Yanıt Açıklaması: Cevap: Rasyonelleşme süreci genel olarak “toplumsal aktörlerin kişisel-olmayan ilişkiler bağlamında çevrelerindeki dünya üzerinde daha fazla denetim kurmak için bilgiye giderek daha çok başvurmaları” şeklinde tanımlanabilir.

Yanıt Açıklaması:

Sosyoloji açısından pozitivizm; toplumsal dünyanın doğal dünyadan büyük ölçüde farksız olduğunu, toplumsal gerçekliklerin de doğal gerçeklikler gibi tamamen insan öznelliğinden bağımsız, nesnel, dış gerçeklikler olduğu ve bu gerçekliklerin de en iyi şekilde doğa bilimlerinde geliştirilen bilimsel yöntem aracılığıyla incelenebileceği varsayımlarını içerir.Pozitivizm böylece soyut felsefeyi ve doğaüstü güçlerin metafizik olarak çalışılmasını reddeder. Mantıksal çıkarımlardan, sınanabilir hipotezlerden, neden sonuç ilişkilerinden ve doğa bilimlerindeki yasalara benzer nedensellik ve evrim yasalarından elde edilen katı gerçekliklerin gözlemlenmesini, sınıflandırılmasını ve ölçümünü içerir. Pozitivizme göre bilimsel gerçekliğe sadece gözlemlenebilir olgular sahiptir; başka bir deyişle bilimsel olarak bilinemeyen bir şey, başka bir şekilde de bilinemez.

Yanıt Açıklaması:

Sosyolojinin doğuşunda etkili olan gelişmeler; Bilimsel Devrim, Aydınlanma düşüncesi, Fransız Devrimi ve Endüstri Devrimi olarak özetlenebilir. Rönesans dönemi ise bilimsel devrimin ortaya çıkmasına yol açan dönemlerden biridir.

Yanıt Açıklaması:

Gramsci’ye göre geleneksel aydınlar, bir önceki tarih döneminden arta kalmışlardır. Geleneksel aydın ile organik aydın arasındaki fark; gerçeklikten kopmuş aydın ile belirli bir sınıfa özgü çıkarların aktif hizmetinde olan aydın şeklinde tarif edilebilir.

Yanıt Açıklaması:

Marx’tan farklı olarak Weber toplumsal tabakalaşma teorisinde sınıf, statü ve parti olarak tanımladığı oluşumları kapsayan çok boyutlu bir tabakalaşma yapısından söz eder. Bu teoride, modern toplumda tabakalaşma olgusu, ekonomik düzeyde temel (sınıf), toplumsal onur hiyerarşisi düzeyinde (statü) ve siyasal düzeyde (parti) temelinde açıklanmaktadır. Başka bir değişle Marx’ın aksine Weber tabakalaşma teorisinde statü ve parti gibi sınıf dışındaki değişik katmanlaşma biçimlerine de dikkat çekmiştir.

Yanıt Açıklaması: Pozitivizme göre bilimin tek bir mantığı vardır ve fiziksel dünyada olduğu gibi toplumsal dünyada da evrensel yasalar vardır ve bu yasaların doğruluğu ampirik yöntemle kanıtlanabilir. Bu bakımdan toplumsal gerçeklik/hakikat da doğal ve verilidir.

Yanıt Açıklaması:

Mill ekonomi, felsefe, mantık ve kadın hakları başta olmak üzere çok çeşitli konularda eserler ortaya koymuştur. Mill’in çalışmaları genel olarak liberalizm ve faydacılıkla ilgilidir. Mill, babası James Mill ve Jeremy Bentham tarafından geliştirilen Faydacı teoriyi liberalizme uyarlamış ve eylemlerin ya da toplumsal düzenlemelerin, mutluluk ürettikleri ölçüde doğru ya da iyi kabul edilebilecekleri fikrini benimsemiştir.

Yanıt Açıklaması:

Mill, etolojinin insan doğasının yasalarının bilimi olduğunu savunmuştur. Etoloji başlangıçta insan ve hayvan davranışlarını karşılaştırmalı olarak inceleyen karşılaştırmalı bir davranış bilimi iken zamanla zoolojinin hayvan davranışlarını inceleyen bir alt dalına dönüşmüştür.

Yanıt Açıklaması:

Weber toplumu nesneymiş gibi ele alan ve onu gözlem, deney ve benzeri tekniklerle incelemeye çalışan pozitivist sosyologların aksine yorumlayıcı bir yaklaşım benimsemiştir. Weber’in yorumlayıcı sosyolojik yaklaşımına göre, düşünen bir varlık olarak insan, başkalarının düşüncelerini ve tepkilerini dikkate alarak hareket eden kültürel bir varlıktır. Kültürel varlıklar olarak insanlar, toplumsal yaşam içinde belli değerlere yönelik olarak hareket etmektedirler. Toplumsal yaşam içinde insanlar kendilerinin ve başkalarının eylemlerine belli anlamlar katarak hareket ederler. Bu nedenle pozitivizmin aksine Weber, sosyolojinin anlamacı bilim olması gerektiğini düşünür ve anlama yöntemini de sosyolojide kullanılacak olan başat yöntem olarak görür. Ona göre, sosyoloji toplumsal eylemleri yorumlayarak anlayan ve bu eylemleri kendi süreç ve etkileri (sonuçları) açısından nedensel olarak açıklamak isteyen bir bilim dalıdır.

Yanıt Açıklaması:

Diyalektik kavramını ilk kez Yunan filozof Herkalit, "evrendeki her şey, her nesne sürekli bir hareket, oluşum ve değişim içindedir ve evrenin temel yasası çatışma ve çelişmedir" anlamında kullanmıştır. Soruda ise diyalektiğin Hegel tarafından yapılan tanımı açıklanmıştır. Temel anlamda diyalektik, karşılıklı ilişkiler olgusunu ya da etki-tepki sürecini içermektedir.

Yanıt Açıklaması:

Gramsci, iktidarı kurmanın temel öğesi olarak gördüğü kültürel hegemonya kavramını devrim kavramından daha etkili ve sonuç alıcı olarak görmektedir. Sosyalizmin kaçınılmazlığının kaderci bir yaklaşımla benimsenmesinin proletaryayı pasifliğe ve savunmacı politik eyleme mahkum ettiğini belirterek, sürekli olarak işçi sınıfının eyleme geçmesini vurgulamıştır. Ortodoks Marksizmi ve onun pozitivizmini, ekonomik determinizmini ve tarihsel materyalizme katı bağlılığını şiddetle eleştirmiştir. Otomatik ve kaçınılmaz bir tarihsel gelişme düşüncesini reddeder. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması:

Pareto, kalıntıları öncelikle altı kategoriye ayırır, daha sonra da her bir kategoriyi kendi içinde türlere ayırır ve son olarak da bazı türleri kendi içinde sınıflandırır. Sosyolojik çözümleme açısından en kritik ayrım ise ilk yaptığı altı kategori arasındaki ayrımıdır. Buna göre Pareto, kalıntıları aşağıdaki gibi altı kategori halinde sınıflar:
1) Uyuşma (veya bileşim) içgüdüsü
2) Kümelerin (veya grupların) sürekliliği
3) Duyguları dışa dönük davranışlarla açıklama gereksinimi
4) Toplumculukla ilişkili kalıntılar
5) Bireyin ve bağımlılıklarının bütünlüğü
6) Cinsel kalıntılar

Yanıt Açıklaması:

Gramsci’nin iktidar analizinin çatı kavramını oluşturan hegemonya, fiziki güç ya da zorlamayla; entellektüel, moral ve kültürel ikna ya da rızayı birleştiren sosyal ve politik bir kontrol tarzını ifade etmektedir. Hegemonya baskı ve zorlamaya değil, kitleleri iknaya dayalı bir süreçtir.  Gramsci, iktidarı kurmanın temel öğesi olarak gördüğü kültürel hegemonya kavramını devrim kavramından daha etkili ve sonuç alıcı olarak görmektedir.

Yanıt Açıklaması:

Simmel çeşitli toplumsal tipleri ideal tipler olarak incelemiştir. Her toplumsal tipi diğer tiplerin tepkileri ve beklentileri üzerinden düşünen Simmel’e göre bir tip tek başına oluşmaz ancak kendisine toplumda bir konum veren ve kendisinden belirli beklentileri olan diğerleri ile ilişkisi üzerinden meydana gelir. Simmel’in incelediği beş toplumsal tip; yabancı, yoksul, cimri ile savurgan, maceracı ve soyludur.

Yanıt Açıklaması:

Geleneksel Marksizmin temsilcileri Marx, Engels, Lenin, Plekhanov, Kautsky, Bernstein, Luxemburg, Troçki ve Buharin olurken, Batı Marksizminin en çok öne çıkan figürleri Lukács, Gramsci, Korsch ve Frankfurt Okulu’nun önde gelen isimleri Benjamin, Horkheimer, Marcuse ve Adorno olmuştur. Doğru yanıt E'dir. 

Yanıt Açıklaması:

Ünitenin Rasyonelleşme ve Bürokrasi bölümünde, Weber’in rasyonelleşme kavramı açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması:

En altta bulunanlar en basit bilimlerdir ve pozitif aşamaya daha önce ulaşırlar; bu nedenle bilimsel ilerleme incelendiğinde önce astronominin geliştiği, onu fiziğin, kimyanın, biyolojinin ve sosyolojinin izlediği görülür. Doğru yanıt D'dir.