Hamza b. Ali

On iki imamın her birinin isimleriyle anıldığı ilk rivayetin, Ali
b. İbrahim el-Kummî’nin (ö. 307/919) Tefsîr’inde olduğu anlaşılmaktadır.

Dürzî daveti, gönderilen dailer vasıtasıyla Kuzey Afrika’dan Hindistan’a,
Yemen’den Bizans’a kadar geniş bir coğrafyada yayılma faaliyetine
girişmişse de daha çok Bilâdüş’ş-Şam diye anılan Ürdün, Filistin, Lübnan ve
Suriye bölgelerinde dar hatlar halinde taraftar toplayabilmiştir. Bu bölgede
çeşitli zaman aralıklarında büyük aileler olarak Tenûhîler, Şihâbîler, Ma’n
Oğulları ve Canbolatlar fırkaya intisap etmiştir.Hindistan bu alanların içinde yer almadığından cevap C seçeneğidir.

İngiliz sömürüsüne karşı 1857 yılında Müslümanlar tarafından başlatılan ve Sipahi Ayaklanması olarak bilinen büyük isyanın başarısızlıkla sonuçlanması bölgedeki kaos ve kriz ortamını daha da derinleştirdi.

Zeydîler, Nefsü’z-Zekiyye olarak bilinen Muhammed b. Abdullah’ı mehdi olarak nitelemişlerdir. Şiîliğin İsmâiliyye kolunda ise
beklenen kurtarıcının İsmail b. Cafer ya da Muhammed b. İsmail olduğu ileri sürülmüştür. Fâtımî İsmâilîleri ise Fâtımî devletinin kurucusu Ubeydullah’ı mehdi olarak adlandırmıştır. Doğru cevap A'dır.

Namaz, zekât, oruç gibi İslâm dininin öngördüğü ibadetler, Bahâîlikte de bulunmakta, ancak farklı bir formatta eda edilmektedir. Buna göre namaz, kişinin ferdi olarak sabah, öğle ve akşam olmak üzere günde üç defa Allah’ı anmasıdır. Abdest İslâm’dakinden farklı değildir. İbadet için kıbleleri, Bahâullah’ın kabrinin olduğu Akka şehridir. Doğru cevap C'dir.

Sünnî ve Şiî kaynakların bu tariflerine göre Şîa:
a) Hz. Ali’ye taraftar olanların,
b) Hz. Ali’nin bizzat Hz. Peygamber’den sonra insanların en üstünü (efdal) olduğuna inananların,
c) Hz. Ali’nin bizzat Hz. Peygamber tarafından imamlık ve halifeliğe tayin olunduğunu; dolayısıyla halifeliğin onun ve Ehl-i Beyt’inin hakkı olduğunu ileri sürenlerin,
d) Hz. Ali’den sonraki imamların da mutlaka onun soyundan (Ehl-i Beyt), açık veya gizli bir nass ile tayin ve vasiyet olunacağını kabul edenlerin, 
e) İmamların büyük ve küçük günahlardan korunmuş (masûm) ve özel (vehbî) bir bilgiyle donatılmış olduklarını söyleyenlerin teşkil ettiği bir topluluktur (Fığlalı, 1984, s. 18).

Daha önceden Sebeiyye’de mevcut olmasına rağmen, özellikle İbnü’lHanefiyye ve oğlu Ebû Hâşim’den sonra ortaya çıkan ve ğulât (aşırılar) olarak isimlendirilen fırkaların ileri sürdüğü aşırı düşünceler (ğulüv), Şiîliğin teşekkül sürecinde önemli bir yere sahiptir. Daha sonra İmâmiyye’nin bir kısmını süzgeçten geçirerek kabul ettiği bu görüşler; ilâhî ruhun Hz. Peygamber’e, sonra da Ali ve evlatlarına hulûl ve intikal etmesi, Allah’ın kula, kulun da Allah’a benzemesi (teşbîh), Allah’ın bir şeyi bilmezken daha
sonra bilmesi (hudûsü’l-ilm) veya bir şeyin iyi yahut kötü olarak ortaya çıkacağını bildirmişken aksinin zuhur etmesi (bedâ), peygamberliğin sona ermeyeceği, zaman içinde imâmetin peygamberliğe dönüşeceği, imamların Peygamber’in vasîsi olup nübüvvet otoritesine sahip bulundukları, gaybı bildikleri, bir kısmının ölmeyip gözden uzaklaştıkları ve tekrar dönecekleri
(rec‘at), ruhların bir bedenden diğerine intikali (tenâsüh/ruhgöçü), bu yolla ahiret hayatının iptali, dinî nassları bir gerekçeye dayanmaksızın batınî anlamda tevil ve onlardan kastedilmeyen başka anlamlar çıkarma, bu yöntemle haramı helal, helali de haram sayma ve ibadetlerin farziyetini kaldırma (ibâha) gibi, İslâm toplumunca tasvip edilmeyen ve çoğu sahih İslâm inancına ters konular üzerinde yoğunlaşmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap B şıkkıdır.

Ali b. İbrahim el-Kummî

“Dardan İndirme Erkânı”dır. Alevîlik’te ve Bektaşîlik’te vefat eden bir kimse için “Hak’ka yürüdü” deyimi kullanılır. Gerçekte, insan Tanrı’dan gelmiş ve O’na dönmektedir. Ölüm bu dönüşün adıdır. Hak’ka yürüyen bir kimse için “helallık alma” temelli yapılan
toplantıya “dârdân indirme”, yapılan erkâna da “dârdan indirme erkânı” denir.

Emîru’l-mü’minîn, Aliyyü’l-Murtazâ, Ebû’l-Hasan, Ebû Turâb, Esedullahi’l-Gâlib gibi adlarla da anılan ve Şîa’nın tamamı tarafından Hz. Peygamber’den sonra imam olması gereken kişi olarak kabul edilen Hz. Ali, bütün Şiî mezheplerin imâmet silsilesinde ilk sıradadır. Doğru cevap A’dır.

13. yüzyıl Anadolu’sunda Baba İshak ve Baba İlyas Horasanî tarafından temsil edilen tasavvufi yapı Vefailik'tir. Kurucusu Ebû’l-Vefâ’nın asıl adı Muhammed b. Muhammed Arîz olup 1026 yılında Irak’ın Kûsan bölgesinde doğmuştur. Tahsilinin önemli bir kısmını Bağdat’ta yaptıktan sonra Buhara’ya gitmiş, ardından tekrar Bağdat’a dönerek Ebu Muhammed eşŞünbükî’ye intisap etmiştir. Şeyhi kendisine karşı gösterdiği vefadan dolayı ona Ebû’l-Vefâ künyesini vermiştir. Sağılığında iken kendi etrafında halkalanan, daha sonra çeşitli halifeleri vasıtasıyla farklı mıntıkalara yayılan Vefâîlik, 13. yüzyıl Anadolu’sunda Baba İshak ve Baba İlyas Horasanî tarafından temsil edilmiştir. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Eklektik bir inanç sistemi olan Yezidîlik başlıca Nasturîlik, Sabiîlik, Zerdüştîlik gibi inanç ve geleneklerden bazı öğeler taşımaktadır. Şiî unsurlara sahip olmadığı halde tarih boyunca sırrî (gizli) yönünü koruyabilmiş bir yapıdır.

İmamiye günümüzde İran İslam Cumhuriyetinin resmi mezhebidir fakat ilk defa Safevi devletinin resmi mezhebi olmuştur.

Şiî Mehdi tasavvurlarındaki ortak nokta, adı geçen imamların ölmediği, belirli bir yerde gizlenmiş olduğu ve zamanı gelince mutlaka döneceği düşüncesidir. Bu ilişkilendirmeler, genellikle Şiîliğin Keysâniyye kolunda ve ğulât Şiî çevrelerde karşılık bulmuştur.

Yezidîliğin iki kutsal kitabı Kitabü’l-Cilve ve Mushaf-ı Reş’tir.

Nusayrîlik 9. yüzyılda Muhammed b. Nusayr en-Nemirî (ö. 270/883) tarafından kurulmuş batınî bir fırkadır. Kaynaklarda genellikle Nusayrîlik bazan da Nemîriyye diye anılan fırka, 20. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren Alevîlik, mensupları da Alevîler (el-Alevîyyûn) diye anılmaya başlanmıştır.

İslâm’daki beklenen kurtarıcı fikri, Yahudilik ve Hıristiyanlıktan esinler taşımakla birlikte farklı bir içeriğe sahiptir. Kur’ân’da doğrudan karşılığı bulunmayan beklenen kurtarıcı fikrinin içeriği, daha çok hadisler ve rivayetler üzerinden şekillenmiştir. Çoğu zayıf kabul edilen bu rivayetlerde mehdi ve mesihin şekline dair oldukça canlı tasvirlerde bulunulduğu, kıyamet öncesinde dünyada gerçekleştirecekleri faaliyetlere ilişkin ayrıntılı bilgilerin yer aldığı görülmektedir.