fakih ile başlar.

Hz. Peygamber ve Raşid Halifeler dönemlerinde sıkça rastlanan mezâlim mahkemeleri uygulamasının tam teşkilâtlı bir kurum olarak ortaya çıkışına dair ilk adımlar Emeviler döneminde atıldı. Emevilerden, ilk defa mezâlim olaylarını doğrudan karara bağlamak üzere haftanın belli bir gününü bu işe ayıran, Halife Abdülmelik b. Mervan (685-705) olmuştur.

Emevi ordusunun temelini mürtezika denilen nizami ve daimi statüdeki muvazzaf ücretli askerler oluşturuyordu.

Eğer bir şeyi organize olmuş bir grup olarak dikkate alıyorsak o şey bir birlik, bir muamele şekli olarak ele alıyorsak o takdirde bir kurumdur.

Osmanlılarda kadının (hâkim, yargıç) yardımcısı olarak vazife gören muhtesibin, belirtilen bu görevlerinden başka XV. ve XVI. asır “ihtisab kanunnamelerinde bunlarla ilgili daha geniş bilgiler bulunmaktadır.

Hz. Muhammed’in (as) Medineli Evs ve Hazreç kabilelerinin ileri gelenleri ile yaptığı anlaşma sonucu gerçekleşen Akabe Biatı, onun peygamberliğiyle birlikte siyasî liderliğinin kabulü anlamına da geliyordu. Hicretten sonra Medineli Yahudiler ve Müslüman olmayan Araplarla yaptığı Medine Sözleşmesi ile siyasî birliği tamamlayan Hz. Peygamber, aynı zamanda Medine İslâm Devleti’nin de başkanı olmuştu.