Kentsel ve Çevresel Koruma Ara 3. Deneme Sınavı

Kentsel Sağlıklaştırma (yeniden uygun hâle getirme-urban rehabilitation); eskimenin yeni başladığı, özgünlüğünü henüz kaybetmemiş olan tarihî bölgelerin özgün hâline kavuşturulması amacıyla fiziksel yapının esaslı onarımının yapılarak yeniden kullanılabilir hâle getirilmesi ve işlevini yitirmiş yapıların uygun yeni  işlevlerle yeniden kullanılabilir hâle getirilmesi.

1931 yılında İtalya’da anıt eserlerin restorasyonu konusunda ilkeler belirlemek üzere toplanan Eski Eserler Yüksek Kurulu’nun 11 maddeden oluşan “Restorasyon Kartası (Carta Del Restaura)”, anıt eserlerin çevresi ile birlikte ele alınması gerektiği ifade etmekte ve “koruma” olgusu tek yapı ölçeğinden kentsel ölçeğe geçiş sürecinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

Üç tür eskime vardır;

• Fiziksel eskime; tarihî kent veya kentsel alt bölgedeki fiziki yapının (alt yapı-üst yapı) ömrünü tamamlamasıdır. Bölgede yaşayanların ve/veya kamunun çeşitli nedenlerden dolayı gerekli bakım ve onarımı yapamaması sonucunda meydana gelmektedir.
• İşlevsel eskime, tarihî kent veya kentsel alt bölgenin, günümüz kentinin gereksinimlerine cevap verememesi durumudur. Özellikle tarihî kent merkezlerindeki konut alanlarının kullanıcıları tarafından terk edilmesi ile birlikte barınma işlevinin yerini ticaret, küçük ölçekli imalat, depolama gibi farklı işlevler almaktadır.
• Ekonomik eskime; tarihî kent veya kentsel alt bölge çevresindeki arsa alım satım ve kira değerlerinin yüksek olmasına karşın bölgedeki yapıların fiziksel olarak eskimiş olmaları ve/veya yeni işlev yüklenememesinden dolayı alım-satım ve kira değerlerinin düşük olmasıdır.

Ülkemizde doğal ve kültürel varlıkları korumak için yasal düzenlemeler yapılsa da yapılan yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi, her zaman sorunlu olmuştur. Kültür Varlıklarının korunması konusunda uluslararası anlaşmaların en önemlilerinden olan UNESCO sözleşmesinin 1982 yılında, Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi’nin 1989 yılında imzalanmış olması bu konudaki geç kalmayı açıklayabilir.

C¸evre ve S¸ehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 3194 Sayılı İmar Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu kültür ve tabiat varlıklarının korunması hakkında ulusal ölçekteki düzenlemelerdendir. Biyolojik C¸eşitliliğin Korunmasına Dair Sözleşme ise Birleşmiş Milletler çatısı altında oluşturulmuş, kültür ve tabiat varlıklarının korunması hakkındaki küresel boyutlu uluslararası anlaşmalardandır.

19. yüzyılın başlarından itibaren bir disiplin olarak gelişimini sürdüren “koruma”
yıllar boyu anıtların ve anıtsal nitelikli tek yapıların korunması üzerinde yoğunlaşmıştır. II. Dünya Savaşı’nda büyük ölçüde tahrip olan, yıkılan kentler “koruma
anlayışı”nın da değişimine yol açmıştır.Doğru yanıt B şıkkıdır.

Osmanlı Devleti kentlerinde yapılaşma, ilk oluşum hamam, medrese, cami inşası ve sonra bunların etrafındaki konut alanlarının gelişmesi şeklindedir. Bu yeninin eskiyi yok etmeden merkezden dışa doğru uzanan yollar üzerinde farklı kültürle­rin yer alması hem çok merkezli bir kentsel dokunun oluşmasına hem de eski ve yeninin bir arada yan yana konumlanmasına, yaşamasına olanak vermiştir.

Osmanlı kentlerinin tamamında ve yine İstanbul Tarihi Yarımada’da izlenebilen kentsel dokuda, mekânsal ve kültürel eklemlenmelerin kent merkezinden dışarıya doğru uzanan yollar üzerinde oluştuğu bilinmektedir. Daha somut olarak Osmanlı Devleti kentlerinde yapılaşma, ilk oluşum hamam, medrese, cami inşası ve sonra bunların etrafındaki konut alanlarının gelişmesi şeklindedir. Bu yeninin eskiyi yok etmeden merkezden dışa doğru uzanan yollar üzerinde farklı kültürlerin yer alması hem çok merkezli bir kentsel dokunun oluşmasına hem de eski ve yeninin bir arada yan yana konumlanmasına, yaşamasına olanak vermiştir. I. madde Kentsel dokuda, mekânsal ve kültürel eklemlenmelerin kent merkezinden dışarıya doğru uzanan yollar üzerinde oluştuğu bilinmektedir olacağından yanlıştır. Diğer açıklamalar doğru olduğundan (II,III,IV)   Doğru cevap C’dir.

Arkeolojik sit; tarih öncesinden Sanayi Devrimi sonrasına kadarki döneme ait kalıntıların bulunduğu alanlardır.

Kentsel kimlik toplumun tüm doğal ve yapay çevre içinde biriktirdiği “bellektir”.

Kentsel kimlik olgusu 1980’li yıllardan itibaren ortaya çıkan ve giderek hızlanan küreselleşmeyle daha fazla tartışılan bir konu hâline gelmiştir. Küreselleşme bir yandan söz konusu kentsel kimliklerin birbirine benzemesine, kentlerin birbirlerinden etkilenmesi sonucu aynılaşmalarına neden olurken, kentlerin birbirlerine göre farklılıklarının göstergesi olan bu ayrışmalar sonucu kentsel kimliği öne çıkarmanın gerekliliği de önem kazanmıştır. Tüm seçenekler doğru olduğundan Doğru cevap B’dir.

Arkeolojik sitler 3 dereceye ayrılmaktadır:

1. Derece Arkeolojik Sitler: Korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında bütünüyle korunacak sit alanlarıdır.

2. Derece Arkeolojik Sitler: Korunması gereken ancak koruma ve kullanma koşulları koruma kurulları tarafından belirlenecek, korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak sit alanlarıdır.

3. Derece Arkeolojik Sitler: Koruma-kullanma kararları doğrultusunda yeni düzenlemelere izin verilebilecek alanlardır

16.06.2005 Tarihli ve 5366 Sayılı Yıpranan Tarihî ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun, kültür ve tabiat varlıklarının korunması sürecine “yenileme” kavramını eklemiştir.

Bir  coğrafya üzerinde karşılaşan farklı din, dil, ırk, vb. niteliklerdeki toplumlar
bölgenin kültürel çeşitliliğini sağlarken aynı zamanda kentleri, kentsel mekânları
da farklı üslup da yapılaşmalarla zenginlikleştirmişlerdir.

KentselYenileme (urbanRenewal- urban renovation); Fiziksel, işlevsel ve ekonomik eskime düzeyi kentsel sağlıklaştırma gerektiren alanlardan daha yüksek olduğu durumlardır. Böyle bir sürece girmiş tarihî kentsel alanlarda eskimeye neden olan faktörlerin ortadan kaldırılması yoluyla alanın tekrar yaşamaya başlaması sürecidir. Kentsel yenileme gerek fiziksel gerekse işlevsel olarak alanın bütünüyle veya büyük oranda yeniden düzenlenmesi ve değiştirilmesini beraberinde getirmektedir. Bu uygulama genellikle tarihî bölgenin korunmaya değer yapı stoğunun yitirildiği ve işlevini büyük oranda kaybettiği alt bölgeler için kabul görmektedir.

Madde 2: Bu Sözleşme’ye göre aşağıdakiler kültürel miras sayılacaktır.
• Anıtlar: Tarih, sanat veya bilim açısından istisnai evrensel değerdeki mimari eserler, heykel ve resim alanındaki şaheserler, arkeolojik nitelikte eleman
veya yapılar, kitabeler, mağaralar ve eleman birleşimleri.
• Yapı toplulukları: Mimarileri, uyumlulukları veya arazi üzerindeki yerleri
nedeniyle tarih, sanat veya bilim açısından istisnai evrensel değere sahip
ayrı veya birleşik yapı toplulukları.
• Sitler: Tarihsel, estetik, etnolojik veya antropolojik bakımlardan istisnaî evrensel değeri olan insan ürünü eserler veya doğa ve insanın ortak eserleri ve
arkeolojik sitleri kapsayan alanlar.Doğru yanıt E şıkkıdır.

Tarihî Sit Alanları: Askerî ve millî açıdan önemli olayların geçtiği ve doğal yapısıyla da birlikte korunması gerekli olan alanlardır.

Yenileme (renovation); zamanla değişen yaşam biçimi nedeniyle tarihî yapının özgün işlevini yitirmesi sonucu ilk yapılış amacından farklı bir işleve hizmet etmek için uyarlanması. Bu uygulama yapılırken yapının bütünlüğünün bozulmaması ve özgün hâline döndürülebilir olması ilkesi gözetilmelidir

1710 sayılı ‘Eski Eserler’ yasası ile ilk önemli adım atılmıştır. Bu kanunla, taşınır ve taşınmaz eski eserlerin ayrıca, anıt, külliye, tarihî sit, arkolojik sit, tabii sit kavramlarının ilk defa tanımları yapılmıştır.