Antonia Gramsci'ye göre devrim, dışsal ekonomik güçlerin otomatik bir sonucu değil, bir sınıfın kültürel olarak diğer sınıfların hepsinin üzerinde tahakküm kurmasının bir sonucu olarak ortaya çıkacaktır. Gramsci’nin kültür ve ideolojiye, kitle devrimine vurgusu, en iyi şekilde, ilk kez Grekler döneminde kullanılan ve bir devlet ya da yöneticinin bir başkasını hâkimiyeti altına almasını anlatan hegemonya kavramı temelinde ifade edilebilir: Gramsci bu kavramı, daha sonra, bir sosyal sınıfın bir başka sosyal sınıf üzerindeki hakimiyetini, onun kendi dünya görüşünü, ideolojisini kısmen zorla ancak büyük ölçüde ikna yoluyla veya en azından kabullendirerek empoze etme yeteneğini anlatacak biçimde genişletir. 

Bireylerin yaşamlarını geliştirmenin tek yolu olarak kültür ve öğrenmeyi gören Vico’ya göre edebiyat ve kültürün egemen olduğu bir düzenin yaratılması idealdir. Sosyoloji açısından büyük öneme sahip olan görüş Vico’ya aittir.

Marx’ın insanların kendi yarattıkları güçlerin kendi karşılarına yabancı güçler olarak çıktığı, onların egemenliği altına girdikleri durumu anlatmak için kullandığı kavram yabancılaşmadır. Marx’a göre tarihsel olarak insan bir yandan doğa üzerinde artan bir şekilde denetim sağlarken diğer yandan da yabancılaşmaktadır.

İdeal tip, değer yargılarından arınmıştır ve din, ahlâk gibi belli değerler sistemini taklit etmez. İdeal tipler toplumsal olguları betimleyen yapılar değildir. Ayrıca toplumsal olgular hakkında varsayımları içermezler. Toplumsal olgulardaki ortak özellikleri de kendi içinde toplayan bir yapı değildir. İdeal tiplerde tipik olmayan özelliklere de yer verilmez. İdeal tipler soyut ve kavramsal niteliğe sahip özellikleri ile gerçek toplumsal yaşamda gözlenen somut olgunun karşılaştırması yapılarak, benzerlikler saptanmakta ve farklılıkların nedenleri araştırılmaktadır. Weber, ideal tip kavramı ile pozitivist yaklaşımın eleştirisini de yapmaktadır. Çünkü pozitivizm bir olguyu tanımlarken onun en yaygın ve görünür özelliklerini tutarlı bir bütün içinde tanımlamaktadır. Oysa Weber’e göre, ideal tipler birleştirici ve bütünleştirici özelliklerin aksine, bireyselleştirici ve özgülleştirici özellikleri ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Bu toplumsal eylem biçiminde duygusal ve heyecan içeren bir motife de ihtiyaç yoktur. Geleneksel eylemler yaşanmışlıktan elde edilen bir tutumdur ve güncel eylemler bu tipe örnek teşkil ederler. Örneğin, el öpmeyi ve selamlaşmayı bu eylem tipine örnek olarak verebiliriz.

Olumsuz ayrıcalıklı sınıf içerisinde herhangi bir şekilde üzerinde tasarruf yapabilecekleri mülkiyeti veya hüneri olmayan, ücretli çalışan işçiler yer almaktadır. Homojen olmayan bu sınıfa özgür olmayanlar, sınıftan çıkarılanlar ve yoksullar dahildir.

Evrimsel olayları tamamen toplumların içinde meydana gelen olaylar olarak görmekle, yayılma veya siyasal değişimler gibi çeşitli dış etkenlerin rolünü görememekle eleştirilmişlerdir. Tarihsel özgüllükleri almaksızın bütün toplumlar için aynı genel geçer kuralları ileri sürmekle eleştirilmişlerdir. Aldatıcı bir uyum kavramı kullanmakla ve toplumdaki çatışmaları görmezden gelmekle eleştirilmişlerdir. Evrim sürecini gelişme ve ilerlemeyle eş anlamlı kabul etmekle ve insanlığın diğer ilerleme biçimleriyle eşit tutmakla eleştirilmişlerdir. Özneleri pasif konumda bırakarak insan etkinliklerinin gücünü görmezden gelmekle eleştirilmişlerdir.

Aydınlanma düşünürlerinin Avrupa toplumunun toplumsal örgütlenmenin en iy ya da en gelişmiş biçimi olmadığını fark etmelerini sağlayan ve diğer kültürleri yargılamayı sağlayacak mükemmellik standartlarına sahip herhangi bir kültürün var olmadığı düşüncesi olarak tanımlanan kavram kültürel göreliliktir.