İşletmelerde Karar Türleri

Karar problemleri, verildiği ortama göre, yönetim kademesine göre, yapılarına göre, bağlantılı olma durumuna göre ve göz önünde bulundurulacak kriter açısından sınıflandırılabilir.

• Verildiği Ortama Göre Karar Türleri
  • Belirlilik ortamında karar
  • Belirsizlik ortamında karar
  • Risk ortamında karar
• Yönetim Kademesine Göre Karar Türleri
  • Stratejik Karar
  • Taktiksel Karar
  • Operasyonel Karar
• Yapılarına Göre Karar Türleri
  • Yapılandırılmış karar
  • Yapılandırılmamış karar
  • Yarı yapılandırılmış karar
• Bağlantılı Olma Durumuna Göre Karar Türleri
  • Tek Aşamalı Karar
  • Çok Aşamalı Karar
• Gözönünde Bulundurulacak Kriter Açısından Karar Türleri
  • Tek Kriterli Karar
  • Çok Kriterli Karar

Bu sınıflamalardan da anlaşıldığı gibi yönetim kademesine göre karar türleri; stratejik karar, taktiksel karar ve operasyonel karardır, dolayısıyla doğru cevap B’dir.

Risk ortamında karar verme durumunda olan bir karar verici, tüm doğal durumlar üzerinden hesaplama yapmak yerine ortaya çıkma şansı bir başka ifadeyle gerçekleşme olasılığı en yüksek olan doğal duruma göre hareket ettiğinde, en büyük olasılık ölçütüne göre karar vermiş olur. Karar verici böyle bir durumda yalnızca en yüksek olasılıklı doğal durumun ortaya çıkardığı sonuçlar ile ilgilenir. Doğru cevap B'dir.

Analitik hiyerarşi sürecinde sentez çözüm adımlarının sonuncusudur. Sentez; problemin bütünü içinde, amacı gerçekleştirme açısından seçeneklerin bütünsel (global) önem değerinin (ağırlığının) belirlenmesidir. Bu işlem her bir seçenek için; ilgili seçeneğin bir kriterden aldığı göreli önem değeri ile ilgili kriterin göreli önem değerinin çarpımının tüm kriterler için yapılarak çarpımların toplanmasından oluşur

Çamaşır makinesi satın alacak birinin farklı makineler arasından seçim yaparken makinelerin  ne kadar su tükettiğine göre karşılaştırma yapması, karar probleminin  hedefler ve kriterler ögesi ile ilgilidir. 

sonuçların tartışılması

Strateji matrisleri bir akış diyagramı yapısına dönüştürülerek grafiksel olarak da gösterilebilinir.

Analitik hiyerarşi sürecinde homojen elamanlar (kriterler, alt kriterler ve seçenekler) ikili olarak karşılaştırılır. Bu karşılaştırmalarda yargılar 1-9 temel ölçeği kullanılarak sayısallaştırılır

Tam bilginin beklenen değeri, hangi doğal durumun ortaya çıkacağının kesinlikle öğrenilmesiyle elde edilebilecek en iyi getiri değeri ile hangi doğal durumun kesinlikle ortaya çıkacağı bilgisi öğrenilmeden önceki en iyi beklenen getiri değeri arasındaki fark olarak tanımlanabilir. Tam bilginin değerini hesaplamak için araştırmacı “her doğal durum için en yüksek getiri değerlerini” tespit eder. Bu değerleri kullanarak strateji matrisi için toplam tam bilgi değerini hesaplar. Tam bilgi olmadan en iyi strateji için beklenen getiri de hesaplanır.

ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİNİN UYGULAMA ALANLARI
Analitik hiyerarşi süreci karar verme teknikleri içinde yaygın kullanımı olan bir tekniktir. Tekniğin sağlık, savunma, proje planlama, tahmin, pazarlama, yeni ürün fiyat belirleme,
politika değerlendirme, finans ve yönetim gibi pek çok alanda uygulaması görülmektedir. Tekniğin uygulandığı problem türlerinden başlıcaları aşağıda sıralanmıştır:
• Seçim problemleri: Bir dizi seçenek arasından birinin seçilmesi.
• Önceliklendirme/değerlendirme problemleri: Bir dizi seçeneğin göreceli değerinin belirlenmesi.
• Kaynak dağıtım problemleri: Seçeneklerin en iyi alternatif kombinasyonunun bulunması.
• Kıyaslama: Süreçlerin veya sistemlerin bilinen süreç ve sistemlerle karşılaştırılması.

Hiyerarşik yapı amaç, kriterler ve seçeneklerden oluşur. Hiyerarşik yapının oluşturulmasında ilk adım amacın belirlenmesidir

Belirlilik durumu, hangi doğal durumla karşılaşacağının ve doğal durumun hangi değeri alacağının bilindiği durumdur. Diğer bir ifade ile belirlilik durumunda; gelecekte ortaya çıkacak tek bir doğal durum söz konusudur ve gerçekleşme olasılığı (p=1) olduğundan gerçekleşmesi kesindir. Ancak gerçek hayatta karar verilirken belirlilik durumu ile çok az karşılaşılır ve bu konu Doğrusal Programlama başlığı altında incelenir. 

Belirsizlik ortamında ele alınan iyimserlik ve kötümserlik ölçütlerinin karar vericinin içinde bulunduğu psikolojik durumu yansıtan ölçütler olduğu üzerinde daha önce durulmuştu. Benzer biçimde risk ortamında karar verme durumunda olan bir karar verici, tüm doğal durumlar üzerinden hesaplama yapmak yerine ortaya çıkma şansı bir başka ifadeyle gerçekleşme olasılığı en yüksek olan doğal duruma göre hareket ettiğinde, en büyük olasılık ölçütüne göre karar vermiş olur. Karar verici böyle bir durumda yalnızca en yüksek olasılıklı doğal durumun ortaya çıkardığı sonuçlar ile ilgilenir.

Operasyonel Karar

Strateji matrisindeki doğal durumların karar ağacında gösterilmesi için şans düğümlerinden yararlanılır.

1970’lerin sonlarında geliştirilmiş tekniğin en temel uygulama alanı, seçenekler kümesi içinden karşılaştırma sonucunda birinin belirlendiği seçim problemleridir.

Tam bilginin getirisi; her doğal durum için en iyi değerler (kazanç yapılı problemde en yüksek değer, maliyet yapılı problemde en düşük değer) ile ilgili doğal durum olasılıklarının çarpımlarının toplamı biçiminde hesaplanır. Daha sonra, tam bilginin olmadığı klasik yaklaşım ile en iyi beklenen değer strateji matrisinden hesaplanır.