Kentsel ve Çevresel Koruma Final 7. Deneme Sınavı

Düşünsellik, miras turizmine ait çekiciliklerden biri değildir.

Korumada ilk işlem saptama (tespit) ve belgelemedir (tescil). Tespit işlemi Kültür Bakanlığınca oluşturulan saptama kurulları tarafından yapılmaktadır. Bu işlemde öncelikle gündemdeki varlığın korunup korunmayacağının kararı üretilmekte; korunacaksa hangi müdahale ile işlem göreceğine yani koruma türlerinden hangisine dahil edileceğine karar verilmektedir. Bundan sonraki aşama ise tescil işlemidir. Kültür Bakanlığı tarafından tespiti yapılan varlığın tescil kararı ilgili Koruma Kuruluna havale edilir ve Koruma Kurulu üzerinde incelemeler yaparak tescil kararını verir. Tescil işlemi yapılan alanın kentsel miras açısından özellik arz ettiği kararı verilmiş ise o alan “Sit Alanı” ilan edilmekte ve yine Koruma Kurulu tarafından “Sit Alanı’nımn sınırları belirlenmektedir. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun ilgili maddelerine göre Kültür Bakanlığınca oluşturulan saptama kurulları tarafından belirlenen, sınıflandırılan, ilgili koruma kurulu tarafından onaylanan, daha sonra tapuya kaydedilen ve ilgililere duyurulan bir varlık; artık “Korunacak bir değer” niteliği taşımaktadır. Saptanan ve belgelenen kültür varlıkları ilgili Bakanlıklara, Valiliklere, Belediyelere, Müzelere ve Tapuya Kültür Bakanlığı ilgili birimleri aracılığı ile duyurulmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Yeni istihdam olanaklarının yaratılması, endüstriyel miras turizminin ekonomiye sağladığı faydalar arasında yer almaktadır. Diğer seçeneklerde yer alan faydalar ise kentsel gelişime yönelik faydalardır. Doğru cevap A'dır.

Oluşan rant değerleri endüstriyel miras turizminin tehditleri arasında yer aldığı için doğru cevap B'dir.

Dünya Miras Listesi doğal kriterleri:

• Üstün doğa olaylarını veya estetik önemi ve olağanüstü doğal güzelliği
  olan alanları içermesi,
• Dünya tarihinin yaşamın tutanağını, yeryüzü şekillerinin gelişiminde
  süregelen önemli jeolojik süreçleri veya önemli jeomorfik ya da fizyografik özellikleri temsil eden seçkin örnekler olması,
• Karasal, tatlı su, kıyı ve deniz ekosistemlerinin, bitki ve hayvan topluluklarının gelişimi ve evrimindeki süregelen önemli biyolojik ve ekolojik süreci temsil eden seçkin örnekler olması,
• Biyolojik çeşitliliğin doğal ortamında muhafaza edilmesi için en
  önemli olan, doğal yaşam alanlarını içermesidir.

Doğru cevap E'dir.

Madencilik ve ulaşım ögeleri endüstri miras alanlarının yapılan envanter çalışmalarına bağlı olarak ayrıldığı türler arasında yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Ruşen Keleş tarafından “Ulusal bir yerleşme ve kalkınma planı çerçevesi içinde bilimsel yöntemlere göre yapılan araştırmalara dayanarak plan, program ve projelerini hazırlamasını ve bu amaçla girişilecek çabaların gerçekleştirilmesini de kapsayan bir sanat ve çalışma alanı” olarak tanımlanan kentsel planlama, batı uygarlığının aydınlanma, sanayileşme, kentleşme süreci içerisinde geliştirilmiş bir kavramdır. Özellikle sanayileşme sürecinde kentlerde ortaya çıkan sorunlara çözüm üretmek arayışları içerisinde ortaya çıkan bu kavram, kentsel mekân sorunlarını oluşturan düzene eleştiri getirmek ve sanayileşme sürecindeki kentlerde ortaya çıkan sorunları azaltmak, mekânı sağlıklaştırmak ve yaşanabilir kılmak amaçlarına yönelmiştir. Doğru cevap E’dir.

A seçeneği koruma amaçlı imar planını, C seçeneği Koruma amaçlı imar planı değişikliğini, D seçeneği Çevre düzenleme projelerini, E seçeneği İlave koruma amaçlı imar planını tanımlamaktadır.

Revizyon koruma amaçlı imar planı: Mevcut koruma amaçlı imar planının uygulanmasının mümkün olmadığı veya yeni ihtiyaç ve sorunların teknik ve bilimsel gerekçelere dayalı araştırmalar sonucu hazırlanan raporlarla ortaya konulduğu durumlar ile üst ölçekli plan kararlarına uygunluğunun sağlanması amacıyla koruma amaçlı imar planı yapım ilkelerine bağlı olarak, planın tamamının veya plan ana kararlarını etkileyecek büyük bir kısmının yenilenmesi sonucu elde edilen plandır. Doğru cevap B’dir.

Osmanlıdan devralınan 1874 tarihli ilk Asar-ı Atika Nizamnamesi’ne dayanarak, yasal zemin açısından Türkiye’deki koruma olgusunun nerede ise 140 yıllık bir geleneği olduğu söylenebilir.

Gelen turist sayısının artmasının yarattığı kirlilik, endüstriyel miras turizminin çevreye yönelik tehditleri arasında yer almaktadır. Doğru cevap E'dir.

“Bir varlığı tehlike ve dış etkilere karşı güvence altına almak” olarak tanımlanabilen “koruma”, kentsel anlamda Ruşen Keleş tarafından, “kentlerin belli kesimlerinde yer alan çağbilimsel ve yapıtasarcılık değerleri yüksek yapıtlarla, anıtların ve doğa güzelliklerinin kentte bugün yaşayanlar gibi
gelecek kuşakların da yararlanması için her türlü yıkıcı, saldırgan ve dokuncalı
eylemler karşısında güvence altına alınması” olarak tanımlanmaktadır.

İstanbul Tarihi Yarımada Yönetim Planı’nın, "Planlama ve Katılım"a yönelik planlama, ilke ve politikaları;
• Şeffaf, açık ve katılımcı planlama yapılması,
• Planlama çalışmalarında aşırı yükleme getirmeyen işlevlerin seçilmesi,
• Taşıma kapasitesini gözeterek kültür turizminin teşvik edilmesi,
• Planlama kararlarına ve öngörülen sürelere sadık kalınması,
• Yönetim Planı’nın sürekliliğini sağlayacak hukuki altyapının sağlanması,
• Planlamanın evrensel değerdeki hukuk normlarında insanların barınma, yaşam ve mülkiyet haklarına saygılı olunması,
• Koruma ve geliştirme süreçlerinde Alan’la ilgili tüm paydaşlar arası ve kurumlar arası eş güdüm, iletişim ve sürekli katılımın sağlanması (Yetki ve sorumluluk sahibi kurumlar, kuruluşlar, uzman STK’lar ve meslek odaları, özel sektör, sivil toplum) ve kamu ile sorumluluk paylaşımı, kullanıcıların (çalışanlar, ziyaretçiler, öğrenciler) ve sakinlerin katılımının sağlanması, toplumsal bilinçlendirme programlarının geliştirilmesidir.

Doğru cevap E'dir.

Mevcut koruma amaçlı imar planının uygulanmasının mümkün olmadığı veya yeni ihtiyaç ve sorunların teknik ve bilimsel gerekçelere dayalı araştırmalar sonucu hazırlanan raporlarla ortaya konulduğu durumlar ile üst ölçekli plan kararlarına uygunluğunun sağlanması amacıyla koruma amaçlı imar planı yapım ilkelerine bağlı olarak, planın tamamının veya plan ana kararlarını etkileyecek büyük bir kısmının yenilenmesi sonucu elde edilen plan revizyon koruma amaçlı imar planı olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir. 

İmar planı bütünü içinde ele alınması gereken kentsel sit alanlarının, ayrı bir plan olarak ele alınmasının ortaya çıkardığı
olumsuzlukları şu şekilde tanımlamak mümkündür:
• Planlamada bütünlük olması gerekirken parçacı yaklaşımlar getirmektedir.
• Kentin bütünü için tanımlanması gereken işlev alanlarında kopukluk yaratabilmektedir. Planlamanın üst ölçekten veri alan dizgesinde aksaklıklar
olabilmektedir.
• Aynı şekilde planlama süreci içerisinde, planlanacak alana ilişkin her türlü
fiziki, sosyal ve ekonomik verilerin de parçacı olmasını getirmektedir.
• Sit olarak ilan edilen alanının hemen bitişiğinde mevcut imar planı uygulaması devam edebilmekte; bu da uygulamada verilen imar hakları sit alanı
açısından sakıncalı olmaktadır.

Koruma amaçlı imar planlarının konusu, sit alanlarıdır. Sit kavramı; 2863 sayılı Kanun’un 3/a-3 maddesinde ise “tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları, kültür varlıklarının yoğun olarak bulunduğu sosyal yaşama konu olmuş veya önemli tarihî hadiselerin cereyan ettiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat özellikleri ile korunması gerekli alanlar” şeklinde tanımlanmıştır. Tüm seçenekler doğru olduğundan Doğru cevap E’dir.

Somut kültürel miras korunma gerekçesi aşağıda sıralanan değer ölçütleri ile
açıklanmaktadır.
1. Süreklilik değeri: mirasın üretildiği dönemden günümüze kullanılarak korunması,
2. Tarihî değeri: tarihin somut bir izi olması, geçmişe tanıklık etmesi,
3. Anı değeri: tarihte somut bir olaya ev sahipliği yapması,
4. Mitolojik değer: efsanelere konu olması,
5. Sanat ve teknik değer: dönemin sanatta ve teknikte ulaştığı düzeyin belgesi
olması,
6. Özgünlük değeri: üretildiği dönemden değişmeden ya da az oranda değişerek
günümüze ulaşması,
7. Enderlik değeri: yapıldığı döneme ilişkin örneğinin çok az bulunduğu eserler,
8. Teklik değeri: yapıldığı dönemin günüme ulaşan tek örneği olması,
9. Grup değeri: Farklı dönem ve kültürlerin miras değerlerini bir arada olması
ya da birden farklı işleve hizmet eden yapı gruplarının birlikteliği,
10. Çokluk değeri: Dönemini temsil edecek ve tipoloji içerecek şekilde tekrar
eden elemanlar (bezemeler, çıkmalar gibi),
11. Homojenlik değeri: Bütünlüğün bozulmadığı, benzer karakterlerin bir
doku oluşturduğu alanlar,
12. Ekonomik değeri: Kültür varlığının niteliği gereği sahip olduğu ekonomik
değer,
13. İşlevsel değer: Geçmişin tanıklığını yapması, dönemini temsil etmesinin yanısıra
yeni işleve (turizm, kültür gibi) dönüşme kapasitesinin yüksek olması,
14. Geleneksel değer: Belirli bir dönemin yaşam biçimi ve kültürünün şahidi
olması nedeniyle, tarihsel araştırmalar için kaynak oluşturması,
15. Eğitim değeri: Geçmişin korunarak, gelecek kuşaklara öğretilmesi için birer
araç olmaları,
16. Belge değeri: Geçmişin somut belgesi olması,

Koruma amaçlı imar planı terimi 1970’li yıllarda Türkiye’de yeni yeni ortaya çıkan çevre koruma olgusunu yasal bir çerçeveye oturtabilme çabalarının ürünüdür. Bu terim, zaman içinde koruma yaklaşımının içeriğini belirleyen bir hâle gelmiştir.

Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi
ile; Mirasın Saptanması, korunması ve teşhiri için:  Gerekli olan uygun yasal, bilimsel, teknik, idari ve mali önlemleri almak yasal denetim ve yaptırım altına alınmıştır.

“Dünya Miras Alanları” on dört ayrı tipolojide sınıflandırılmaktadır.
1. Arkeolojik miras alanları: İnsanlığın varoluşundan günümüze kadar ulaşan
eski uygarlıkların yeraltında, yer üstünde ve su altındaki ürünlerini, yaşadıkları
devirlerin sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini yansıtan her
türlü kültür varlığının yer aldığı yerleşmeler ve alanlardır.
2. Kaya sanatının olduğu sitler: Doğa ile kültürün bir araya getirildiği, bulundukları
yerlerden çıkarılıp alınmış kaya parçaları üstüne gerçekleştirilen sanat
yapıtları (heykeller, dinsel idoller, freskler) ve desteği yerleşik bir kaya olan bütün
sanat biçimlerinin bulunduğu koruma alanlarıdır. İnsanlık tarihinin yaşam
biçimi ve gelişim evreleri konusunda önemli ipuçları vermektedirler.
3. Fosil alanları sitleri: Jeolojik zamanlarda yaşamış olan canlıların tortul
kayaçlar içinde taşlaşmış olarak bulunan her çeşit kalıntı ve izine olarak
tanımlanan fosillerin bulunduğu koruma alanlarıdır.
4. Tarihî yapı ve yapı toplulukları: Mimarileri, uyumlulukları veya arazi üzerindeki
yerleri nedeniyle tarih, sanat veya bilim açısından istisnai evrensel
değere sahip ayrı veya birleşik yapı topluluklarıdır.
5. Kentsel ve kırsal yerleşmeler: Yapı, yapı grupları ile birlikte, coğrafya, yaşam
biçimi, kültür ve müdahaleler ile biçimlenen kentsel ve kırsal yerleşme
dokularıdır. Bütünü ile bir dönemin ya da coğrafyanın yaşam biçimini yansıtması
açısından önemlidir.
6. Yöresel mimari: Yapım tekniği ve malzemesi açısından özgün yapı geleneğine
uygun üretilen ve bozulmadan günümüze ulaşan yapılar.
7. Dinî donatılar: Yapıldığı dönemi temsil eden dini yapılar ve yapı gruplarının
olduğu alanlar.
8. Tarım, sanayi ve teknolojik donatılar: Tarımsal peyzaj alanları, barajlar,
maden sahaları, köprüler, kanallar, demir yolları, sanayi yerleşmeleri vb.
tekil ya da grup yapılar.
9. Askerî donatılar: Kale, garnizon, sığınak içerikli savunma yapıları.
10. Kültürel peyzaj alanları: İnsan eliyle düzenlenen doğal alanlar, bahçeler.
11. Kültürel güzergâhlar: Ticaret, dinsel seramoni, kutlama ve belirli bir dönemin yapı, yerleşme kültürünün izlenebileceği rotalar olarak tanımlanmaktadır
(ticaret yolları, kanallar, demir yolları).
12. Anıt mezarlar ve mezarlıklar: insanlık açısından önemli kayıpları ve sembolik değerleri, ağıtları ya da ders çıkarılması gereken konuları içeren alanlardır.
13. Sembolik donatılar, anılar: Simgesel eserlerdir.
14. Modern miras: 19. yy.dan günümüze uzanan döneme ait yapı ve yapı gruplarının modern mimarlık eseri olmak üzere korunmasıdır (DOCOMOMO).